وداع با آرزوها

گفتگو با بازیگران "دایی وانیا"

نمایش "دایی وانیا " به کارگردانی اکبر زنجانپور این روزها مهمان سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر است. در این اثر نمایشی که از جمله نمایشنامه های شناخته شده و محبوب آنتوان چخوف به حساب می آید دو نسل بازیگران جوان و با تجربه در کنار یکدیگر به ایفای نقش می پردازند که هر کدام با توجه به تجربیاتی که دارند تحلیل های متفاوتی از کاراکترها روی صحنه ارائه داده اند.

در همین زمینه با محسن حسینی، هوشنگ قوانلو، ماهگل مهر و نجمه کاظم زاده بازیگران با تجربه و جوان این اثر نمایشی درباره ارتباطی که هر کدام با اثر چخوف برقرار کردند گفتگویی انجام دادیم که در ادامه می خوانید:

محسن حسینی که در نمایش" دایی وانیا " نقش پروفسور سربریاکف را ایفا می کند درباره حضور در این اثر نمایشی و تفاوت‌هایی که بازی در نمایشنامه ای از چخوف که با سبک کاری وی که پرداختن به ویژگی های آنتونن آرتو است، تفاوت دارد گفت: یکی از محسنات شغل بازیگری این است که با هر کار یک تجربه جدید آغاز می شود. "دایی وانیا" اولین اثر از چخوف است که من در آن ایفای نقش می کنم. سالها قبل در دوران دانشجویی در آلمان در پروژه‌های درسی چخوف کار کرده بودم اما بازی در این نمایش اولین تجربه حرفه ای من به حساب می آید.

وی افزود: دعوت شدن به حضور در اثری از چخوف اتفاق جذابی است و نکته دیگر اینکه حضور در نمایشی به کارگردانی اکبر زنجانپور برای من بسیار ارزشمند بود. من دبیرستان بودم که بازی های زنجانپور را روی صحنه تئاتر دنبال می کردم و به او علاقه داشتم بنابراین بخشی از حضورم در این نمایش به خاطر ادای دین به شخصیتی مثل اکبر زنجانپور است. خیلی مهم است که چنین هنرمندانی هنوز فعال هستند و بعد از چند سال دوری توانستند اثری را روی صحنه ببرند. چخوف، زنجانپور و " دایی وانیا " اسم هایی هستند که باعث وسوسه شدن یک بازیگر می شوند.

به واژه هایی مثل حرمت و احترام بی‌توجه ایم

بازیگر نمایش "راهزنان" متذکر شد:  البته بازی در اثری از چخوف کاملا با ژانر کاری من که کار بر روی آنتونن آرتو است تفاوت دارد اما بازهم برای من جذاب است که از خواسته هایم فاصله بگیرم و مثل یک ورق سفید خودم را در اختیار اکبر زنجانپور قرار دهم. از هفت هشت ماه قبل پیشنهاد بازی در این نمایش به من داده شد و من به خاطر اهمیتی که حضور در این نمایش برایم داشت کار دیگری را نپذیرفتم و نمایشی را هم که قرار بود خود روی صحنه ببرم نیمه متوقف کردم.

حسینی ادامه داد: اما متاسفم برای برخی از دوستان بازیگری که سر این کار آمدند و بعد از دو سه هفته کار کردن حضور در این اثر را رها کردند. البته همه می دانیم که سینما جذاب است و در آن پول های میلیونی به حساب افراد ریخته می شود که قابل مقایسه با تئاتر نیست اما برخی مواقع آدمها باید کمی از خواسته های مالی شان فاصله بگیرند و حرمت افراد و کار در یک نمایش را نگه دارند.

بازیگر "ادیپوس" بیان کرد: متاسفانه این روزها جامعه ما آلوده پول شده و دوران سلطنت پول است. به قول محمود دولت آبادی چقدر پول در جامعه ما کریه شده است و واژه هایی مثل حرمت و احترام کمتر مورد توجه قرار می گیرند. استفاده از کلماتی مثل استاد و پیشکسوت و... در جامعه ما زیاد باب شده اما این واژه ها کلیشه ای هستند بنابراین بهتر است به جای به کار بردن این الفاظ نسبت به کار و قولی که به آدمها می دهیم پایبند باشیم.

وی متذکر شد: فکر می کنم خود من اولین آثاری که زمان نوجوانی ام روی صحنه دیدم نمایش های اکبر زنجانپور بوده است و هیچگاه هم فکر نمی کردم که او کارهای من را دنبال کند و برای حضور در اثرش به سراغم بیاید. من برای انتخاب او ارزش قائلم.

آثار چخوف در ایران بد فهمیده شده اند

حسینی درباره چگونگی ایفای نقش در این نمایش توضیح داد: در این نمایش در نقش پروفسور سربریاکف ایفای نقش می کنم. چخوف اصولا پیچیده و سخت است اما معتقدم جوهره آثار چخوف در ایران بد فهمیده شده و همه در ظاهر آن را ساده می بینند به ویژه در آثار مدرنیست ها که دید جدیدی به چخوف دارند. احساس من این است که هنرمندان ما در ایران به جای نزدیک شدن به چخوف از تفکری که این نویسنده داشته فاصله گرفته اند.

کارگردان "من، آنتونن آرتو " یادآور شد: در چخوف بطالت زندگی به شکلی عمیق نهفته است و انفعال و دلتنگی نوستالوژیکی در آثارش موج می زند که باید آنها را کشف کرد. زنجانپور نیز در کارگردانی این نمایش به این موضوعات توجه ویژه ای داشته و روی آنها کدگذاری کرده است. بازیگران هم تلاش کردند به حساسیت زنجانپور نسبت به چخوف اهمیت دهند. یکی از مواردی که وی روی آن تاکید ویژه ای دارد استفاده از "مینیمال اکتینگ" است. من نیز تلاش کردم در بازی ام بر خلاف همیشه که بسیار پرانرژی هستم این بطالت و روزمرگی را به درستی به تصویر بکشم. چخوف می گوید من می خواهم به انسانها نشان دهم که شما چقدر ملال آور و خسته کننده هستید و چقدر از زندگی تان بطالت می بارد.

حسینی تصریح کرد: در آثار چخوف طنز خاصی وجود دارد که باید آن را فهمید. به عنوان نمونه طنزی که در آثار ساموئل بکت یافت می شود نشان از زیاد خواندن آثار چخوف دارد. مثلا اولین جمله بکت در نمایشنامه "در انتظار گودو" این است که "کاری نمی شه کرد" و این جمله دقیقا یکی از دیالوگ های سونیا در "دایی وانیا" است. موضوع دایی وانیا بهانه ای است برای به تصویر کشیدن بطالت و انفعال انسانها.

وی در پایان صحبت‌هایش متذکر شد: همین بطالت و خستگی انسانها قابل تعمیم به آدم‌های این روزگار است. به قول پیتر بروک تئاتر نبض زمانه است. در کشور ما هم که این از زیر کار در رفتن و زندگی را به بطالت تلف کردن زیاد یافت می شود. من به دانشجویان و فارغ التحصیلان تئاتر پیشنهاد می کنم که این اثر را ببینند چون ما همه تلاشمان را کردیم که به چیزی که مد نظر چخوف است نزدیک شویم.

" دایی وانیا"؛ نشانگر خداحافظی آدمها از آرزوهایشان است

هوشنگ قوانلو بازیگر قدیمی تئاتر که در این نمایش نقش "تلگین" را ایفا می کند نیز درباره تحلیلی که از این نقش دارد عنوان کرد: معتقدم چخوف شخصیت "تلگین" را در این نمایشنامه وارد کرده تا به تماشاگر آگاهی دهد که زیاد نباید درگیر احساسات و عواطف خودش شود. تلگین به نوعی سرگشته سرنوشت محتومی است که کاراکترهای نمایش با آن مواجه خواهند شد. این شخصیت یک هشدار است و در اولین لحظه حضورش نقش یک کاتالیزور پیوند دهنده را ایفا می کند. او تلاش دارد کاری کند که همه چیز بر وفق مراد باشد و همه در صلح و آرامش زندگی کنند.

وی افزود: در طول نمایش تماشاگر نیز همراه با کاراکترها دچار از هم گسیختگی و عدم تعادل می شود که در صحنه چهارم شاهد اوج این استیصال هستیم و از آنجاست که طوفان آغاز می شود. نمایشنامه های چخوف خداحافظی آدمها از چیزهایی است که آرزو می کردند و امید داشتند که بتوانند به آن برسند.

ماه گل مهر که در این اثر نمایشی در نقش سونیا ظاهر شده درباره ویژگی های این شخصیت معتقد است: به اعقاد من سونیا دختری روستایی است که دلخوشی های کوچکی دارد اما در نهایت هم به چیزی که آرزویش را دارد نمی رسد. در کنار اینکه این ملک متعلق به اوست اما پا به پای دایی وانیا در آن کار می کند و زحمت می کشد.

این بازیگر ادامه داد: سونیا از زندگی چیز زیادی نمی خواهد اما در نهایت به عشق بزرگ زندگی اش هم نمی تواند برسد. مشکل سونیا این است که با همه تلاشی که می کند از جانب کسانی که دوست دارد دیده نمی شود. این مسئله ناراحت کننده زندگی سونیا است.

وی درباره همکاری با بازیگران با تجربه در این نمایش گفت: تجربه حضور در این نمایش سختی های خودش را دارد و گاهی اختلاف نسل ها باعث بروز دیدگاه های متفاوتی در کار می شود که البته همین نکته کار را جذاب می کند. برای من در کنار این اساتید بودن بسیار ارزشمند است تجربه حضور در اثری مثل "دایی وانیا" و همکاری با کارگردانی مثل اکبر زنجانپور و بازیگرانی به این باتجربگی شاید کمتر برای کسی اتفاق بیفتد.

نجمه کاظم زاده که یکی از بازیگران جوان تئاتر است و حضورش در "دایی وانیا" جزو اولین نقش آفرینی های او در عرصه تئاتر حرفه ای به حساب می آید درباره بازی در این اثر نمایشی گفت: نقش یلنا کاراکتر بسیار جذاب و پیچیده ای است و  من تا امروز نقشی با پیچیدگی های کاراکتر یلنا برعهده نداشتم.

وی ادامه داد: برای من ایفای این نقش بسیار جذاب است و همه تلاشم را کردم تا بتوانم به ابعاد شخصیت وی نزدیک شوم. با وجودیکه پیش از این در نمایشی تک پرسوناژه که کار سختی هم بود  ایفای نقش کرده بودم اما شخصیت یلنا و تاکیدی که چخوف روی کاراکتر او داشته برایم بسیار لذت بخش و البته مشکل تر از نمایش قبلی بود.

نمایش " دایی وانیا " به کارگردانی اکبر زنجانپور هر شب ساعت 19:30 و با حضور بازیگرانی چون شمسی فضل‌اللهی، مسعود دلخواه، محسن حسینی، هوشنگ قوانلو، ماه گل مهر، نجمه کاظم زاده، جمشید حسینی در سالن اصلی تئاتر شهر میزبان علاقمندان به تئاتر است.

مطالب مرتبط:

دایی وانیا به روایت زنجانپور   

زندگی در عصر صلح 

پادشاهی بازیگر در تئاتر  

به نفع واقعیت کوتاه آمده‌ام