عاملی مهم برای شاد زیستن
قانع کسى است که به اندک بسنده مى کند و ناخشنود نمى شود و روى ترش نمى کند و به سهم خویش راضی است .
حضرت علی علیه السلام میفرماید: « آنکه خردورزی کند، قناعت پیشه میکند.» (آمدی، عبدالواحد، غررالحکم، شرح خوانساری، ج 5، ص 150 ) عقل قناعت را به علت آثار ارزشمند آن، از جمله: بینیازی انسان از غیر خود و قدرت یافتن آدمی برای تحمل کمبودها و صبر بر آنها، بر میگزیند و آن را به سود شخص میداند. گرچه انسان در ظاهر با قناعت، از امکانات ظاهری استفاده کمتری میکند، ولی به جهت عاقبت قناعت، این عمل مورد پذیرش عقل است. هر اندازه سطح دانش شخص نسبت به جهان و نفس خود بیشتر میشود و با عمق بیشتری به مسائل انسانی توجه میکند، در پذیرش صفات پسندیده انسانی، از جمله صفت قناعت، آمادگی بیشتری پیدا میکند.
چه کنیم قناعت پیشه شویم؟!
- برای پرهیز از ولخرجی راهکارهای عملی زیر موثر است:
الف- سعی کنید جز در موارد لازم پول زیادی با خود حمل نکنید و تنها به اندازه لازم و معمول با خود پول بردارید .
ب- جز در موارد لازم به مغازه ها و فروشگاه ها و جاهایی که شما را وسوسه به خرید غیر لازم می کند نروید .
ج- تنها برای خرید لازم به فروشگاه بروید و نیاز خود را از پیش مشخص نمایید نه این که به مغازه و فروشگاه بروید و در آن جا تازه به فکر نیاز خود بیفتید.
- توجه شما را به چند حدیث در این مورد جلب می نماییم:
َالف- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: الْقَنَاعَةُ کنْزٌ لَا یَفْنَى
رسول خدا فرموده: قناعت گنجى است که تمام نمیشود. (ارشاد القلوب-ترجمه رضایى ج1 ص2 باب 34)
ب- وَ فِی الزَّبُورِ الْقَانِعُ غَنِیٌّ وَ لَوْ جَاعَ وَ عَرِیَ وَ مَنْ قَنِعَ اسْتَرَاحَ مِنْ أَهْلِ زَمَانِهِ وَ اسْتَطَالَ عَلَى أَقْرَانِه
و در کتاب زبور است که قناعتکننده ثروتمند است اگر چه گرسنه و برهنه باشد و هر کس قناعت کند از مردم زمانش راحت است و آرامش خاطر دارد.(ارشاد القلوب-ترجمه رضایى ج1 284 باب سى و چهارم - در قناعت است ..... ص : 283)
ج- َ قَالَ ص : یَهْرَمُ ابْنُ آدَمَ وَ یَبْقَى مَعَهُ اثْنَانِ الْحِرْصُ وَ طُولُ الْأَمَل
و فرمود: پسر آدم پیر مىشود ولى دو خصلت با او باقى میماند یکى حرص و آز و دیگرى آرزو
د-و نیز پیامبر –صلی الله علیه و آله- فرمود: یَا عَلِیُّ أَنْهَاک عَنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ عِظَامٍ الْحَسَدِ وَ الْحِرْصِ وَ الْکذِب
ای علی ! تو را از سه صفت بد بزرگ یعنی حسادت و حرص و دروغ بر حذر می دارم .
(بحار الأنوار ج66 ص 371 باب 38 )
آثار قناعت
1. آرامش روحی، روانی:[1] مهمترین بارزه صفت قناعت همان رضایت خاطر و روحیه بالای انسانهای قانع نسبت به مقدرات عام است در واقع بسیاری از جرمها، دزدیها، بیعدالتیها، روشوهدهیها و رشوهگیریها كه در دنبال آن تشویش و نگرانی است بخاطر حرص و غافل بودن نسبت به گنج قناعت است.
2. عزت و سرفرازی:[2] پیامبر _ صلّی الله علیه و آله _ فرمودند شایسته نیست مۆمن خود را ذلیل كند.
تشنه ی جوی كریمان نشوی كه قناعت همه دریا باشد
انسانی كه به كم خود قانع است هیچگاه دست نیاز به سوی دیگران برای كسب مال زیادتر برنمیآید و عزت نفس خود را حفظ میكند به همین خاطر است كه در روایت از قناعت تعبیر به گنج بیپایان شده است.
3. زندگی پاكیزه:[3] از حضرت علی ـ علیه السلام ـ سۆال شد منظور از زندگی پاک در آیه ذیل چیست هر كس كه عمل صالحی انجام دهد، اگر مۆمن باشد، ما او را به زندگی پاك زنده خواهیم كرد[4] حضرت در جواب فرمودند: منظور قناعت است.
4) محبوب مردم: كسی كه روحیه بینیازی دارد و منیع الطبع است نزد مردم نیز محبوب است مردم از چنین فردی راضیاند و بیشتر دوست دارند كه با او پیوند دوستی برقرار كند چرا كه او از شكرگذارترین مردم است و هیچ كه بخاطر حرص و جمع مال و... از خط عدالت خارج نمیشود.
5. بهترین كمك برای اصلاح نفس است:[5] چون بیشتر شهوترانیها و عنان گسیختگیهای نفس بخاطر حرص و زیادهخواهی است ولی كسی كه به سلاح قناعت مجهز است زمینه خوبی برای تزكیه و تهذیب نفس پدید آورده است برای اینكه این امر واضحتر شود به زندگی افراد حریص بنگرید كه چگونه از حرص آنها اغلب شرارتها برمیخیزد.
6. راحتی بدن:[6] حریص علاوه بر اینكه آرامش روحی خود را به هم میزند همیشه در تعب و رنج جسمانی است به این در و آن در میزند تا بیشتر و بیشتر بدست آورد كه «حریص به جهانی گرسنه است و قانع به نانی سیر».
مراتب قناعت:[7]
قناعت یكی از فضائل بالای انسانی است كه خود دارای دو مرتبه عالیتر و عالیتر (اعلی) است در مرتبه عالی انسان، به حد ضرورت مال راضی است و در مرتبة عالیتر (اعلی) علاوه بر قناعت انسان از روحیه ایثار و گذشت نیز برخوردار است
سعدی:
حریص به جهانی گرسنه است و قانع به نانی سیر.
پی نوشت ها:
[1] . نقطه آغاز در اخلاق عملی آیت الله محمد رضا مهدوی كنی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص 634.
[2] . همان، ص 642.
[3] . همان، ص 642.
[4] . نحل، آیة 96.
[5] . میزان الحكمه، بحث قناعت.
[6] . همان.
[7] . نقطه آغاز در اخلاق عملی، ص 634.
منابع: سایت پرسمان
سایت اندیشه قم
مطالب مرتبط:
