گرای صفر درجه
گزارشی از چگونگی تولید و حضور فیلم‌های دفاع‌مقدس در جشنواره فیلم فجر
اینكه دیگر، فیلمسازان ما علاقه‌ای به ساخت این گونه آثار ندارند یا اینكه اگر علاقه‌ای هم باشد، آنقدر موانع و دخالت‌ها فراوان است كه دیگر رغبتی برای فیلمسازان وجود ندارد. این‌ها دلایلی است كه فیلمسازان در این سال‌ها به آن اشاره كرده‌اند. به نظر می‌رسد فیلمسازان فعال در این حوزه در سال‌های اخیر ترجیح دادند یا فیلم اجتماعی و حتی طنز و... بسازند یا اینكه در خانه‌های خود بنشینند و سكوت پیشه كنند.
«صادق صادق‌دقیقی» كارگردانی است كه سال گذشته فیلم «بزرگ مرد كوچك» او به نمایش درآمد و در حال حاضر این فیلم اكران عمومی خود را دارد، اكرانی كه به گفته صادق‌دقیقی هیچ حمایتی از آن نشده است.وی به تهران امروز می‌گوید: «وقتی فیلمی در حوزه دفاع‌مقدس ساخته می‌شود، به نظر می‌رسد كه سازندگان دلشان خوش است.اما این دلخوشی در حد ساخت یك فیلم است چرا كه بعد از آن این نوع فیلم‌ها در اكران و حتی در طول ساخت نیز حمایت نمی‌شوند.» وی ادامه می‌دهد: «حتی نهادها و سازمان‌هایی كه در زمینه دفاع‌مقدس فعالیت دارند، نیز در این زمینه كم‌كاری می‌كنند. متاسفانه هیچ كاری برای فیلم‌های تولید شده در حوزه دفاع‌مقدس صورت نمی‌گیرد، شرایط سخت اكران، دادن سانس‌های نامناسب به این نوع فیلم از نمونه‌های این امر است.» وی اعتقاد دارد كه سینمای بخش دفاع‌مقدس مرده است و تنها تریبونی برای شعار مدیران شده و همین امر باعث دلزدگی سینماگران نسبت به حوزه دفاع‌مقدس شده است. وی اضافه می‌كند: «دیگر سینمای دفاع‌مقدس دغدغه نیست بلكه تنها سر دادن شعار است.» این كارگردان به دلزدگی مردم از ساخته‌های حوزه دفاع‌مقدس نیز اشاره و در این زمینه تصریح می‌كند: «در این سال‌ها آنقدر فیلم دفاع‌مقدس با موضوعات كلیشه‌ای ساخته شده، كه مردم هم از این نوع فیلم‌ها زده شده‌اند و دیگر علاقه‌ای به تماشای فیلم دفاع‌مقدس ندارند.» كارگردان «بزرگ مرد كوچك» تبلیغات در حوزه فیلم دفاع‌مقدس را بسیار موثر می‌خواند و می‌افزاید: «تا زمانی كه سینمای دفاع‌مقدس در زمینه تبلیغات نتواند كاری كند، موفق نخواهد بود.»
صاحبان سبك سكوت كردند چه برسد به ما
این كارگردان در پاسخ به این پرسش كه كیفیت پایین كارها باعث عدم حمایت نهادها و عدم اقبال مردم شده است، می‌گوید: «میگویند كیفیت آثار پایین است این صحبت را قبول دارم اما اگر بخواهیم این موضوع را ریشه‌یابی كنیم علاوه بر فیلمنامه‌های ضعیف، عدم حمایت مسئولان در ساخت آثار جنگی نیز این افت را به همراه داشته است. به‌طور مثال در ساخت فیلم‌هایی چون اتوبیوگرافی شهدا، نه بودجه‌ای كه در اختیار گروه سازنده قرار می‌گیرد و نه حمایت در اكران قابل گفتن نیست و همین هم باعث افت كیفیت فیلم‌ها می‌شود. ساخت سكانس‌های جنگی سخت است و به دلیل نبود امكانات لازم نمی‌توان فیلمی در خور و كیفیت جنگ ساخت.» این كارگردان در ادامه درباره موضوعات بعد از جنگ و ساخت فیلم بر اساس این موضوعات نیز می‌گوید: «درباره موضوعات اتفاق اتفاده بعد از جنگ نیز كمتر كسی است كه جرات و ریسك كند و به آن بپردازد. وقتی افراد صاحب سبك در سینمای دفاع‌مقدس همچون حاتمی‌كیا كمتر به سراغ این موضوعات و سوژه‌ها می‌روند از افراد نوعی همچون بنده چه توقعی وجود دارد. در این زمینه آنقدر سخت‌گیری‌ها بود كه كارگردانی حاضر نیست بر اساس این سخت‌گیری‌ها كه از سلایق افراد مسئول نشات می‌گیرد، فیلمی در این زمینه بسازد.»وی تصریح می‌كند: «متولی سینمایی كشور سازمان سینمایی است اما وقتی در زمینه دفاع‌مقدس فیلم ساخته می‌شود سازمان‌ها و نهادهای مختلف در ساخت و حتی اكران فیلم نظر می‌دهند و همین عدم اطمینان و دخالت‌ها سینمای دفاع‌مقدس را به عزلت كشیده است.»
در این سال‌ها هر مدیری كه مسئولیتی می‌خواسته قبول كند، برای آنكه نشان دهد اهل و وفادار به این آب و خاك است، اولین سنگر خود را دفاع‌مقدس عنوان كرده و این تریبون شعارخیزی شده، تریبونی كه خون‌های زیادی داده است.
جشنواره پارسال و امسال در نگاه آماری
سال گذشته چهار فیلم در حوزه دفاع‌مقدس در جشنواره سی‌ویكم فجر حضور داشت كه می‌توان به «زیباتر از زندگی» به كارگردانی انسیه شاه‌حسینی، «قصه عشق پدرم» به كارگردانی محمدرضا ورزی، «بزرگ مرد كوچك» به كارگردانی صادق صادق‌دقیقی و «خاكستر و برف» به كارگردانی روح‌الله سهرابی اشاره كرد.این چهار فیلم در اكران عمومی خود و حتی نمایش‌شان در جشنواره نتوانستند موفق شوند.علاوه بر حضور این چهار فیلم، در جشنواره سال گذشته دو فیلم «گام‌های شیدایی» به كارگردانی حمید بهمنی و «فرشتگان قصاب» به كارگردانی سهیل سلیمی به نمایش در آمد كه هر یك از این آثار به جنگ آمریكا و عراق و همچنین اتفاقات افتاده در افغانستان می‌پرداخت.در جشنواره فیلم فجر امسال در میان لیست فیلم اولی‌ها، فیلم «عاشق‌ها ایستاده می‌میرند» شهرام مسلخی به نمایش در می‌آید. در این فیلم كه دومین ساخته بلند سینمایی شهرام مسلخی بعد از فیلم سینمایی «لانه‌های سوخته» است، سروش صحت، پوریا پورسرخ، لعیلا زنگنه و... حضور دارند.این اثر به تهیه كنندگی یوسف صمدزاده تولید شده است. در میان فهرست فیلم‌های امسال فیلم «چ» حاتمی‌كیا به نمایش در خواهد آمد. این فیلم مانند دیگر فیلم‌های حاتمی‌كیا، به جز فیلم‌هایی چون «دعوت»، «گزارش یك جشن» در حوزه جنگ ساخته شده است. در این فیلم بازیگرانی چون فریبرز عرب‌نیا، سعید راد، بابك حمیدیان، امیر دلاوری و مریلا زارعی بازی می‌كنند. در جشنواره امسال كیومرث پوراحمد نیز بعد از ساخت فیلم موفق «اتوبوس شب» با بازی مرحوم خسرو شكیبایی، با فیلم «پنجاه قدم آخر» در جشنواره فیلم فجر حضور دارد، فیلمی به تهیه‌كنندگی سعید سعدی و بازی بابك حمیدیان، طناز طباطبایی، سلمان فرخنده، كوروش سلیمانی و … در كنار سه فیلم شركت‌كننده در جشنواره امسال در حوزه دفاع‌مقدس، فیلم «شهابی از جنس نور» به كارگردانی محمدرضا اسلام‌لو نیز دیده می‌شودكه این فیلم در لبنان ساخته شده و امین زندگانی تنها به عنوان بازیگر ایرانی در فیلم حضور دارد. دو فیلم دیگر نیز در این حوزه توسط «نرگس آبیار» با نام «شیار 143» و «رنج و سرمستی» به كارگردانی جهانگیر الماسی ساخته شده كه البته احتمال دارد این دو فیلم در جشنواره امسال به نمایش در بیایند.
كیفیت در فیلمسازی مهم است تا كمیت
با نگاهی به فیلم‌های شركت‌كننده در جشنواره فیلم فجر امسال، اگر چه تنها سه فیلم در بخش نگاه اول و سودای سیمرغ به دفاع‌مقدس اختصاص دارد اما از این سه اثر، دو فیلم برای كارگردانان بزرگی چون ابراهیم حاتمی‌كیا و كیومرث پوراحمد است دو فیلمساز كه به عقیده دیگر سینماگران، اگر اثر خوبی در این دوره به نمایش بگذارند، می‌تواند در كارنامه آثار دفاع‌مقدس ماندگار بماند و همین كافی است. در این زمینه «عزیز‌الله حمیدنژاد» كارگردان سینما به تهران امروز می‌گوید: «در عالم هنر بخصوص در عرصه فیلمسازی آنچه بیش از همه مهم است، كیفیت است نه كمیت. در بحث هنر یك به‌علاوه یك دو نمی‌شود و همین كیفیت باعث می‌شود یك برابر با عدد صد باشد.» كارگردان «اشك سرما» اضافه می‌كند: «به‌طور مثال در این سال‌ها در حوزه سینمای اجتماعی آثار زیادی ساخته شده اما از میان آنها چند اثر در حافظه‌ها باقی مانده است. ایده‌آل این است كه شرایط ساخت فیلم برای فیلمساز ایجاد شود تا كارگردان با آرامش و آسایش فكری فیلم خود را بسازد اگر این شرایط را برای فیلمساز سخت كنیم و فیلمساز در شرایط نامناسب فیلم بسازد به‌طور حتم نباید توقع ساخت یك فیلم خوب داشت حتی از فیلمسازی كه در این حوزه صاحب سبك باشد.»
هزینه بیت‌المال و برداشتن سدهای اكران
با در نظر گرفتن تعداد فیلم‌های تولید شده، برخی از فیلمسازان نیز معتقدند در این سال‌ها فیلم‌های دفاع‌مقدس در گیشه موفقیتی نداشتند اما چون از هزینه بیت‌المال ساخته شده‌اند حداقل در اكران مورد حمایت قرار بگیرند.به نظر می‌رسد دیگر كارگردانی علاقه‌مند نیست در این حوزه كار كند، چرایی این مسئله به‌زعم كارگردانان به سخت‌گیری‌های موجود باز می‌گردد. «انسیه شاه‌حسینی» از دیگر كارگردانانی است كه در این زمینه فعالیت دارد. وی رویكرد سینماگران به موضوعات دفاع‌مقدس را انگیزه و علاقه شخصی می‌داند و به تهران امروز می‌گوید: «هر یك از فیلمسازان بر اساس دغدغه‌های خود فیلم می‌سازند و حالا در زمانه‌ای كه حتی برخی از مسئولان میگویند چرا در زمینه جنگ تحمیلی فیلم می‌سازید، باید دید فیلمساز تا چه اندازه دغدغه این امر را دارد.» شاه‌حسینی همچنین انگیزه مدیران را در این زمینه مهم خوانده و اضافه می‌كند: «در این سال‌ها هر مدیری كه مسئولیتی می‌خواسته قبول كند، برای آنكه نشان دهد اهل و وفادار به این آب و خاك است، اولین سنگر خود را دفاع‌مقدس عنوان كرده و این تریبون شعارخیزی شده، تریبونی كه خون‌های زیادی داده است.» كارگردان «زیباتر از زندگی» تاكید می‌كند: «اما همان مدیر در عمل و در برخورد با فیلم‌های دفاع‌مقدس گاه مرعوب برخی آدم‌ها می‌شود و گاه نیز اعتنایی به این حوزه ندارد. در این میان افرادی كه نون به نرخ روز نمی‌خورند، فراموش می‌شوند.» وی به پروسه تولید فیلم در حوزه دفاع‌مقدس اشاره كرده و می‌گوید: «فیلم‌های دفاع‌مقدس با هزینه بیت‌المال ساخته می‌شوند اما هیچ‌گاه این فیلم‌ها به خوبی عرضه نمی‌شوند و رها می‌شوند اگر بخش توزیع فیلم ما بودجه مناسبی داشت می‌توانست فیلم‌های دفاع‌مقدس را به خوبی پخش كند و نگران فروش هم نباشد اما این فیلم‌ها وقتی به پای اكران می‌رسند به بهانه اینكه فیلم‌های نفروش هستند، هیچ حمایتی از آنها نمی‌شود.» وی معتقد است كه اگر این فیلم‌ها در گیشه فروش ندارند اما با هزینه بیت‌المال ساخته می‌شوند باید كاری كرد كه اكران شوند و حمایت از اكران می‌تواند حداقل به نمایش فیلم‌ها كمك كند.
بخش سینما و تلویزیون تبیان
منبع : روزنامه تهران امروز / فهیمه پناه‌آذر
مطالب مرتبط:
سینمای دفاع مقدس منطقه ممنوعه ندارد
