اربعین و دفاع مقدس
در برخی منابع اسیران شام یعنی خانواده شهدای کربلا در چهلمین روز شهادت امام حسین علیهالسلام و 72 و تن از یارانشان به کربلا رسیدند و مزار شهدا را زیارت کردند و همان جا بود که اهل بیت امام با جابربن عبدالله انصاری ملاقات کردند.
اربعین حسینی بهانهای شد تا دوباره یادی از رزمندگان 8 سال مقدس بکنیم. در این مجال خواسته شده است تا تأثیر تاسی از امام حسین علیهالسلام، فرهنگ عاشورایی و همچنین عشق به سرزمین کربلا را در شهادت طلبی و فرهنگ ایثار و شهادت رزمندگان بررسی شود؛ هرچند که تنها گذری بر این حقیقت واقعی است.
در بیان پرتوى این حقیقت بس كه نام روح بخش او در دلهای با ایمان، اثرى عمیق بر جاى مینهد، همانگونه كه پدر گرانمایه اش یاد و نام شهادت پرافتخار او را، مایه اندوه عمیق دلها و جریان یافتن اشکها خواند و خود آن حضرت فرمودند: «من شهید اشکهایم! هیچ انسان با ایمانى مرا یاد نمیکند، جز اینكه طوفانى از اندوه در دلش ایجاد و اشك دیدگانش جارى میشود.»
اربعینی تا قیامت
گرامیداشت یاد متوفا پس از مرگ او در همه ملل و ادیان رسمیت دارد و بعضی با گذشت یک ماه و بسیاری نیز پس از چهل روز از متوفای خود تجلیل میکنند. در میان مسلمانان، به ویژه شیعیان، پس از شهادت امامان معصوم (ع) در نخستین اربعین آنان مراسم گرامیداشت انجام میشده است؛ اما شهادت امام حسین (ع) این ویژگی را دارد که روز اربعین حسینی هر ساله تا قیامت ادامه خواهد داشت.
برای ورود به این بحث از معرفی ماه صفر آغاز میکنیم و با نگاهی کوتاه بر رویدادهای ماه صفر از سال 61 هجری قمری تا آنچه بر رزمندگان ما در سالهای دفاع و اسارت، تعریفی از شهادت و ایثار، خواهیم آموخت. باشد که در این اربعین گامی در راستای اعتلای فرهنگ ایثار و شهادت برداشته باشیم.
ماه صفر پس از محرمالحرام میرسد
«صَفَر» که صفرالخیر یا صفرالمظفّر نیز نامیده میشود دومین ماه قمری پس از محرم است. در دوران جاهلیت آن را «ناجِر» خوانده میشد. صفر که از ریشه «صِفر» است به معنی تهی و خالی بیان شده است. دلیل نامگذاری آن این است که چون این ماه پس از ماه محرم میآید و مردم دوران جاهلیت در ماه محرم که از ماههای حرام بود، از جنگ دست میکشیدند، با فرارسیدن ماه صفر به جنگ روی میآوردند و خانهها خالی میماند؛ از این رو به آن صفر گفتهاند.
محرم در جاهلیت ماه حرام بود و جنگ و خونریزی و تعرض در آن ممنوع بود. پیامبر اسلام (ص) نیز که هر آنچه از سنت اعراب، قبل از اسلام پسندیده بود را تثبیت کردند؛ این ماه و ماههای دیگر حرام را همچنان حرام اعلام کردند. بین ماههای حرام، محرم پس از دوماه، سومین ماه حرام پیاپی است، اعراب نزدیک به سه ماه دست از خونریزی میشستند و این ماه، محرمالحرام نامیده میشد یعنی حرامترین ماه؛ اما همین اعراب که مسلمان شده بودند در سال 61 هجری قمری دست به ریختن خون بهترین خلق میزنند و امام حسین علیهالسلام و 72 تن از یارانشان را شهید میکنند و در اربعین اسرا و اهل بیت امام را به بدترین وضع به صحرای کربلا باز میگردانند و ماه محرم را کلاس درس ایثار و شهادت میکنند.
در اربعین اسرا و اهل بیت امام را به بدترین وضع به صحرای کربلا باز میگردانند و ماه محرم را کلاس درس ایثار و شهادت میکنند
به خواست خدا محرم و صفر جنگ آرام میشد
خواست خدا در جنگ 8 ساله عراق علیه ایران بر آن بود که در ایام محرم و صفر عملیاتهای زیادی برگزار نشود و مردم مسلمان و شیعه ایران کمتر در این ماه خون بریزند اما شهدای زیادی تقدیم اسلام شد. به جز چند عملیات محدود مانند عملیات محرم در سال 62 که در منطقه دهلران انجام شد. محرم و صفر از ابتدای شروع جنگ رفتهرفته به سمت تابستان میرفت و در تابستان هم کمتر عملیات میشد. علت هم قدرت بیشتر دشمن در فصل گرم بود که برای مثال در فصل گرم زمین کمتر حالت باتلاقی دارد و توان مانور زرهی دشمن خیلی زیاد میشود. به همین علت در ایام محرم و صفر رزمندهها بیشتر در حالت اردوگاهی بودند و در خط مقدم نبودند، و عزاداریها در اردوگاه برقرار بود و با آموختن درسهایی جدید از عاشورا برای عملیات پیروزمندانه آماده میشدند.
ماه صفر، ماه اسارت مسافران کربلا
اگر اسارت اهل بیت امام حسین (ع) تحقق نمیپذیرفت، قیام عاشورا و حادثه عظیم و بزرگ دشت کربلا در همان جا باقی میماند. اسارت اهل بیت امام، افشاگریهای حضرت زینب (س) و رفتار یزیدیان با آنان عاشورا را تا قیامت زنده نگه داشت و بازگشت آنان در اربعین حسینی، به دشت کربلا نهال ایثار و شهادت را آبیاری کرد.
پس از 1400 سال از اسارت این خاندان، اسرای 8 سال دفاع مقدس تاسی پیشه گرفتند و با بهرهوری از هر موقعیت نام عاشورا را زنده نگه داشتند.
یکی از آزادگان در خاطرات خود آورده است: افسر عراقی خطاب به من گفت: «من در جبهههای جنوب اسرای شما را دیدم که پشت پیراهنشان و حتی روی پیشانی بندهایشان نوشته بودند مسافر کربلا. شما می خواید کربلا را تصرف کنید؟ شما خوب بود یک دستگاه تریلر میآوردید، کربلا رو میگذاشتید روی تریلر و با خودتون میبردید ایران و دست از سر ما برمی داشتید!»
وی همچنین از اربعین در اسارت هم خاطرهای درس آموز بیان کرده است: به دستور سروان خلیل، من و حیدر هر کدام به هفتاد ضربهی کابل محکوم شدیم. حامد، حیدر را زد و ولید مرا. وقتی هفتاد ضربه کابل را نوش جان کردیم، حیدر با همان لهجهی ترکی و دوست داشتنیاش دو بار تکرار کرد: «سیدی! سنی ننه وین جانی ایکی دانا شالاق ویر.» (جون مادرت دو تا کابل دیگه بزن)
ولید گفت: «کابلها به سرتون خورده، گیج شدید، خواهش نمی خواد.»
حامد در حالی که به هر کدام مان دو کابل دیگر کوبید، گفت: «هذا اثنین …!» (این هم دو کابل دیگه، یالا برید گم شید، از جلو چشمم دور شید)
وقتی بر میگشتیم بازداشتگاه، گفتم: «حیدر! مثل این که راستی راستی حالت خوش نیست، چرا گفتی دو کابل دیگه بزنن؟»
«حضرت عباسی نفهمیدی چرا؟»
- نه.
- خواستم رند به شه، ارزشش رو داشت که به بهانهی اربعین آقا امام حسین (ع) هر کدوم مون هفتاد و دو کابل بخوریم، خدا وکیلی ارزش نداشت؟
پیوند عاشورا با شهادت تا قیامت
محرم و صفر نقشی کلیدی در اتصال علائق ملی ایرانیان به فرهنگ مذهبی دارند؛ تاریخ ایرانیان و مذهب تشیع به لحاظ تقدم حداقل 1100 ساله تاریخ ایران بر این مذهب دارای یک فاصله ذاتی هستند اما محرم و صفر بالاخص محرم و روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی نقشی عمده در پیوند علائق ملی و فرهنگ مذهبی ایران دارند.
واقعه کربلا، جهاد و مبارزه علیه ظلم و قیام مظلوم علیه ظالم جزء فرهنگ ایرانی است و در آثار ملی ایرانیان چون شاهنامه فردوسی مثالهای فراوانی در این باره به چشم میخورد.
همچنین قیام عاشورا مهمترین حادثه در تاریخ تشیع است بهطوری كه صورت و سیرت شیعه را دگرگون كرد و به آن پشتوانه حماسی و عاطفی داد و تشیع را به مذهب حماسه و خون مبدل کرد.
خواستم رند به شه، ارزشش رو داشت که به بهانهی اربعین آقا امام حسین (ع) هر کدوم مون هفتاد و دو کابل بخوریم، خدا وکیلی ارزش نداشت؟
امام خمینی، عاشورا و امام حسین را احیا کننده دین اسلام تا آخر آخرالزمان میدانستند، در آخرین پیام نوروزی فرمودند: «امام حسین احیا کننده دین اسلام بود از صدر اسلام تا آخرالزمان.»
امام خمینی در پیامهای خود شهدای جنگ تحمیلی را در کنار شهدای كربلا قرارمی دادند و این نشان از تأثیر حماسه عظیم عاشورا بر امام بود.
آنکه در راه رسیدن به آرمانی مقدس گام برمیدارد و مبارزه میکند و سختیها را متحمّل میشود و نهایت تلاش و همت خود را تا حد ایثار کردن جان به کار میگیرد، خداوند وی را از دیگران به عنوان «مجاهد در راه خدا» برتر میداند و پاداشی عظیم برایش در نظر میگیرد.
شهادتطلبی با گرهخوردن با مفاهیم بنیادی همچون ایمان، اعتقاد به خدا و عروج به مقام ربوبی، یک فضای ذهنی مشترک را در بین مردم ایجاد کرد که این فضا به تعامل تنگاتنگ در طول انقلاب و جنگ تحمیلی بین مردم منجر شد.
سامیه امینی
بخش فرهنگ پایداری تبیان