تبیان، دستیار زندگی
انسانها غالبا هم قصد توبه دارند، اما به پیروی از هوس آن را به تاخیر می اندازند. گاه به توبه موفق می شوند و گاهی هم به وسیله مرگ غافلگیر شده، پیش از آن كه توفیق توبه و جبران نواقص خود را داشته باشند، از دنیا می روند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مرگ!! اسمش هم ترسناک است چه رسد به...

مرگ

ترس از مرگ، كاملا طبیعی است. چنان كه عشق و دلبستگی به زندگی كاملا طبیعی است. از هر چه بترسیم به خاطر آن است كه به كمالات زندگی زیان دارد و یا اصل حیات و زندگی ما را تهدید می كند. ما از شكست ها، بدبختی ها، فقر، جهل و بیماری ها بیمناكیم برای این كه با وجود نواقص و كاستی در زندگی و وسایل و اندام های خود، حالت طبیعی زندگی را از دست می دهیم. یعنی اگر چه اصل زندگی را داریم اما بیماری، شكست و ضعف و نقص، فعالیت حیاتی را با مشكل روبرو ساخته، ما را از بهره مندی كامل از ثمرات و لذایذ زندگی محروم می سازد.

اما این كاستی ها و بیماری ها وقتی مخوف و خطرناك جلوه می كنند كه ما را در معرض مرگ قرار بدهند! برای انسان بیماری، بهتر از مرگ است. برای این كه بیماری اصل حیات را قطع نمی كند و تا ریشه در آب باشد امید ثمری هست. اما اگر به مرگ بیانجامد چون ریشه زندگی را قطع می كند خطرناك تر و ترسناك تر می گردد. ترس از مرگ علل و جهات مختلفی دارد كه ما با ملاحظه گنجایش مقاله به مواردی از آن ها اشاره می كنیم:

علل ترس از مرگ

عشق به زندگی

امام علی علیه السلام می فرماید:

«و اعلموا انه لیس من شی ء الا و یكاد صاحبه یشبع منه و یمله الا الحیاة فانه لا یجد فی الموت راحة؛  توجه كنید كه انسان سرانجام همه لذت های دنیا سیر می شود، جز لذت زندگی؛ برای این كه هیچ كس در مرگ آسایش نمی بیند.»

چنان كه گفتیم حتی عرفا و اولیای الهی این نكته را قبول دارند كه نظام ادراكی یعنی هوش و حواس ما بر محور حیات دنیوی تنظیم شده اند، بنابراین تا از هوش و حواس بهره مندیم، حیات دنیوی و لذایذ آن ارج و منزلت خود را از دست نمی دهد. یك انسان متعادل زندگی را دوست می دارد، جهان و زیبائی های آن را دوست می دارد و آرزو می كند كه بتواند برای همیشه زنده بماند.

انسان در دشوارترین شرایط هم دل از زندگی برنمی كند و معذور هم هست برای این كه عشق به زندگی یك عشق غریزی و نهادی است.

انسان زندگی را حتی در شرایط تلخ و ناگوار هم بر مرگ و تلخی های آن ترجیح می دهد. صائب تبریزی می گوید:

زهری است زهر مرگ كه شیرین نمی شود

هر چند تلخ می گذرد روزگار عمر

انسانها غالبا هم قصد توبه دارند، اما به پیروی از هوس آن را به تاخیر می اندازند. گاه به توبه موفق می شوند و گاهی هم به وسیله مرگ غافلگیر شده، پیش از آن كه توفیق توبه و جبران نواقص خود را داشته باشند، از دنیا می روند

دست نیافتن به آرزوها و اهداف

امام علی علیه السلام مرگ را عامل دست نیافتن آدمی به آرزوها و اهداف خویش می داند و می فرماید:

«فان الموت... مباعد طیاتكم؛ مرگ میان شما و هدفهایتان فاصله می شود

بنابر تحقیقات آماری برخی از محققان غرب، بسیاری از افراد مورد سۆال، دلیل خود را برای گریز از مرگ، در این نكته دانسته اند كه مرگ مانع تحقق هدف ها است. برای عده ای شماره سال های عمر مهم نیست، بلكه این مهم است كه انسان به كدام هدف دست یافته است؟ به دانشمندی گفتند: تا كی می خواهی زنده بمانی؟ گفت: آن قدر كه بتوانم نوشتن این دو كتاب را كه در دست دارم به پایان برسانم.

به هر حال هر گونه آرزویی ممكن است با حلول مرگ، بر باد رود و لذا انسانی كه به سرنوشت و مرگ بیندیشد، دل به فریب آرزوها نمی سپارد، چنانكه امام علی علیه السلام می فرمایند:

«لو رای العبد الاجل و مصیره، لابغض الامل و غروره؛  اگر انسان اجل و عواقب آن را می دید، با آرزو و فریب آرزوها دشمنی می ورزید.»

نگرانی از نقص و كمبود عمل

انسان های با ایمان در هر شرایطی كه باشند اعمال خود را ناچیز دیده و از این بابت نگرانند. امام علی علیه السلام می فرماید:

توشه آخرت

«ینبغی للعاقل ان یعمل للمعاد و یستكثر من الزاد قبل زهوق نفسه و حلول رمسه »

همین افزودن بر زاد و توشه همیشه مورد تاكید انبیا و اولیا بوده است و توشه را هر چه زیادتر هم باشد نسبت به طولانی بودن راه ناچیز شمرده اند.

امام علی علیه السلام می فرمایند:

«آگاه باش كه راهی سخت و دراز در پیش داری كه توفیق شما در پیمودن این راه در گرو آن است كه به شایستگی بكوشی و تا می توانی توشه برگیری و بار گناه خود را سبك گردانی كه سنگینی آن در این راه دشوار، رنج آور است. پیشاپیش تا می توانی به آن سرای توشه بفرست. مستمندان را یاری رسان تا بدین وسیله توشه ای بر دوش آنان بگذاری كه روز قیامت به تو باز گردانند تا می توانی انفاق كن و برگ عیشی به گور خویش بفرست. اگر از تو وام خواهند غنیمت بشمار كه اگر به وامی دست كسی را بگیری در روزهای سخت آن دنیا، دست تو را بگیرند. بدان كه در پیش روی تو گردنه های صعب العبور وجود دارد كه تا می توانی باید سبك بار بوده و توشه راه داشته باشی.»

كثرت گناه

یكی دیگر از عوامل نگرانی مۆمنان از مرگ زیادی گناهان است. حضرت علی علیه السلام می فرمایند:

«چنان مباش كه به خاطر گناهان زیاد خود مرگ را ناخوش داری.»

بنابراین اگر گناهكار نباشی باید همانند مولا از مرگ باك نداشته باشی كه تو به سوی آن بروی یا او به سوی تو گام بردارد.

امام علی علیه السلام می فرماید: «و اعلموا انه لیس من شی ء الا و یكاد صاحبه یشبع منه و یمله الا الحیاة فانه لا یجد فی الموت راحة؛ توجه كنید كه انسان سرانجام همه لذت های دنیا سیر می شود، جز لذت زندگی؛ برای این كه هیچ كس در مرگ آسایش نمی بیند»

بیم از مرگ پیش از توبه

امام علی علیه السلام می فرمایند:

«مسوف نفسه بالتوبة من هجوم الاجل علی اعظم الخطر»

از آنجا كه انسان مدام در معرض خطا و گناه است، خدای مهربان براساس همین طبیعت غیر معصوم انسان، برای جبران وی، همیشه توبه و عذر او را پذیرفته، بر گناهانش قلم عفو می كشد.

امام علی علیه السلام می فرماید:

«حاصل توبه، جبران گستاخی های نفس است.»

اما انسان به اقتضای هوا و هوس، از این فرصت هم، غالبا بد بهره برداری می كند. بدین سان كه او باز بودن در توبه را دست آویز ادامه اعمال خلاف خود قرار داده، به امید توبه، در ارتكاب گناه گستاخ و بی پروا می گردد. اما در عمل، گناه نقد شده و توبه نسیه می گردد. علی علیه السلام در این باره می فرمایند:

«اگر پای لذت و شهوتی در میان باشد، به گناه شتافته و در توبه درنگ می ورزند.»

انسانها غالبا هم قصد توبه دارند، اما به پیروی از هوس آن را به تاخیر می اندازند. گاه به توبه موفق می شوند و گاهی هم به وسیله مرگ غافلگیر شده، پیش از آن كه توفیق توبه و جبران نواقص خود را داشته باشند، از دنیا می روند.

در اینجا نكته حساسی هست كه نباید از آن غفلت كرد و آن اینكه مرگ نقطه پایان خطوط دفتر شخصیت انسان است. امام علی علیه السلام پس از بحثی در اقسام ایمان و تقسیم ایمان بر دو قسم پایدار و ناپایدار، می فرماید كه:

«اگر از كسی بدتان آمد و خواستید كه او را از دایره دلبستگی های ایمانی خود بیرون كنید، تا فرا رسیدن مرگش درنگ كنید! و چون بر حالتی كه بود بمیرد دیگر وقت آن است كه بیزاری جوئید.»

بخش نهج البلاغه تبیان


منبع: مرگ و مرگ اندیشی (راز مرگ در بیان حضرت امیر)منابع مقاله: مجله قبسات، شماره 19.

مطالب مرتبط:

چاره جویی برای ترس از مرگ

ترس از مرگ یک وحشت همه گیر

بررسی علل ترس از مرگ

مرگ در هاله‌ای از ابهام و ترس

علت ترس از مرگ از نظر ابن سینا

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.