یک واحد تخم‌مرغ شناسی
در میان منابع پروتئینی، تخم‌مرغ از مواد غذایی‌ای است که علاوه بر داشتن مقدار قابل‌ملاحظه‌ای پروتئین باکیفیت، سرشار از املاح و ویتامین‌هایی است که به بهبود وضعیت تغذیه بدن کمک می‌کند به طوری که با خوردن یک عدد تخم‌مرغ درشت، 100 کیلوکالری انرژی دریافت و 14 ماده مغذی ضروری (از ویتامین B12 گرفته تا ویتامین D و آهن) به بدن می‌رسد.
فواید مصرف
* خوردن تخم‌مرغ به عملکرد هر چه بهتر مغز کمک می‌کند زیرا این ماده غذایی (به خصوص زرده‌اش) سرشار از کولین است که مغز را برای فعالیت بیشتر تحریک می‌کند. جالب است بدانید که این ماده مغذی به اندازه کافی در بدن تولید نمی‌شود بنابراین باید از طریق رژیم غذایی دریافت شود. البته با خوردن 2 عدد تخم‌مرغ در روز، بدن کولین مورد نیازش را خواهد گرفت.
* تخم‌مرغ در حفظ سلامت چشم‌ها نیز موثر است زیرا در زرده‌اش، آنتی‌اکسیدان‌هایی به نام لوتئین و زآگزانتین دارد که چشم‌ها را از آثار منفی اشعه ماورای بنفشی که از طریق خورشید به چشم‌ها می‌رسد، محافظت می‌کند و احتمال بروز آب‌مروارید را در سنین بالا به حداقل ممکن می‌رساند.
* تخم‌مرغ مملو از پروتئین نیز هست و برای کسانی که تصمیم به کاهش وزن دارند یا می‌خواهند مواد غذایی‌ای مصرف کنند که در عین کم‌کالری بودن، مواد مغذی مختلفی را به بدن خود برسانند، بهترین انتخاب است. به علاوه، در مطالعه‌ای دیده‌شده کسانی که در صبحانه‌شان تخم‌مرغ آب‌پز می‌خورند (هر تخم‌مرغ 100 کیلوکالری انرژی دارد) در وعده ناهار 163 کیلوکالری انرژی کمتر دریافت و کمتر احساس گرسنگی می‌کنند و در یک 24 ساعت 400 کیلوکالری انرژی، کمتر می‌گیرند.
آیا می‌دانید که...
چرا دور زرده تخم‌مرغ پخته سبزرنگ می‌شود؟
رنگ سبزی که اطراف زرده سفت‌شده قابل مشاهده است به آهن و سولفوری که در سطح زرده با هم واکنش می‌دهند، برمی‌گردد. این موضوع در شرایطی به وجود خواهد آمد که تخم‌مرغ در دمای بالا و به مدت طولانی حرارت ببیند یا در آب در حال پخت تخم‌مرغ، آهن وجود داشته باشد. برای جلوگیری از این موضوع پیشنهاد می‌شود تخم‌مرغ در مدت زمان معینی حرارت ببیند و به سرعت برای خنک شدن در آب سرد گذاشته شود. به این ترتیب دیگر دور زرده، سبز نخواهد شد.
به هیچ‌وجه تخم‌مرغ را پیش از قرار دادن در یخچال نشویید. تخم‌مرغ منفذهای
ریزی دارد که وقتی سطح آن را می‌شویید، این منفذها به دلیل تغییر دمایی که
بین درجه حرارت داخل و بیرون تخم‌مرغ اتفاق می‌افتد، بازتر می‌شوند و
آلودگی‌های محیطی از این طریق خیلی ساده‌تر به داخل تخم‌مرغ نفوذ می‌کنند
چرا برخی از تخم‌مرغ‌های آب‌پز شده راحت پوست کنده نمی‌شوند؟
این موضوع به تازه بودن تخم‌مرغ بستگی دارد به این ترتیب که اگر تخم‌مرغ تازه باشد بعد از آب‌پز شدن به خوبی پوست کنده نخواهد شد. زیرا بر اثر ماندن پوسته نازکی که به دیواره داخلی تخم‌مرغ چسبیده است، جمع می‌شود و با پخته شدن به راحتی جدا خواهد شد. به این دلیل اگر تخم‌مرغ را به مدت یک یا دو هفته قبل از پخت در یخچال قرار دهید، بعد از حرارت دیدن می‌بینید که به راحتی پوست آن کنده می‌شود.
چرا برخی از زرده‌ها نارنجی‌تر هستند؟
این موضوع به طور مستقیم به تغذیه مرغ‌ها برمی‌گردد. اگر مرغ‌ها با ذرت تغذیه شده باشند، زرده‌شان زردتر خواهد بود. حتی اگر مرغ‌ها را با منابع غذایی رنگدانه‌دار مانند فلفل‌دلمه‌ای قرمز نیز تغذیه کنند در این حالت رنگ زرده به قرمزی خواهد زد، البته این تخم‌مرغ ویتامین A و لوتئین بیشتری نیز خواهد داشت.
چرا با خوردن تخم‌مرغ باید نگران آلوده شدن به سالمونلا بود؟
سالمونلا یک آلودگی باکتریایی است که می‌تواند داخل و خارج پوسته تخم‌مرغ را آلوده کند. به این دلیل است که توصیه می‌شود آن را خام یا نیم‌پز نخورید. در ضمن باید تخم‌مرغ را در یخچال نگه داشت تا احتمال بروز این آلودگی به حداقل ممکن برسد. مطالعه‌های اخیر نیز نشان داده‌اند که پروتئین دریافتی حاصل از خوردن تخم‌مرغ خام فقط 50 درصد قابلیت جذب دارد درحالی‌که پخته آن با 90 درصد قدرت جذب همراه خواهد بود. بنابراین سالمندان، کودکان و خانم‌های باردار به هیچ عنوان نباید تخم‌مرغ خام یا نیم‌پز بخورند.
تخم‌مرغ‌هایی که پوسته قهوه‌ای دارند با تخم‌مرغ‌های معمولی هیچ تفاوتی ندارند؟
تخم‌مرغ‌هایی که پوسته قهوه‌ای دارند نه از نظر طعم، نه از نظر ارزش تغذیه‌ای و حتی کیفیت بر تخم‌مرغ‌های سفید ارجح نیستند زیرا این موضوع فقط به نوع مرغ برمی‌گردد. به این ترتیب که اگر مرغ پرهای سفیدی به خصوص در ناحیه کنار سر داشته باشد، تخم‌مرغش پوسته سفیدی خواهد داشت و اگر این پرها قرمز باشند، پوسته تخم‌مرغ قهوه‌ای رنگ خواهد بود. البته تخم‌مرغ‌های قهوه‌ای کمی درشت‌تر از سفیدها هستند.
طرز نگهداری
1- قبل از هر چیز هنگام خرید تخم‌مرغ‌ها، آن‌هایی را که تاریخ‌دار و بسته‌بندی‌شده هستند، انتخاب کنید. فراموش نکنید که تخم‌مرغ یکی از معدود منابع پروتئینی است که می‌توان به مدت 4 تا 5 هفته بدون هیچ‌گونه احتمال فسادی در یخچال نگهداری کرد البته بهتر است که در یخچال نیز آن‌ها را در بسته‌بندی‌شان بگذارید و هر بار آن‌ها را به اندازه مصرف از بسته‌بندی‌شان خارج کنید.
2- به هیچ‌وجه تخم‌مرغ را پیش از قرار دادن در یخچال نشویید. تخم‌مرغ منفذهای ریزی دارد که وقتی سطح آن را می‌شویید، این منفذها به دلیل تغییر دمایی که بین درجه حرارت داخل و بیرون تخم‌مرغ اتفاق می‌افتد، بازتر می‌شوند و آلودگی‌های محیطی از این طریق خیلی ساده‌تر به داخل تخم‌مرغ نفوذ می‌کنند.
3- بر اساس استانداردها و ابلاغیه‌های سازمان دامپزشکی، فروش هر نوع تخم‌مرغ آلوده به فضولات مرغ ممنوع است. یعنی چنین تخم‌مرغ‌هایی نباید خرید و فروش شوند زیرا خطر ورود آلودگی‌های موجود در فضولات مرغ به داخل تخم‌مرغ و ایجاد بیماری‌هایی مانند سالمونلا در صورت مصرف تخم‌مرغ‌های آغشته به فضولات مرغ بالاست.
اگر تخم‌مرغ تازه باشد بعد از آب‌پز شدن به خوبی پوست کنده نخواهد شد. زیرا
بر اثر ماندن پوسته نازکی که به دیواره داخلی تخم‌مرغ چسبیده است، جمع
می‌شود و با پخته شدن به راحتی جدا خواهد شد
4- اگر در موارد نادری مجبور به خرید تخم‌مرغ‌های آغشته به فضولات مرغ شدید به جای شستن آن‌ها پیش از قرار دادنشان داخل یخچال، بهتر است با دستمالی زبر آن‌ها را پاک کنید و قید شستن‌شان را به دلایلی که گفتیم، بزنید.
5- شستن تخم‌مرغ‌ها و پاک کردن سطح آن‌ها از هرگونه آلودگی، مدت کوتاهی پیش از مصرف کردنشان اشکالی ندارد.
6- تخم‌مرغ‌ها را درون درِ یخچال قرار ندهید. یخچال‌های قدیمی محلی برای نگهداری از تخم‌مرغ داخل درِشان داشتند ولی در یخچال‌های جدید، محل نگهداری تخم‌مرغ را در طبقه‌ها (معمولاً طبقه دوم) تعبیه کرده‌اند تا سرمای مناسب‌تری به تخم‌مرغ‌ها برسد.
7- هنگام قرار دادن تخم‌مرغ در ظرف‌های مخصوص آن باید قسمت پهن تخم‌مرغ‌ها را به سمت بالا و قسمت تیزشان را به سمت پایین گذاشت تا امکان مخلوط شدن زرده و سفیده تخم‌مرغ به حداقل برسد.
8- به هیچ‌وجه تخم‌مرغ ترک‌خورده یا شکسته نخرید. اگر هم تخم‌مرغ در مسیر، شکست یا ترک خورد، بلافاصله پس از رسیدن به منزل محتویات آن را داخل ظرفی بریزید و حداکثر ظرف مدت 48 ساعت هم آن را مصرف کنید.
9- تخم‌مرغ به دلیل منافذی که دارد به راحتی بوها را جذب می‌کند پس آن را درون ظرف‌های در بسته داخل یخچال نگهداری کنید.
10- تخم‌مرغ‌های محلی یا رسمی معمولاً آلوده به فضولات مرغ هستند و قرار دادن آن‌ها بدون ظرف در بسته داخل یخچال باعث انتقال آلودگی‌هایی مانند سالمونلا به سایر مواد غذایی و آلوده شدن یخچال می‌شود اما تخم‌مرغ‌های صنعتی بلافاصله پس از تخم گذاشتن مرغ داخل مسیری قرار می‌گیرد که امکان آلوده شدن دوباره آن با مدفوع مرغ به وجود نمی‌آید.
فرآوری: مریم مرادیان نیری
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منابع:
سلامتیران - دکتر آراسب دباغ مقدم، متخصص بهداشت مواد غذایی
هفته نامه سلامت – شماره 356
مطالب مرتبط:
تخم مرغ؛ غنی‌ترین منبع پروتئین
سفیده‌ی تخم مرغ؛ محبوب بدنسازان
