سلام مستحب، جوابش واجب

سلام به کودکان غیر ممیز و کوچک از جهت این که جواب سلام واجب است اشکال شرعی ندارد چرا که تکلیفی بر آنان نیست. بله شاید در برخی از مواقع چنین سلامی لغو باشد. اما "جواب سلام کودکانِ ممیز، اعم از پسر و دختر، مانند جواب سلام زنان و مردان واجب است.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

واجب نیست.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

واجب نیست.

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

واجب نیست.

حضرت آیة الله هادوی تهرانی (مد ظله العالی):

اگر با قصد جدی، وعده بدهد که این کار را می کند، واجب است سلام را برساند، در غیر این صورت بهتر است این کار انجام دهد.

دفتر حضرت آیة الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):

احتیاط در جواب سلام دادن است.

دفتر حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

واجب نیست.

دفتر حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

در صورتیکه تولید مزاحمتی نکند، سلام را باید پاسخ گفت مگر این که ثابت شود قصد جدی برای سلام ندارد.

پاسخ حضرت آیة الله هادوی تهرانی (مد ظله العالی):

پاسخ سلام (چه کتبی و چه شفاهی) واجب است. مگر این که در نزد عقلا یا در عرف آن زمان و مکان، ارسال جواب به منزله پاسخ سلام محسوب شود که در این صورت می توان به پاسخ (یعنی ارسال پیامک) اکتفا کرد.

آنچه در روایات درباره سلام آمده؛ این است که ابتدای به سلام، کاری مستحب، ولی جواب دادن به آن واجب است. (الکافی، ج ‏2، ص 644) اما چیزی درباره عقوبت جواب ندادن به سلام، در احادیث ذکر نشده است.

ولی در مورد حق الناس، از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده است: «روز قیامت شخصی می‌آید و می‌بیند که کارهای خیرش خیلی زیاد است و خوشحال می‌شود، و می‌گوید: خدایا! این مرد به من ظلم کرده است. در نتیجه خوبی‌های او برداشته می‌شود و به کسی که به او ظلم شده، داده می‌شود و ممکن است کار به جایی برسد که همه حسناتش تمام شود. آن‌گاه آن شخص ظالم نگاه به گناهانش می‌کند و می‌بیند که گناهان شخص مظلوم در نامه اعمال او نوشته شده است و او را به آتش جهنم می‌برند». در باب غیبت از دیگران نیز روایتی به همین مضمون از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) نقل گردیده است.( جامع الأخبار، ص 147)

با توجه به ظاهر این دو روایت؛ چنین فهمیده می‌شود که این حکم مربوط به همه انواع حق الناس می‌باشد. حال اگر پاسخ دادن به سلام را نیز نوعی حق الناس بدانیم، آن‌گاه این حکم شامل آن هم می‌شود؛ یعنی اگر کسی از روی تکبّر یا کینه، جواب سلام مۆمنی را ندهد، چنین عقوبتی در انتظارش خواهد بود.

یکی از مسائلی که در آموزه های دینی مورد تأکید قرار گرفته، سلام کردن مۆمنان به یکدیگر است. از این دستور مواردی استثنا شده است که از مصادیق آن، سلام کردن به غیر مسلمان است. در کتاب های فقهی، سلام کردن به غیر مسلمانان مکروه شمرده شده است: "در جواب سلام کافران، به صورت کوتاه(علیک، علیکم) اکتفا شود". (فاضل لنکرانى، محمد، احکام جوانان‌، ص 182؛ طباطبایى یزدى، سید محمد کاظم، العروة الوثقى مع تعلیقات الفاضل، ج 1، ص 536)

البته این مسئله بستگی به مقدار و میزان معاشرت مسلمانان با آنان دارد، در مواردی ممکن است برخورد خشک و غیر عاطفی با آنان صحیح نباشد و با توصیه هایی که در دین آمده است منافات داشته باشد.

نمونه ای از این سفارشات که در روایات آمده، چنین است: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در پاسخ به یهودیانی که به جای "السلام علیکم" به حضرت، "السام علیکم" (درخواست مرگ و مرض) خطاب کردند، فرمودند: "علیک" و وقتی مواجه با ناسزا گویی و عکس العمل برخی از زنان خود در این باره شدند، او را دعوت به آرامش و مدارا کردند و فرمودند: "إِنَّ الْفُحْشَ لَوْ کَانَ مُمَثَّلًا لَکَانَ مِثَالَ سَوْءٍ، إِنَّ الرِّفْقَ لَمْ یوضَعْ عَلَى شَی‏ءٍ قَطُّ إِلَّا زَانَهُ وَ لَمْ یرْفَعْ عَنْهُ قَطُّ إِلَّا شَانَه"؛ (کافی، ج 2، ص 648) اگر فحش و ناسزا را مجسم مى‏کردند، مجسمه زشت و کریهى ساخته مى‏شد. نرمش و ملایمت را به هر چیزى اضافه کنند مایه زینت است، نرمش و ملایمت را از هر چیزى بگیرند مایه زشتى و قباحت است.

بنابراین، در مواردی که غیر مسلمانانی که سر جنگ و دشمنی با ما ندارند و از طرفی به اقتضای ضرورت، با آنان ارتباط و رفت و آمد داریم، بهتر است به گونه ای با آنان معاشرت داشته باشیم که چهره زشتی از مسلمانان و دین در ذهن آنان نقش نبندد.

سلام به کودکان غیر ممیز و کوچک از جهت این که جواب سلام واجب است اشکال شرعی ندارد چرا که تکلیفی بر آنان نیست. بله شاید در برخی از مواقع چنین سلامی لغو باشد. اما "جواب سلام کودکانِ ممیز، اعم از پسر و دختر، مانند جواب سلام زنان و مردان واجب است‏." (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص 614)

منابع:

سایت اسلام کوئیست

توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1

مطالب مرتبط:

جواب کسی که سلام ندهد را نده

چرا ما همیشه به هم سلام می کنیم؟

چگونه سلام دیگران را پاسخ دهیم؟