آیا زن می تواند بعد از بخشیدن مهریه آن را مطالبه کند؟

در صورتی که مهریه به ذمه شوهر بوده و زن آن را بخشیده است، حتی اگر از لحاظ قانونی قدرت بر مطالبه داشته باشد، از لحاظ شرعی حق مطالبه نخواهد داشت. البته برخی از فقها معتقدند که اگر بخشش مهریه با این پیش فرض بوده که زوجیت آنان ادامه دار خواهد بود، اما بعدها مرد بخواهد همسرش را طلاق دهد، زن می‌تواند مهریه‌اش را باز پس بگیرد.

سوال: آیا زن می‌تواند با شرط عدم طلاق و یا بازپس گرفتن چندین برابر مهریه در صورت طلاق، مهریه اش را به شوهرش ببخشد؟

شرح پرسش

زن بعد از عقد نکاح با یک شرط مهریه‌اش را به شوهرش می‌‌بخشد: زن در شرطش این‌طور می‌‌گوید: من مهرم را با این شرط به تو می‌‌بخشم که اگر مرا طلاق دهی ده برابر این مهر را از تو طلب خواهم نمود، آیا همچنین شرطی صحیح است؟

در صورتی که زن، بخشش مهریه‌اش را مشروط به عدم طلاق کند، صحیح است و اگر زوج او را طلاق دهد، می‌تواند مهریه‌اش را پس بگیرد. البته شرط گرفتن چند برابر مهریه در صورت طلاق؛ اگرچه بنابر نظر برخی از مراجع عظام (حضرت آیة الله سیستانی دام ظله)، صحیح است ولی بنابر نظر برخی از مراجع، (حضرت آیة الله صافی گلپایگانی دام ظله) این شرط را باید در ضمن عقد لازمی مانند بیع (خرید و فروش) یا صلح، انجام دهد.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

مهریه، در صورتی که به ذمه شوهر بوده و آن‌ را بخشیده است قابل بازگشت نیست، مگر این‌که بخشیدن به قصد ادامه زوجیت بوده ولی زوج بخواهد او را طلاق دهد که در این صورت می‌تواند باز پس بگیرد.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

صحیح است.

حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

شرط به نحو مذکور در سۆال چون منجز نیست و معلق است صحیح نیست و برای روشن شدن مسئله لازم است به دو نکته توجه کنید؛ یکی این‌که باید شرط در ضمن عقد لازمی مانند بیع و صلح ذکر شود و شرط ابتدایی لازم الوفاء نیست. دیگر این‌که منجز و قطعی باشد و اگری نباشد. بنابراین اگر در ضمن عقد لازمی زن بگوید من مهریه را به تو بخشیدم و شرط می‌کنم که در صورت طلاق دادن ده برابر مهریه به من بدهی و زوج هم بگوید قبول کردم، در این صورت بر زوج واجب است عمل به شرط نماید.

سوال: اگر کسی مهریه‌اش را ببخشد، آیا می‌تواند دوباره آن را مطالبه کند؟

در صورتی که مهریه به ذمه شوهر بوده و زن آن را بخشیده است، حتی اگر از لحاظ قانونی قدرت بر مطالبه داشته باشد، از لحاظ شرعی حق مطالبه نخواهد داشت. البته برخی از فقها (آیة الله مکارم شیرازی دام ظله) معتقدند که اگر بخشش مهریه با این پیش فرض بوده که زوجیت آنان ادامه دار خواهد بود، اما بعدها مرد بخواهد همسرش را طلاق دهد، زن می‌تواند مهریه‌اش را باز پس بگیرد.

در ضمن، چنانچه مهریه (مانند قطعه‌ی زمینی) عین خارجی بوده و بدون تغییر مهمی نزد مرد موجود باشد و بین زن و شوهر نیز خویشاوندی نَسبی نباشد، حتی اگر زن آن را بخشیده باشد، مجدداً می‌تواند آن را مطالبه کند.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

بعد از بخشیدن مهریه و برىء نمودن ذمه شوهر حق مطالبه آن را از شوهر ندارد.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

در صورتی که به ذمه شوهر بوده و آن را بخشیده است قابل بازگشت نیست، مگر اینکه بخشیدن به قصد ادامه زوجیت بوده ولی زوج بخواهد او را طلاق دهد، که در این صورت می‌تواند باز پس بگیرد. و درصورتی که مهریه عین خارجی بود تنها در صورتی که مهریه بدون تغییر مهمی موجود باشد و بین زن و شوهر خویشاوندی نسبی نباشد، عدول مانعی ندارد.