شناسایی هویت شهدای گمنام به کمک ژنتیک
(قسمت دوم)
دکتر تولایی در مصاحبه ای با خبرگزاری فارس، در مورد چگونگی تعیین هویت شهدای گمنام با استفاده از بررسی های ژنتیکی توضیحاتی ارائه نموده اند که در قسمت قبل به بخشی از توضیحات ایشان پرداختیم. در ادامه‌ی مطلب با ما همراه باشید.
بیوتروریسم با دستیابی به اطلاعات ژنتیک
دلیل طراحی نرم‌افزار این بود که عمده نرم‌افزارهای موجود در دنیا متصل به مجموعه FBI بوده و تنها نمونه آنلاین آنها موجودند. ما به این قائل نبودیم که اطلاعات ژنتیک جامعه و کشور خود را در اختیار دشمنان قرار دهیم چراکه اطلاعات ژنتیک می‌تواند مورد سوء استفاده آنها قرار بگیرد. مثلاً می‌توانند متناسب با اطلاعات ژنتیک کشور، بیماری‌هایی طراحی شده و یا موضوعاتی نظیر بیوتروریسم و ... را دنبال کنند. بنابراین آن را کاملاً بومی طراحی کردیم که به سیستم اینترنتی نیاز ندارد. این نرم‌افزار گام مهمی در جهت این مسئله بود.
گامی در جهت کم‌کردن عوارض کشتار جمعی
این نرم‌افزار می‌تواند در تمام حوادثی که منجر به کشتار جمعی می‌شود به کار رود. با کمک آن، می‌توان نمونههای کوچکی از هر فرد برداشت و پس از شماره‌گذاری، پیکر را دفن و بعداً در فرصت مناسب به بررسی و شناسایی این پیکرها اقدام کرد. به‌عنوان مثال در حوادثی مانند سیل و زلزله ممکن است تمام اعضای یک خانواده از بین رفته باشند و دیگر کسی نباشد که بتواند آنها را شناسایی کند. اما اگر طرح‌واره ژنتیک افراد به دست آید، به راحتی می‌توان متوجه شد که کدامیک از آنها خواهر و برادر و کدام پدر و مادر آنها هستند و با این روش شبکه اجدادی آنها شکل می‌گیرد.
حال کافی است که از یکی دیگر از اقوام آنها که در شهر دیگر زندگی می‌کند و سالم است نمونه‌گیری انجام شود. با شناسایی آن، کل زنجیره هویتی اعضای خانواده مشخص خواهد شد. در واقع علم ژنتیک قادر است بسیاری از گره‌های بسته در شناسایی قربانیان حوادث را باز کند.
پروفایل ژنتیک برای مشاغل پرخطر
تصور می‌کنم اگر ما از تمام افرادی که در مشاغل پرخطر فعالیت می‌کنند و احتمال رخدادهای اینچنینی برای آنها وجود دارد مانند آتش‌نشان‌ها، امدادگران، خلبانان، خبرنگاران، نظامیانی که در صحنه‌های مقدم حضور پیدا می‌کنند و ... نمونههای پروفایل ژنتیک آماده کنیم، می‌توان در بخش زیادی از افراد جامعه، نگرانی وقوع چنین رخدادهایی در حوادث آینده را دور کرد.
سی‌سال چشم‌‌انتظاری!
وجود بانک اطلاعاتی ژنتیک را در برخی از رخدادها آزموده‌ایم. هلی‌کوپتری که در یکی از حوادث در سال‌های گذشته دچار سانحه شده بود و افراد داخل آن کاملاً سوخته بودند، با این روش ظرف مدت 12 ساعت شناسایی شدند. امیدواریم چنین حوادثی هیچ‌گاه رخ ندهد اما زمانی که اتفاقی پیش آمد، بیشترین موضوعی که می‌تواند به تسکین درد خانواده‌ها کمک کند این است که پیکر عزیزانشان را به آنها برگردانیم. این وضعیت بین خانواده‌های شهدای گمنام کاملاً ملموس است چرا که این افراد قریب به 30 سال از عزیزانشان بی‌اطلاع بوده و همچنان منتظر بازگشت آنها هستند.
تحقق شناسایی هویت شهدای گمنام
طی سال‌های 81 تا 85، مبانی طرح با کارهای تحقیقاتی حاصل شد و از سال 85 ارائه خدمت و انجام نمونههای موردی را آغاز کردیم. سال 86 چند حادثه سبب شد که به این موضوع بیشتر پرداخته شود. یکی از آنها، موضوع سقوط هواپیمای مسافربری عازم تایلند بود که در آن 18 ایرانی حضور داشتند. پس از آن در رخدادها و حوادث گوناگون برای ارائه خدمات به مسئولین اعلام آمادگی کردیم. با ایجاد اعتماد به این قابلیت، مسئولین بخش‌های مربوط به ادارات ایثارگران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و کمیته جست‌وجوی مفقودین که با خانواده‌های ایثارگران ارتباط دارند، به این کار امیدوار شدند و آرام آرام زمینه‌های لازم برای شناسایی هویت شهدای گمنام محقق شد.
پیکرهایی توسط گروه‌های تفحص شهدا کشف می‌شوند، پس از انتقال به معراج شهدا، به این مرکز منتقل شده و مورد بررسی قرار می‌گیرند. در اینجا، ابتدا شرایطی که پیکر در آن پیدا شده و پس از آن بدن از لحاظ آناتومیکی مورد ارزیابی قرار گرفته تا مشخص شود مثلاً اجزای بدن با پیکر دیگری مخلوط شده یا جدا است. با بررسی آناتومیک، با ابعاد و اندازه استخوان‌ها می‌توان قد فرد مورد نظر را تخمین زد. هر نوع اطلاعات دیگر مانند اینکه سن او چقدر است و یا اینکه مثلاً دندان عقل او کشیده شده یا موارد دیگر، همه ثبت می‌شود.
با این حال باید شرایط محیطی را نیز در نظر گرفت. مواردی مانند مناطق باتلاقی یا سنگرهایی که در کنار آب بوده‌اند و احتمال اینکه بخشی از پیکر را آب برده باشد و ... نیز جزو مواردی است که باید در نظر داشت.
البته تمام این موارد با عملیات‌های انجام شده در آن ناحیه، گردان‌های عمل‌کننده، تعداد افراد مفقود، مشخصات آن افراد و ... تطبیق داده می‌شود. به عبارتی مجموعه اطلاعات قبل از شهادت، رخدادهای عملیات، صحنه‌های عملیات، اظهارنامه‌های خانواده‌ها، مشاهدات و معاینات پیکرشناسی، انجام تحقیقات آزمایشگاهی و استخراج ژن و در آخر انطباق این مجموعه اطلاعات با یکدیگر به تشخیص منجر می‌شود.
در پرونده‌هایی که برای هرکدام از پیکرها درنظر گرفته شده، بخش‌هایی که پیدا می‌شوند را علامت‌گذاری می‌کنیم، چرا که ممکن است بخش‌های دیگر پیکر در عملیات جستجوهای بعدی مثلاً 20 تا 10 متر آن‌سوتر پیدا شود که در بانک اطلاعات ژنتیک موجود، مشابه باشد. اگر ندانیم چه اجزایی کم است، ممکن است به دقت کار شک کنیم. اما اگر مثلاً استخوان پای راست یک پیکر پیدا شده و مدتی بعد پیکر دیگری با اطلاعات ژنتیک مشابه پیدا شود، با بررسی مواردی که در هر یک از پیکرها کم است و تطبیق آن با یکدیگر شاید بتوان مجموعه اجزاء یک پیکر را به دست آورد و می‌توان مطمئن شد که باید این اجزاء نیز به همان پیکر ملحق شود.
فرآوری: سمانه سادات عنایتی
بخش دانش و زندگی تبیان
منبع: فارس
مطالب مرتبط:
