وقتی مغز ملتهب می‌شود
مغز از جمله حیاتی‌ترین اعضای بدن و فرمانده کل بدن محسوب می‌شود که هرگونه عارضه آن می‌تواند خطرساز بوده و فرد را در معرض مشکلات حیاتی یا حتی مرگ قرار دهد. مننژیت یکی از مهم‌ترین بیماری‌هایی است که مغز و نخاع را درگیر کرده و تعلل در درمان آن می‌تواند مرگ فرد را به دنبال داشته باشد.
مننژیت شامل التهاب غشاهای اطراف مغز و طناب نخاعی موسوم به مننژ است که معمولا به دنبال عفونت های باکتریایی بروز می کند.
مننژیت در هر سنی ممکن است ایجاد شود، ولی مطالعات نشان می دهد نوجوانان و جوانان حدود 15 درصد از کل مبتلایان را به خود اختصاص می دهند.
در این میان، از هر هفت نوجوانی که به این بیماری مبتلا می شوند، یک نفر جان می سپارد و بین افرادی که از این بیماری جان سالم به در می برند، تقریبا 20 درصد از آنها دچار عوارض و مشکلات طولانی مدت آن مانند آسیب های مغزی، بیماری های کلیوی، کاهش شنوایی و قطع عضو می شوند.
از آنجا که علائم این بیماری بسیار مشابه آنفلوآنزا و سایر عفونت های ویروسی بوده و بسرعت به ناتوانی یا مرگ منجر می شود، باید با مراجعه به مراکز درمانی از تشخیص صحیح آن مطمئن شد.
به همین دلیل، مقامات بهداشتی همواره توصیه می کنند واکسیناسیون مرتب کودکان یازده و دوازده ساله و تزریق دوز واکسن تقویتی در شانزده سالگی راهکار بسیار موثری برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری مهلک محسوب می شود.
مننژیت را بهتر بشناسید
ورم ایجادشده در مغز در اثر بیماری مننژیت بر اثر عفونت در کودکان، نوجوانان و جوانان و خلاصه افرادی که بیمار بوده و در نتیجه سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر به چشم می خورد. غالبا مننژیت به سه شکل ویروسی، باکتریایی و در مواردی قارچی ایجاد می شود.
1- مننژیت ویروسی: شیوع بیشتری دارد و معمولا مشکل خاصی را برای بیمار به وجود نمی آورد. در شدیدترین حالت، فرد ممکن است دچار علائمی از قبیل تب و حملات صرع در درازمدت شود. ویروس هایی مانند ویروس تبخال، ایدز و برخی دیگر از انواع ویروس ها می تواند عوامل ایجاد مننژیت ویروسی باشد.
2- مننژیت باکتریایی: خیلی شایع نبوده و اغلب بسیار خطرناک و مهلک است، به طوری که باید به سرعت درمان شود، زیرا با این کار می توان از آسیب های مغزی احتمالی و حتی مرگ جلوگیری کرد. از علائم مننژیت می توان به سردرد، تب و سفتی ماهیچه گردن اشاره کرد. بهبود این بیماری باتوجه به شدت آن، یک یا چند هفته طول می کشد. شایع ترین علت بروز مننژیت باکتریایی، باکتری استرپتوکوک پنومونی است که به طور کلی باعث بروز ذات الریه، عفونت های ریه یا سینوس ها می شود. برای کاهش ابتلا به این باکتری، واکسیناسیون انجام می شود.
3- مننژیت مزمن: زمانی رخ می دهد که مکانیسم هایی با رشد آهسته به غشاها و مایعات اطراف مغز حمله می کند.
4- با این که غالبا مننژیت حاد حملات ناگهانی دارد، نوع مزمن آن طی دو هفته یا بیشتر رخ می دهد و علائم آن عبارت است از: سردرد، تب، استفراغ و اختلالات ذهنی که مشابه مننژیت مزمن است.
5- برخی دیگر از انواع مننژیت نیز قارچی بوده که معمولا رایج نیست و عامل ایجاد مننژیت مزمن به شمار می رود. این بیماری از فردی به فرد دیگر قابل انتقال نیست. مننژیت کریپتوکوکال نوع شایعی از مننژیت قارچی محسوب می شود که افرادی با سیستم ایمنی ضعیف مانند مبتلایان به ویروس ایدز را مورد تهاجم قرار می دهد و در صورت درمان نشدن، جان فرد را به خطر می اندازد.
6- مننژیت در نتیجه عوامل غیرعفونی مانند واکنش های شیمیایی، داروها، حساسیت ها، انواعی از سرطان ها و برخی بیماری های التهابی نیز ممکن است بروز کند.
بیشتر مبتلایان به مننژیت ویروسی را کودکان کمتر از پنج سال و مبتلایان مننژیت باکتریایی را بیشتر افراد زیر 20 سال تشکیل می دهند.
از سوی دیگر، افرادی که در یک گروه نسبتا بزرگ یا چند نفره هستند، مانند دانشجویانی که در خوابگاه زندگی می کنند یا نیروهای ارتش، بیش از دیگران در معرض ابتلا به مننژیت مننگوکی قرار دارند، زیرا باکتری از راه تنفس بسرعت منتشر شده و باعث گسترش بیماری می شود.
همان طور که اشاره کردیم، بیماری مننژیت علائم مشترک زیادی با آنفلوآنزا دارد که این می تواند به بهای جان بیمار تمام شود. علائم این بیماری پس از چند ساعت تا یک یا دو روز پدیدار می شود.
از جمله نشانه های بیماری مننژیت می توان به این موارد اشاره کرد: تب بالای ناگهانی، سردرد شدید، سفتی ناحیه گردن، حالت تهوع و استفراغ به همراه سردرد، سرگیجه یا دشواری در تمرکز، صرع، بی خوابی یا سخت بیدار شدن، حساسیت به نور، تمایل نداشتن به خوردن و آشامیدن و بروز برخی زخم های پوستی.
اما این علائم در نوزادان تازه متولد شده کمی متفاوت است و سردرد و سفتی گردن مشاهده نمی شود و در عوض تب بالا، گریه مداوم، بی تحرکی یا کندی در حرکت، تغذیه ناکافی، برآمدگی در قسمت نرم بالای سر کودک و سفتی عضلات بدن ازجمله نشانه های مننژیت در آنها به شمار می رود.
روش های درمان مننژیت
درمان بیماری مننژیت غالبا به عامل پدیدآورنده آن بستگی دارد به طوری که درمان عوامل باکتریایی با نوع ویروسی متفاوت است. به عنوان مثال اگر مننژیت باکتریایی درمان نشود، می تواند خطر مرگ را به دنبال داشته باشد.
معمولا انواع باکتریایی با تجویز آنتی بیوتیک ها یا ترکیبی از آنها در بیمارستان صورت می گیرد و همچنین پزشک ممکن است با تجویز برخی دیگر از داروها مانع بروز عوارضی مانند از دست دادن شنوایی، صرع یا آسیب های مغزی شود. آنتی بیوتیک ها به صورت وریدی و تزریقی تجویز می شود و عوامل باکتریایی را از بین می برد.
از سوی دیگر، به کمک برخی کورتیکواستروئیدها فشار مغزی کاهش یافته و مننژیت به مرور درمان می شود. تجویز استامینوفن، مایعات فراوان و تهویه هوای اتاق شرایط بیمار را بهبود می بخشد.
عفونت ایجاد شده در بدن به طور طبیعی آب زیادی را دفع می کند و از این رو، بدن به آب احتیاج پیدا کرده و ممکن است فرد دچار کم آبی بدن شود. از این رو، پزشکان توصیه می کنند مبتلایان به مننژیت در طول روز آب فراوانی مصرف کنند.
اما در نقطه مقابل، مننژیت ویروسی معمولا بدون نیاز به درمان در مدت دو هفته بهبود می یابد و آنتی بیوتیک قادر به درمان انواع ویروسی بیماری نیست. به طوری که در موارد خفیف، با درمان های خانگی و مصرف مایعات و داروهای مسکن و تب بر و استراحت قابل درمان است.
پیشگیری قبل از درمان
مننژیت، بیماری قابل انتقال و مسری است که ویروس ها و باکتری های ایجادکننده بیماری از طریق سرفه، عطسه، بوسیدن، استفاده از قاشق و چنگال مشترک، مسواک و سیگار مشترک به وجود می آید.
از موثرترین راه های پیشگیری از ابتلا به این بیماری، اطمینان از واکسیناسیون کامل کودکان است.
به خاطر داشته باشید تزریق واکسن مننژیت باید زیر نظر پزشک صورت گیرد. نوجوانان یازده تا دوازده ساله باید این واکسن را تزریق کرده و در شانزده سالگی نیز دوز دیگری به منظور تقویت سیستم ایمنی بدن انجام شود.
جوانان زیر 21 سال و کمتر که تا کنون واکسن مننژیت تزریق نکرده اند، باید در اولین فرصت واکسن دریافت کنند. افرادی که قصد دارند به کشورهای جنوب آفریقا که بیماری مننژیت در آن شیوع زیادی دارد مسافرت کنند، حتما باید پیش از سفر واکسن این بیماری را تزریق کنند.
بیمارانی که طحال خود را به هر دلیلی خارج کرده اند و نیز مبتلایان به ویروس HIV باید تزریق واکسن را در اولویت کار خود قرار دهند.
برخی افراد در معرض خطر، هر پنج سال یکبار باید این واکسن را دریافت کنند.
شستن مرتب دست ها با آب و صابون کمک زیادی به جلوگیری از انتقال بیماری های مسری می کند. رعایت بهداشت مانند استفاده نکردن از وسایل مشترک و آموزش آن به فرزندان بسیار موثر است.
تقویت سیستم ایمنی بدن با مصرف انواع میوه ها و سبزیجات، استراحت کافی، ورزش منظم و حفظ رژیم غذایی سالم یکی از بهترین راه های پیشگیری از ابتلا به مننژیت است.
دوری از افراد مبتلا به مننژیت و نیز جلوگیری از مواجهه با پشه ها و حشرات ناقل ویروس های عامل بیماری در کاهش خطر ابتلا مۆثر است.
رعایت این نکات ساده می تواند شما را تا حد زیادی در برابر مننژیت مصون داشته و از ابتلا به این بیماری محافظت کند.
بخش سلامت تبیان
منبع: جام جم - پروانه غفاری
مطالب مرتبط:
