مهمترین ادب انفاق کردن
«نیکی کردن و مخفیانه انفاق نمودن فقر را از بین می‌برد و عمررا طولانی می‌کند و هفتاد نوع مرگ بد را از انسان دور می‌نماید».
یکی از آداب مطرح در مورد انفاق، کیفیت پرداخت آن است‌که باید چگونه آن را پرداخت کنیم.
با توجه به این‌که انفاقات و صدقات به واجب و مستحب تقسیم میگردد، در بیانات دینی به این نکته اشاره شده که در انفاقات واجب، آشکار پرداختن آن بهتر است، و در انفاقات مستحب، پنهانی پرداختن آن سفارش شده است. از همین رو در قرآن کریم حق‌تعالی می‌فرمابد: «إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمَّا هِیَ وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُۆْتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَیْرٌ لَكُمْ وَ یُكَفِّرُ عَنْكُمْ مِنْ سَیِّئاتِكُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبیر»،[البقره،271]؛ «اگر (به مستحقان) آشكارا صدقه دهید كارى نیكوست، لیكن اگر در پنهانى به فقیران (آبرومند) رسانید براى شما نیكوتر است و خدا (به پاداش آن) برخى از گناهان شما را محو و مستور دارد، و خداوند از (آشکارا و نهان) آن‌چه مىكنید آگاه است.» که امام صادق علیه السلام در رابطه با این آیه شریفه فرموده‌اند: «هِیَ سِوَى الزَّكَاةِ؛ إِنَّ الزَّكَاةَ عَلَانِیَةٌ غَیْرُ سِرٍّ»،[1]؛ «آن صدقات، جز زکات است؛ که باید زکات را علنی و آشکارا داد نه پنهانی».
و در بیانی دیگر امام صادق علیه السلام در این زمینه فرموده‌اند: «فَكُلُّ مَا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْكَ فَإِعْلَانُهُ أَفْضَلُ مِنْ إِسْرَارِهِ وَ كُلُّ مَا كَانَ تَطَوُّعاً فَإِسْرَارُهُ أَفْضَلُ مِنْ إِعْلَانِه»،[2]؛ « هر چیزی را که خدا بر تو واجب کرده است ، آشکار کردنش بهتر از پنهان داشتن آن است و هر امر مستحبی مخفی کردنش بهتر از آشکار نمودنش می‌باشد».
پرداخت آشکار انفاق واجب، حسنش این است‌که باعث تشویق دیگران و یك نوع تبلیغ عملى، و رفع تهمت بخل از انسان و این‌که به وظیفه واجب خود عمل نكرده است میگردد. و کسی‌که انفاق را مخفیانه و پنهانی انجام دهد آثاری هم برای شخص انفاق کننده و هم برای کسی‌که آن را دریافت می‌کند دارد:
اما اثرش نسبت به دریافت کننده انفاق، این است‌که:
1- «آدمى از ریا و منت و اذیت دورتر است، چون فقیر را نمىشناسد، تا به او منت گذارد، و یا اذیت كند.»[3]
2- باعث حفظ آبروی فقیر و حفظ کرامت او میگردد که «هدف از انفاق اطعام نیست بلکه اکرام است لذا به انفاق سّری توصیه شده است، زمانی اکرام در انفاق محقق می‌شود که کسی نفهمد حتی کسی‌که انفاق را دریافت می‌کند، به همین علت است‌که در روایات آمده: «... فَإِذَا تَصَدَّقَ أَحَدُكُمْ بِیَمِینِهِ فَلْیُخْفِهَا عَنْ شِمَالِه»،[4]؛ «به‌نحوی انفاق کنید که اگر با دست راست انفاق کردید دست چپ با خبر نشود » مقصود از دست چپ و راست این است‌که نه تنها دیگران نفهمند خود گیرنده هم نفهمد.»[5]
اما آثارش نسبت به انفاق کننده
1- مال را زیاد می کند:
امام صادق علیه السلام در بیانی فرمودند: «... صَدَقَةُ السِّرِّ مَثْرَاةٌ لِلْمَال»،[6]؛ «...صدقه پنهانى، مال را افزون کند.»
2- عمر را طولانی می‌کند:
امام باقر علیه السلام در این زمینه می‌فرمایند:
«الْبِرُّ وَ صَدَقَةُ السِّرِّ یَنْفِیَانِ الْفَقْرَ وَ یَزِیدَانِ فِی الْعُمُرِ وَ یَدْفَعَانِ عَنْ سَبْعِینَ مِیتَةَ سَوْءٍ»،[7]؛ «نیکی کردن و مخفیانه انفاق نمودن فقر را از بین می‌برد و عمررا طولانی می‌کند و هفتاد نوع مرگ بد را از انسان دور می‌نماید».
3- گناه را از بین می‌برد و بلایا را از انسان دفع می‌کند:
پیامبر گرامی اسلام صلّی الله علیه و آله وسلّم در بیانی می‌فرمایند: «صَدَقَةُ السِّرِّ تُطْفِئُ الْخَطِیئَةَ كَمَا تُطْفِئُ الْمَاءُ النَّارَ وَ تَدْفَعُ سَبْعِینَ بَاباً مِنَ الْبَلَاء»،[8]؛ «صدقه پنهانی گناه را از بین می‌برد، هم‌چنان‌که آب آتش را خاموش می‌کند و هفتاد بلا را از بین می‌برد.»
4- خشم خدا را فرو می‌نشاد:
پیامبر گرامی اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم در این زمینه می‌فرمایند: «إِنَّ صَدَقَةَ السِّرِّ تُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ ...»،[9]؛ «صدقه پنهانی خشم خدا را فرو می‌نشاند.»
ودر سیره ائمه دین علیهم السلام مشاهده می‌شود که آنان شبانه به‌صورت پنهانی در خانه فقرا و نیازمندان میرفتند و نیاز آنان را برطرف میساختند. پینه هایی که بر پشت امیر المومنین علیه السّلام وجود داشت شاهد براین امر است. [10]
و یا در رابطه با امام سجاد علیه السلام آمده است‌که: «كَانَ علیه السلام لَیَخْرُجُ فِی اللَّیْلَةِ الظَّلْمَاءِ فَیَحْمِلُ الْجِرَابَ عَلَى ظَهْرِه... وَ كَانَ یُغَطِّی وَجْهَهُ إِذَا نَاوَلَ فَقِیراً لِئَلَّا یَعْرِفَه...[11]؛« سیره حضرت بود که در شب، انبان به دوش، به گرد خانه نیازمندان می‌رفت، حتی هنگام پرداخت نیازهای آنان صورت خود را نیز میپوشاند تا کسی حضرت را نشناسد.»
و در این زمانه طرح اکرام ایتام، یکی از راه‌هایی است که انسان به‌راحتی می‌تواند با قبول سرپرستی ایتام، بدون این‌که آنان مطلع شوند، انفاق پنهانی و مخفیانه داشته باشد و از مزایای دنیوی و اخروی آن برخوردار گردد.
بنابراین آشکارا و پنهانی انفاق نمودن از آداب انفاق است‌که بسته به نوع انفاق فرق می‌کند و هر یک دارای محاسنی است‌که در بیانات دینی به آن اشاره شده است.
پی‌نوشت:
[1]. کافی،ج2،ص22
[2].کافی،ج3،ص501
[3]. المیزان،ج2، ص610
[4]. مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج7، ص: 182
[5].آیة الله جوادی آملی در تفسیر آیات 29 تا 32 سوره فاطر
[6].بحارالانوار،ج75،ص207
[7]. الزهد، النص، ص: 34
[8]. مستدرک الوسائل ج7ص184
[9]. مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج7، ص 182
[10]. مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج7، ص: 184
[11]. خصال، ج 2، ص 517
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع: سایت رهروان ولایت
مطالب مرتبط:
