بانوی داستان

سیمین دانشور در آیینه آثارش. سیمین پناهی فرد. نشر سمیر. چاپ اول. تهران.1390. 1000 نسخه.400  صفحه .12000 تومان.

«رمان سووشون نمایانگر وضعیت ایران است، به ویژه استان فارس در دوران جنگ جهانی دوم و حضور نیروهای متفقین است. رضا خان در آغاز جنگ جهانی دوم در پی آن شد که ارباب عوض کند او که مجری دستورات انگلیسی ها بود و از پیچیدگی های دنیای سیاست و روابط بین الملل سخت ناآگاه بود و تصور می کرد برنده نهایی جنگ جهانی دوم هیتلر است. پس تصمیم گرفت به او روی خوش نشان دهد اما غافل از این که نازی ها با پشتیبانی مادی و معنوی کشورهایی مثل انگلیس به قدرت رسیده بودند.»^[1]

سیمین دانشور نامی است که نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از کشورهای غربی شناخته شده است. وی سالها تجربه نویسندگی را پشت سر گذاشت و آثار گرانقدری در حوزه ادبیات داستانی خلق کرد. آتش خاموش، شهری چون بهشت، سووشون، مجموعه داستان بی کی سلام کنم، از پرنده های مهاجر بپرس، جزیره سرگردان و ساربان سرگردان از کارهای وی است.

سیمین دانشور در سال 1327 با رمان آتش خاموش به عنوان نخستین زن قصه نویس به جامعه ادبی ایران معرفی شد. با خلق رمان سووشون جایگاه بلندی در ادبیات پیدا کرد. به گونه ای که بعد از آن زنان دیگر نیز جرات ورود به عرصه نوشتن و قصه پردازی پیدا کردند.

وی در دوره ای نوشتن را آغاز کرد که فرهنگ و خصلت نرینه خویی حصار سختی در برابر زن کشیده بود. وی از نخستین زنانی بود که با اخذ مدارک عالی در این دوره درخشید.

سووشون بهترین نمونه برای توصیف محیط و فرهنگی است که سیمین دانشور را در چنبره خود گرفته بود. این اثر غمنامه ای حماسی در باب تاریخ است که بر شانه های زن سرزمین ما سنگینی می کند. وی در این اثر نه حمله می کند و نه اعتراض، بلکه با درک عمیقی که از جامعه خود دارد آنچه هست را نمایش می دهد.

زن جزیره سرگردانی نیز همگام با تاریخ خود، حق اعتراض به فرد گرایی و تعلق را به دست آورده است.

زن داستان های دانشور به لایه های غیر مادی دنیا پناه می برد و در این فضا دیگر فریاد زدن و تظلم خواهی ارزشی ندارد. او با نوعی پختگی درونی به ابعاد مختلف عمل و حرکات داستانی می نگرد. زنان دانشور مترادف با زندگی خود نویسنده و دیگرانند.

سیمین دانشور بر علوم مربوط به زمانش  مسلط بود و اطلاعاتی وسیع درباره فلسفه، هنر، مسائل سیاسی و اجتماعی روز داشت. زندگی با شوهرش جلال آل احمد هم به او چیزهای زیادی آموخت و هم شخصیت این نویسنده سرشناس نتوانست چهره وی را زیر سایه خود ناپیدا کند.

سیمین دانشور در سال 1300 در شیراز متولد شد. دوران تحصیلش را در مدرسه انگلیسی مهر آیین گذراند و در آنجا با زبان انگلیسی آشنا شد. پدرش محمد علی دانشور، احیا السلطنه و مادرش قمر السلطنه از خانواده اشرافی شیراز بودند. پدرش در فرانسه و آلمان طب خوانده بود. مادرش نیز نقاش بود که باعث شد عشق به هنر را از وی بیاموزد. بعد از اتمام تحصیلات متوسطه با خواهرش به تهران فرستاده شد تا ادبیات انگلیسی بخواند اما این رشته را ترک کرد و ادبیات فارسی را برگزید. وی در دوره تحصیلش نقد هایی در روزنامه ها نوشت که مورد توجه قرار گرفت مخصوصا نقدی که به داستان فتنه علی دشتی نوشت نقد تندی بود که دل و جرات می خواست.

این کتاب پژوهشی است درباره زندگی و آثار سیمین دانشور. در این کتاب ضمن اینکه با دانشور و زندگی و آشنایی اش با جلال آل احمد آشنا می شویم در ضمن به نقد و بررسی نوشته های این نویسنده نیز پرداخته شده و مصاحبه های وی نیز منظور گشته است. کتاب شامل هفت فصل است که عبارتند از: سیمین دانشور از گذشته تا امروز، جایگاه سیمین دانشور در ادبیات معاصر ایران، کاربرد عناصر داستانی در آثار سیمین دانشور، تحلیل و بررسی رمان ها، تحلیل و بررسی داستان های کوتاه، انگاره های نوین در آثار سیمین دانشور و دیدگاه فمینستی سیمین دانشور در آثارش.

این کتاب تحلیل چند سویه از آثار سیمین دانشور به دست می دهد به منظور شناساندن هر چه بیشتر اندیشه ها و عقاید او به عنوان نخستین بانوی داستان نویس ایران. این پژوهش توسط سیمین پناهی فرد جمع آوری و تدوین شده است. البته لازم به ذکر است که این کتاب در هنگامه ای نوشته شده که هنوز این بانوی گرانقدر در قید حیات بود. سیمین دانشور در هجدهم اسفند سال 1390 در سن نود سالگی دار فانی را وداع گفت.

«بانو دانشور در بهار سال 1327 در سفری از شیراز به تهران با آل احمد آشنا شد. با وجود این که آل احمد در همان برخورد اول درباره وجود معادن لب لعل و کان حسن شیراز در زمان او شک کرد متذکر شد که تمام این گونه معادن در زمان همان مرحوم خواجه حافظ شیرازی استخراج شده است، باز به او دل بست و قرار ازدواج با او در آینده نزدیک را گذاشت.»^[2]

پی نوشت:

[1] صفحه 79 کتاب

[2] صفحه 37 کتاب

بخش کتاب و کتابخوانی تبیان