احترام به انگیزه واقفان
اصل و مبنای مهم وقف در فرهنگ قرآنی، مانند هر عمل شایستهای، اخلاص و قصد قربت است. در این راستا، قرآن کریم بارها مسئله تصحیح نیت و انگیزه ماندگار وقف را مطرح کرده است.
از نظر قرآن، باید قصد عمل در وقف، مانند هر انفاقی، رضایت الهی باشد. هر گونه تأثیرگذاری بر نیت وقف، آثار خود را بر نوع و چگونگی بهرهگیری از آن خواهد گذاشت؛ به همین دلیل، مسئله اخلاص در عمل و قصد قربت در کارهای اجتماعی به ویژه خدمت به دیگران، اهمیت به سزایی دارد، تا صدقهربایی و با منت و اذیت و آزار نباشد.
البته آنچه در اینجا محل توجه است، تفکیک میان نیت و انگیزه است که می‌توان جدایی انداخت. عشق به خدا با حب به ذات و احترام به انگیزههای واقفان، منافاتی ندارد. آیاتی مانند والباقیات الصالحات خیر عند ربک ثواباً و خیر املاً (کهف/9) همگی ناظر به چگونگی قصد و جهت عمل برای محبوب با قید «الباقیات الصالحات» است. اما انگیزههای فردی مانند انگیزه احترام و جلب محبت و تشویق، چیزی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت و تأثیر آن را در گسترش وقف فراموش کرد.
وقتی که خداوند، خود در جهت ایجاد شوق، انگیزه درست می‌کند و پاداش‌های بهشت و آسایش و چند برابر شدن نعمت‌ها و پاداش‌ها (بقره /245؛ مائده /12؛ حدید/11) را تعیین می‌کند، طبیعی است که باید برای توسعه وقف، از این انگیزه‌ها استقبال کرد و مطرح کردن و گذاشتن نام بر سر اماکن و موقوفات را نباید مانع دانست و آن را تحقیر کرد و از این نکات ظریف در جهت توجه مردم به وقف، غفلت نمود تا هم واقف تشویق شود و هم ترغیبی برای دیگران و نسل‌های آینده به ویژه خاندان واقف باشد.
توجه و احترام به واقفان، نوعی سلوک و رفتار برای گسترش انگیزه است. مردم در سراسر زندگی خود، طالب زندگی با احترام و تشویق و جویای موقعیت اجتماعی هستند و از اشاعه عمل و نشان دادن کار خوب آنان، خوشحال و تشویق می‌شوند و آن‌ها به عمل دیگری در سنخ وقف روی می‌آورند؛ و از این راه می‌توان در جهت ارضای این انگیزه و گسترش وقف کوشید.
وقف کردن برای واقف به قصد تقرب به خدا و خدمت است و با کسب احترام اجتماعی، منافاتی ندارد؛ به همین دلیل، خداوند به شکل کلی می‌فرماید: «و ما تنفقوا منخیر فان الله به علیم» (بقره /273). هر چه از مال و خیر انفاق می‌کنید، خداوند به آن آگاه است که چه قصدی دارید. به انفاق، در آشکار و پنهان و سر و علن بها داده شده است. (فاطر /29) یا تعبیر (سراء و ضراء) در قرآن کریم آمده است: «الذین ینفقون فی السراء و الضراء و الکاظمین الغیظ و العافین عن الناس و الله یحب المحسنین (آلعمران /134) این تعابیر و تاکیدها، برای این است که گاهی ترویج خیر باعث توسعه نیکی در جامعه و اقبال به آن می‌شود. مهم این است که در وقف به این دستور الهی عمل کنند: «الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله ثم لا یتبعون ما انفقوا منا و لا اذی لهم اجرهم عند ربهم و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون (بقره /264) که در آن صورت هم پاداش دارند و نباید ترس و نگرانی داشته باشند. آگاهی از نیت و قصد درونی ممکن نیست، اما اذیت و آزار و منت نکردن آشکار می‌شود و همین برای ارزشگذاری کافی است.
منبع: راسخون
