شرائط وجوب نفقه کدامند؟
اگر زنی- بدون عذر- از شوهر اطاعت نکند و در برابر او تمکین نداشته باشد وجوب نفقه از شوهر، ساقط می شود و زن استحقاق دریافت نفقه را نخواهد داشت.
1. خداوند روزیِ خود را از راه‌ها و وسایل مختلف به بندگان می‌رساند که یکی از آن راه‌ها برای زنی که ازدواج کرده است، می‌تواند همسر وی باشد؛ یعنی مرد وسیله‌ای است برای تأمین روزی و مخارج زندگی زن.
2. همان خدایی که تأمین نیازهای خانواده را بر دوش مرد قرار داده است، بر اساس مصالح و شناخت از روحیه زن و مرد (که مخلوق او می‌‌باشند)، برای زن نیز وظایفی (از جمله تمکین خاص وی از شوهر) قرار داده است.
3. شاید مسئله مذکور برای شما چندان اهمیت نداشته باشد، اما باید توجه داشت که هر مرد و زنی جهت داشتن یک زندگی ایده‌آل، نیاز به آرامش فکری و روحی دارند که اسباب و زمینه‌های آن باید فراهم گردد و یکی از این زمینه‌ها داشتن ارتباط زناشویی مناسب است و شاید این امر نسبت به آقایان شدت بیشتری پیدا کند.
4. وجود این شرط، برای تعلق نفقه، موجب می‌شود بانوان به این مسئله‌ی اهتمام بیشتری داشته و در نتیجه مردان جهت تأمین نیاز خاص خویش به انحراف کشیده نشوند.
نفقه ی همسر با شرایطی بر شوهر واجب می شود:
1. عقد دایم باشد.
2. قابلیت برای امور زنا شویی داشته باشد.(همسری که در سنین کودکی است و قابلیت برای امور زنا شویی نداشته باشد نفقه اش واجب نیست.)
3. زن در مواردی که اطاعت از مرد واجب است (مثل تمکین در مسایل زناشویی)، مطیع باشد. (تحریر الوسیله، ج 2، ص 28، فصل فی النفقات)
بعبارت دیگر؛ در امور زنا شویی از شوهرش اطاعت پذیری داشته باشد. (در صورت نا فرمانی، نفقه اش واجب نیست.). (تحریر الوسیلة، ج2، ص: 313و314--جامع المسائل (للبهجة)، ج3، ص: 587)
حضرت امام خمینی (ره) در پاسخ سۆالی در این زمینه فرموده اند: "زوجه (همسر) اگر تمکین داشته باشد (در مسائل زناشوئی مطیع شوهر باشد)، نفقه او بر زوج (شوهر) واجب است ، هر چند او را به منزل خود نبرده باشد." (استفتائات حضرت امام خمینی(ره) ،ج3 ،ص202،س14)
بنابراین برای واجب شدن نفقه همسر لازم نیست نزدیکی با او صورت گرفته باشد و در صورتی که شرایط بالا را داشته باشد نفقه اش واجب است حتی اگر همسر در منزل پدرش باشد.
در مورد فلسفه وجوب نفقه، خداوند حکیم در قرآن کریم می فرماید: «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِم».[1] مردان سرپرست و خدمتگزار زنان هستند.
در توضیح این جمله، باید به این نکته توجه نمود که خانواده، یک واحد کوچک اجتماعى است، و همانند یک اجتماع بزرگ باید رهبر و سرپرست واحدى داشته باشد؛ زیرا رهبرى و سرپرستى دست جمعى که زن و مرد مشترکا آن را به عهده بگیرند مفهومى ندارد؛ در نتیجه، مرد یا زن، یکى باید «رئیس» خانواده و دیگرى «معاون» و تحت نظارت او باشد.
قرآن، در این جا تصریح مىکند که مقام سرپرستى باید به مرد داده شود.[2] اشتباه نشود منظور، از این تعبیر، استبداد و اجحاف و تعدّى نیست بلکه منظور، رهبرى واحد منظّم با توجه به مسئولیت ها و مشورت هاى لازم است.
فلسفه واگذاری این سمت و مقام، نیز در آیه ذکر شده، دو چیز بیان شده است:
1. به جهت وجود خصوصیاتى در مرد است؛ مانند ترجیح قدرت تفکر او بر نیروى عاطفه و احساسات -بر عکس زن که از نیروى سرشار عواطف بیشترى بهرهمند است- و داشتن بنیه و نیروى جسمانى بیشتر که با اوّلى بتواند اندیشه و فکر کند، نقشه طرح کند و با دومى بتواند از حریم خانواده خود دفاع نماید.
2. به خاطر تعهد او در برابر زن و فرزندان، نسبت به پرداختن هزینههاى زندگى، پرداخت مهر، و تأمین زندگى آبرومندانه برای همسر و فرزند، خداوند، سرپرستى خانواده را به مرد واگذار کرده. [3]
علاوه بر این دو فلسفه که در آیه بیان شده است، فقها نیز یکی از فلسفه وجوب نفقه را اطاعت زن از مرد و تمکین او در برابر مرد ذکر کرده اند.[4]
بدین جهت اگر زنی- بدون عذر- از شوهر اطاعت نکند و در برابر او تمکین نداشته باشد وجوب نفقه از شوهر، ساقط می شود و زن استحقاق دریافت نفقه را نخواهد داشت.[5]
پی نوشتها:
[1] مردان، سرپرست و نگهبان زنانند، بخاطر برتری هایى که خداوند (از نظر نظام اجتماع) براى بعضى نسبت به بعضى دیگر قرار داده است، و بخاطر انفاق هایى که از اموالشان (در مورد زنان) مىکنند.نساء، 34.
[2] الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ.
[3] مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 3، ص 370
[4] طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، محقق، مصحح،کشفی، سید محمد تقى، ج 4، ص 328
[5] المبسوط، ج 4، ص 328.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت اسلام کوئیست
تفسیر نمونه، ج 3
المبسوط فی فقه الإمامیة، ج 4
مطالب مرتبط:
