مدرسه پیشرو چگونه مدرسه ای است ؟

امروز در سطح بین‌المللی با اصطلاح ”‌مدرسه پیشرو“ مواجه هستیم. مدرسه پیشرو مدرسه‌ای است كه در آن نقش مدیر، ساختار مدرسه، كاركردها و اصول و مبانی حاكم بر آن به شكل نوینی تعریف و بازسازی شده است.

مدرسه پیشرو مدرسه‌ای است كه می‌تواند كاركرد خود را با توجه به نیازهای روز جامعه و كودكان تغییر دهد و آن را ارزیابی كند. آنچه مدرسه پیشرو را از مدارس سنتی متمایز می‌سازد، تفاوت در ساختار و كاركردهای مدرسه است.

در رویكرد سنتی توجه همه به كمیتهاست؛ بنابراین راه‌حل بیشتر مسایل در امكانات اقتصادی جست‌وجو می‌شود ولی آنچه مدرسه پیشرو را می‌سازد نگاه متفاوت به تعاملات درون نظام آموزشی، كیفیت برون‌داد‌های مدرسه‌ و نقش امكانات مالی در بهبود كیفیت آموزشی است. براساس این نگرش، داشتن مدرسه پیشرو با وجود كمبود منابع مالی نیز امكان‌پذیر است و حتی مدرسه‌ای كه در آن كامپیوتر نباشد، می‌تواند شوق‌انگیز باشد. در رویكرد نوین، فناوری آموزشی پیچیده و گران‌قیمت ضامن بهبود كیفیت تلقی نمی‌شود بلكه كم‌ارزش‌ترین شیء پیرامون فرد، خانه، مدرسه، كلاس، معلم و دانش‌آموز نیز می‌تواند یك وسیله كمك آموزشی باشد و فرد را در فرآیند یاددهی ـ یادگیری برای آموزشی اثربخش یاری دهد.

 ویژگی های مدرسه پیشرو

اولین ویژگی مدرسه پیشرو توجه به همه ابعاد وجودی و شخصیتی دانش‌آموز در مدرسه است. مدرسه پیشرو مدرسه‌ای است كه ضمن آموزش مفاهیم پایه ریاضی، علوم تجربی، زبان و علوم اجتماعی، جهت ایجاد فرصت های عملی، تمرین مهارت های لازم برای داشتن یك زندگی موفقیت‌آمیز را با در نظر گرفتن تحولات اجتماعی به دانش‌آموزان بیاموزد. چنین مدرسه‌ای در درجه نخست همگام با تحولات اجتماعی به ایجاد تغییر در ساختار و نحوه اداره خود مبادرت می‌كند.

دومین ویژگی مدرسه پیشرو همگامی با تحولات اجتماعی است. البته مدرسه جزیی از نهادهای اجتماعی است ولی میان تأثیرپذیری صرف و منفعلانه و واكنش نشان دادن یا فعالانه برخورد كردن و كنش نشان دادن، تفاوت عمده‌ای وجود دارد. مدرسه‌ای پیشرو قلمداد می‌شود كه بتواند پاسخگوی انتظارات جامعه و والدین باشد، برای آن ها چشم‌اندازهای نوینی را مطرح كند و انتظارات آن ها را به افق های جدیدی متوجه سازد.

ویژگی سوم مدرسه پیشرو قابلیت نوسازی و به روز كردن خود است. امروز جوامع به سرعت به سوی جهانی شدن سوق می‌یابند، یا به عبارت دیگر سوق داده می‌شوند. در چنین موقعیتی مدرسه پیشرو باید قادر به تربیت شهروندانی باشد كه ضمن علاقه‌مندی به مسایل جهانی، نسبت به تحولات آن واكنش نشان دهند. ضمن این كه فرهنگ بومی خود را خوب بشناسند و به حد شایسته‌ای از جامعه‌پذیری و هویت‌شناسی رسیده باشند.

چهارمین ویژگی مدرسه پیشرو كاهش عوامل درونی مدرسه است كه باعث بیزاری كودكان از مدرسه می‌شود. در مدرسه پیشرو مسایلی از قبیل افت تحصیلی، ترك تحصیل، گریز و عدم تعلق به مدرسه در بین دانش‌آموزان وجود ندارد؛ زیرا مدرسه برای آنها مكانی شوق‌انگیز است كه كودكان در آن با حوصله و علاقه به عمق مطالب پی می‌برند و آنها را می‌فهمند، تجربه می‌كنند و با زندگی خود مرتبط می‌سازند و از این رو با علاقه به مدرسه می‌آیند و با اكراه آن را ترك می‌كنند.

در ژاپن بیش از 30 درصد از برنامه‌های آموزشی دوره ابتدایی به دروسی چون هنر، موسیقی، كاردستی، ورزش، نقاشی، مهارت های خانه‌داری، فعالیت های ویژه مانند گردش علمی و تفریحی‌، برپایی جشنواره‌های فرهنگی، هنری، ورزشی و … اختصاص یافته است.

در این كشور سی روز از سال تحصیلی به برگزاری جشنواره‌های مختلف اختصاص دارد كه همه دانش‌آموزان نیز فعالانه در آن مشاركت می‌كنند.

پنجمین ویژگی مدرسه پیشرو این است كه درهای خود را به روی جامعه می‌گشاید و با آن تعاملی سازنده دارد. والدین می‌توانند ضمن حضور در كلاس و مشاهده كلاس در مورد فعالیت های آموزشی فرزندانشان با معلم گفت‌وگو كنند تا بدانند كه چرا فرزندانشان در درسی ضعیف‌اند و … به عبارت دیگر، در مدرسه پیشرو نه تنها معلم و دانش‌آموزان بلكه والدین نیز در اداره و اجرای برنامه‌های آموزشی و درسی نقش مۆثری دارند.

چگونه مدرسه پیشرو بسازیم؟

اولین شرط داشتن مدرسه پیشرو، نگرش و نگاه نو نسبت به برنامه‌های آموزشی است. برنامه‌های آموزشی در كنار درس های رایج به ویژه در دوره آموزش عمومی باید مشتمل بر هنر، كاردستی، ورزش، گردش های تفریحی، علمی، موسیقی و … نیز باشد. در صورت وجود این فعالیت ها در مدرسه، دانش‌آموزان با اشتیاق وارد مدرسه می‌شوند؛ زیرا این فعالیت ها برای آنان شوق‌انگیز و شادی‌آور است.

در مدرسه پیشرو، دانش‌آموزان نه تنها در فعالیت های آموزشی و درسی مشاركت فعال دارند بلكه در اداره مدرسه و حتی پرورش حرفه‌ای معلمان نیز شركت می‌كنند. در یكی از شماره‌های مجله ”‌نشنال جیوگرافیك ورد“ویژه كودكان در سال 1998 كودكی 11 ساله در پاسخ به این سۆال كه ”‌به نظر شما بزرگسالان چه مطالبی را باید بیاموزند؟

“ می‌گوید: ”‌بزرگترها خیلی چیزها را می‌دانند اما یك چیز را نمی‌دانند و آن این است كه اگر به دقت به صحبت های ما گوش دهند خیلی چیزها از ما می‌آموزند و ما می‌توانیم به آنها خیلی چیزها یاد بدهیم“.

دومین شرط داشتن مدرسه پیشرو تجزیه و تحلیل برنامه‌های آموزشی با رویكرد نوین است. رویكرد سنتی به برنامه‌ریزی آموزشی، رویكردی سیستم‌گراست و به درون‌دادها توجه دارد؛ مثلاً وقتی از مسایل اساسی آموزش و پرورش سخن به میان می‌آید، كمبود منابع مالی، نیروی انسانی، فضای آموزشی، وسایل كمك‌ آموزشی، جمعیت دانش‌آموزی و مسایلی از این دست را حایز اهمیت فوق‌العاده می‌داند.

آن ها در اولویت نخست قرار می‌دهد و كاستی های نظام آموزشی را نیز به آن ها مربوط می‌كند. در مقابل رویكرد نوین نتیجه‌گراست و به محصول و برون‌دادها توجه دارد و فرآیند یاددهی ـ یادگیری را مدنظر قرار می‌دهد. در این رویكرد فعالیت های مدرسه، برنامه‌های آموزشی، ساختار مدرسه و اینكه حاصل همه این فعالیت ها چیست و چه انسانی از این نظام بیرون می‌آید، مورد نظر است. در این رویكرد، كیفیت آموزش اهمیت ویژه‌ای دارد.

به بیان دیگر فقط اهمیت ندارد كه كلاس درس در زیر یك چادر یا در مكانی مدرن با تجهیزات كامل برگزار شود، بلكه نكته مهم فعالیت هایی است كه در آن صورت می‌گیرد، تعاملات انسانی است كه آن ها را می‌سازد، روش هایی كه به كار گرفته می‌شود و تأثیراتی است كه به همراه دارد. در رویكرد نوین به برنامه‌های آموزشی، دغدغه مسیولان آموزش و پرورش میزان بهره‌گیری دانش‌آموز از فعالیت های كلاسی، میزان مشاركت آنها در مدرسه، كلاس و تمرین مهارت های فردی و اجتماعی و به عبارتی مهارت های زندگی است. برپایه این نگرش هر مشكلی ناشی از مسایل مالی نیست و با امكانات اقتصادی هم رفع نمی‌شود.

امروزه، بیش از هر چیز بر محصول و كاركرد نظام آموزشی تأكید می‌شود؛ بنابراین همه ما به بازسازی رویكردهای خود به نظام آموزشی نیازمندیم تا مسایل و توانایی های آن را بار دیگر تعریف و سازمان‌دهی كنیم و از منظر نوینی به آن بنگریم. برای تغییر در ساختار، كاركردها و بهبود كیفیت آموزشی مدرسه باید قبل از ایجاد هرگونه تغییری، نگرش ها و رویكردهای خود را نسبت به توانایی ها، نیازها و دشواری های آموزش و پرورش از نو بسازیم.

ویژگی های مدرسه خوب ( از لحاظ مدیریتی و نرم افزاری)

2- عوامل آموزشی مدرسه خوب با دانش آموزان دوست و رفیق هستنــــد به نحوی كه دانــش آمـــوز زیبا ترین احساس را دراین محیط دارد.

3-دانش آموزان در كارهای گروهی و فعالیت های آموزشی ـ تربیتی مثل شورای دانش آموزی، اقامه نماز، انجمن علمی و. . . باعلاقه شركت دارند.

4- معلمین و همه افرادی كه با دانش آموز سر و كار دارند از سواد كافی برخوردارند و با مسایل تعلیم و تربیت و روانشناسی آشنایی دارند.

5-كارهای مدرسه خوب تقسیم شده و هریك از افراد نسبت به نقشی كه در آن دارند هم توانایی لازم و هم آشنایی كامل دارند.

6-مدیر و دبیرا ن مدرسه خوب با فرایند یاد دهی - یادگیری و روانشناسی تربیتی آشنایی دارند.

7-دانش آموزان در امور مختلف مشاركت دارند و نسبت به آنچه كه در آموزشگاه می گذرد احساس مسیولیت می نما یند.

8- تعامل مناسبی بین عو امل آموزشگاه و دانش آموزان و اولیاء برقرار است.

9-شورای دبیران فعال بوده و در این شورا مسایل گذشته و روز و برنامه های آینده به بحث و بررسی گذاشته می شود.

10- مدرسه خوب با اداره آموزش و پرورش و سایر سازمان ها ارتباط موثر و مطلوبی دارد.

11- در مدرسه خوب فعالیت ها و اقدامات هدفمند است و درتما م فعالیت ها نظم و انضبا ط حاكم است.

12- نظام مشاوره ای مدرسه خوب، كارا و اثربخش است.

13- مدرسه خوب دانش آموز را با مهارت های زندگی آشنا كرده به نحوی كه پس از اتمام هر دوره تحصیلی به راحتی می تواند وارد جامعه شود.

14- در مدرسه خوب، میراث فرهنگی، وطن دوستی، احترام به نیاكان و تاریخ و پرچم و. . . گرامی داشته می شو د.

15- مجموعه امور مدرسه خوب با سازماندهی مناسب مدیر هماهنگ است و. . .

ویژگی های مدرسه خوب ( از لحاظ كالبدی وسخت افزاری )

مرکز یادگیری سایت تبیان

نسیم گوهری

.