جاذبه گرایی

در مقاله ی پیش دانستیم که Tropisms یا گرایش ها که از لغت یونانی Trope به معنی چرخیدن  گرفته شده است، پاسخ های رشدی مثبت یا منفی گیاهان به محرک های بیرونی هستند که معمولا در یک جهت صورت می گیرند. به دلیل این که تروپیسم ها الگوهای رشدی گیاهان را تحت تأثیر قرار می دهند، در نتیجه بر ظاهر گیاهان نیز تأثیر دارند. پاسخ های رشد، سازگاری های گیاهان به شرایط محیط شان را فراهم می کنند.

نیروی جاذبه، از جمله محرک‌های طبیعی‌ست که گیاهان با آن روبرو هستند.

پاسخ اندام گیاهی به جاذبه (زمین)، به عنوان زمین گرایی شناخته شده است.این نوع گرایش موجب رشد ساقه ها به طرف بالا و رشد ریشه ها به طرف پایین می شود. هر دو این پاسخ ها دارای اهمیت سازشی هستند، ساقه ها برای دریافت نور بیشتر به سمت بالا رشد می کنند و ریشه ها برای دریافت و جذب مواد و افزایش عملکردشان به سمت پایین رشد می کنند.

اگر گیاه گلدانی با شاخه های عمودی طبیعی، به وضعیتی قرار داده شود که شاخه ها افقی قرار گیرند، اکسین در طرف پایینی محور ساقه / ریشه نسبت به طرف بالایی جمع می شود. بیشتر سلول های این منطقه می شود و سلول ها به طرف بالا رشد می کنند که نتیچه ی آن خمیدگی ساقه به طرف بالا، مقابل به جاذبه ی زمین است. به بیان دیگر پاسخ جاذبه گرایی منفی القا می شود. چنین اختلاف غلظت هورمونی به خوبی در ریشه ها اثبات شده است.

با این وجود، سلول های طرف بالای ریشه های افقی، سریع تر از سلول های سمت پایین به طرف پایین رشد می کنند و این عمل موجب رشد ریشه ها به طرف پایین می شود، پدیده ای که به  عنوان پاسخ جاذبه گرایی مثبت شناخته شده است. برخی معتقدند که درک جاذبه به وسیله ی ریشه ها به تحریک سلول های کلاهک ریشه به وسیله ی آمیلوپلاست ها ارتباط دارد.

آمیلو پلاست ها در ته سلول ها قرار می گیرند و هنگامی که گیاه به صورت افقی قرار داده می شود، آمیلوپلاست ها در جهت نیروی جاذبه کشیده می شوند، و با رشد جدید سلول، رشد ریشه به سمت پایین القا می شود. ریشه های گیاهان جهش یافته بدون چنین آمیلوپلاست هایی، به طور تصادفی رشد می کنند.

آمیلوپلاست‌ها در واکنش به جاذبه، در قعر سلول ته‌نشین می‌شوند و سپس هورمون اکسین را به سایر قسمت‌های سلول ترشح کرده، و باعث کشیدگی و انحراف‌شان به سمت نیروی جاذبه می‌شوند. در واقع نیروی جاذبه، هورمون اکسین را سمت زیرین بخش ساقه و ریشه گیاه می‌کشد. و رشد بیشتر در سلول های سمت بالایی ساقه رخ می‌دهد ولی سلول های طرف پایین ریشه، رشد کمتری می‌کنند. به همین دلیل است که ساقه به طرف بالا و ریشه در جهت مخالف و به طرف پایین خم می‌شوند.

اما جزییات مولکولی نقشی که تحرکات فیزیکی و ته‌نشینی آمیلوپلاست‌های یک مجموعه‌سلول در تولید و تجمع هورمون اکسین در یک مجموعه ‌سلول دیگر دارند، همچنان در هاله‌ای از ابهام است.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تنظیم: یگانه داودی