احتمال و وراثت

اهداف:

• آشنایی با قوانین احتمالات در آزمایشات مندل

• آشنایی با برخی واژه های موجود در علم ژنتیک

توضیح درس:

مربع پانت جدولی است که برای به دست آوردن نسبت ژنوتیپ و فنوتیپ آمیزش های دلخواه می توان از آن استفاده کرد. (کاشف آن آقای رجینالد پانت بود). با کمک این جدول می‌توان نتایج حاصل از آمیزش‌های تجربی جانداران را پیش بینی کرد. مندل در کارهای خود رنگ گیاهان نخودفرنگی حاصل از دو نخودفرنگی ناخالص (دارای یک الل مغلوب که با حرف b نشان داده شده است (مربوط به رنگ سفید) و یک الل غالب که با حرف B نشان داده شده است (مربوط به رنگ ارغوانی) مورد بررسی قرار داده شده است. احتمال نتایج حاصل عبارت اند از 50% گیاه نخودفرنگی با ژنوتیپ ناخالص و فنوتیپ ارغوانی، 25%با ژنوتیپ خالص (دو الل یک صفت همسانند) و فنوتیپ ارغوانی، و 25%با ژنوتیپ خالص و فنوتیپ سفید. (فیلم 1).

درس 48 احتمال و وراثت

توضیح فیلم:

هنگام لقاح دو گیاه با دو صفت PP و pp احتمال اینکه از هر آلل یکی از آن ها وارد نسل بعد شود 1/2  است که برای راحتی کار می توان از مربع پانت برای نشان دادن آن استفاده کرد.

 آمیزش آزمون: نوعی آمیزش بین دوجاندار از یک گونه است که یکی فنوتیپ غالب را نشان می دهد ولی ژنوتیپ آن مشخص نیست با جانداری با ژنوتیپ مغلوب

( گیاه دانه صافx گیاه دانه چروکیده)

قانون احتمال

 (اصطلاحات ژنتیک)

صفت: (Character) به پدیده هایی مثل  سفیدی، سیاهی  -   بلندی، کوتاهی گویند.

صفات متقابل: (Alternate character) صفاتی که دو حالت دارند و حد وسط ندارند. در گیاه نخودفرنگی هفت مورد مشاهده می شوید:

1. بلندی، کوتاهی پایه
2. پوسته میوه و دانه صاف،
3. پوسته چروکیده
4. گل ارغوانی، سفید
5. دانه زرد، سبز
6. رنگ غلاف سبز، زرد
7. گل پایین شاخه، گل در انتهای شاخه

آلل(متعلق به هم): به دو فاکتور یا دو ژن تعیین کننده یک صفت گفته می شود. هریک بر روی یک کروموزوم همولوگ قرار دارندو جایگاه(لوکاس) مشخصی و یکسانی دارند.

خالص(هموزیگوس):صفتی که آلل های یکسان داردمثل رنگ سفید ppیا ارغوانی PP

ناخالص(هتروزیگوس):صفتی که آلل های غیر یکسان داردمثل ارغوانی ناخالصPp

خودلقاحی: آمیزش گامت نر یک جانداربا گامت ماده خودش(اکثرا در گیاهان)

دگرلقاحی: آمیزش گامت نر یک جاندار با گامت ماده غیر خودش از همان گونه (اکثراً در گیاهان)

ژنوتیپ: به فرمول ژنتیکی یک صفت گویندمثل ژنوتیپ صفت دانه صاف که SSوSs دارد.

فنوتیپ: به شکل ظاهری صفت گویند مثل دانه صاف-دانه چروکیده

آمیزش منوهیبریدی: آمیزشی که طی آن فقط یک صفت که دو حالت دارد، مورد پژوهش قرار می گیرد. مثل رنگ گل در گیاه لاله عباسی

(گیاه گل سفید pp  x  گیاه گل ارغوانی PP)

آمیزش دی هیبریدی: آمیزشی که طی آن دو صفت همزمان مورد پژوهش قرار گیرد.

(گیاه دانه صاف گل ارغوانی SSPP  x گیاه دانه چروکیده گل سفیدsspp )

ژنوتیپ نوترکیب: به ژنوتیپ جدید در فرزندان یک آمیزش که با ژنوتیپ والدین تفاوت دارد گفته می شود.

صفت غالب(Dominant): به صفتی گویندکه درآمیزش بین دو والد خالص در تمام افراد نسل اول ظاهر می شود(والدین هر دو هموزیگوت بوده و یک صفت را به طور متقابل دارند).

صفت مغلوب(Recesive): صفتی که در آمیزش بین دو والد خالص در نسل اول ظاهر نشود ولی در تعدادی از افراد نسل دوم در نتیجه خود لقاحی بین آن ها ظاهر شود.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاضل سامانی