سید اهل مراقبه (١)

آشنایی با مشاهیر: سید بن طاووس (٥٨٩ ـ٦٦٤ هـ . ق)

مرحوم‌ استاد ـ علامه طباطبایی ـ به دو نفر از علماء اسلام‌ بسیار ارج‌ می نهادند و مقام‌ و منزلت‌ آنان‌ را به عظمت‌ یاد می كردند: اوّل‌: سیّد أجلّ علیّ بن‌ طاووس‌ - أعلی اللهُ تعالَی مقامَه‌ الشّریف‌ -، و به‌ كتاب‌ إقبال‌ او اهمّیّت‌ می دادند و او را «سیّد أهل‌ الْمُراقَبة‌» می خواندند.

السید رضی الدین، ابوالقاسم، الأجلّ الأورع الأزهد الاسعد، قدوة العارفین و مصباح المتهجّدین، صاحب‌الكرامات‌الباهرة و المناقب‌الفاخرة، طاووس آل‌ طاووس، السید‌ بن‌ طاووس - قدس‌الله‌ سره - [١] مهر تابانی است كه در آسمان پرفروغ جهان تشیع "سید اهل مراقبه" لقب گرفته است. (علامه تهرانی در مهر تابان می نویسند: "مرحوم‌ استاد ـ علامه طباطبایی ـ به دو نفر از علماء اسلام‌ بسیار ارج‌ می نهادند و مقام‌ و منزلت‌ آنان‌ را به عظمت‌ یاد می كردند: اوّل‌: سیّد أجلّ علیّ بن‌ طاووس‌ - أعلی اللهُ تعالَی مقامَه‌ الشّریف‌ -، و به‌ كتاب‌ إقبال‌ او اهمّیّت‌ می دادند و او را «سیّد أهل‌ الْمُراقَبة‌» می خواندند. دوّم‌: سیّد مَهدی بَحرالعُلوم‌ أعلی اللهُ تعالَی مقامَه‌." [٢])

سخن درباره شخصیت عظیمی است كه خود تصریح به "درك شب قدر" [٣] نموده، عارف برحقی كه در دنیا "دَرِ ملاقات میان او و امام حجت‌ بن‌ الحسن‌ العسكری ـ ارواح‌ العالمین‌ له‌ الفداء و عجل‌الله‌ تعالی له‌ الفرج ـ باز بوده است" (محدث نوری در خاتمه مستدرك‌الوسائل، ج ٢، ص ٤٤١ در مورد سید بن‌ طاووس می نویسند: "از جای جای كتابهای او، خصوصا كتاب كشف‌المحجّة [٤] ظاهر می شود كه دَرِ ملاقات با حضرت حجت ـ صلوات‌ الله‌ علیه ـ برای او باز بوده است) و در برزخ، "روح مافوق ملكوتش هماره همدم جد بزرگوارش امام امیر‌المومنین – علیه‌السلام – می باشد، به طوری كه حتی یك لحظه از آن حضرت جدا نمی شود." (مرحوم علامه تهرانی در جلد اول کتاب معادشناسی، ص ١٨٦ از قول علامه طباطبایی جریانی را در مورد برادر ایشان یعنی مرحوم سیدمحمدحسن الهی نقل می كنند و در ضمن آن، این جملات را هم می فرمایند كه: "... ما روح‌ بسیاری از علما را حاضر كردیم‌ و سۆالاتی نمودیم‌ مگر روح‌ دو نفر را كه‌ نتوانستیم‌ احضار كنیم‌، یكی روح‌ مرحوم‌ سیّد بن‌ طاووس‌ و دیگری روح‌ مرحوم‌ سیّد مهدی بحرالعلوم‌ - رضوانُ اللهِ علیهما -؛ این‌ دو نفر گفته‌ بودند ما وقف‌ خدمت‌ حضرت‌ أمیرالمۆمنین‌ - علیه‌ السّلام‌ - هستیم‌، و ابداً مجالی برای پائین‌ آمدن‌ نداریم‌.")

نگاهی گذرا بر حیات سید ابن طاووس (رحمه الله)

سید رضی الدین، علی بن موسی بن جعفر بن طاووس، از نوادگان امام حسن مجتبی و امام سجاد – علیهماالسلام -، در روز ١٥ محرم سال ٥٨٩ هـ . ق در شهر حلّه طلوع نمود. خود او در مورد ولادتش می فرماید: «ولادتم قبل از ظهر روز پنجشنبه،‌‌ نیمه ماه محرم سال پانصد و هشتاد و نه، در حله سیفیه‌‌ بوده» [٥] و سرانجام در صبح دوشنبه پنجم ذیقعده سال ٦٦٤ هـ . ق پس از عمری چون خورشید، پاک زیستن و تابیدن، در سن ٧٥ سالگی و در شهر بغداد غروب نمود. [٦] بدن شریفش را به نجف اشرف منتقل نموده و در حرم امیرالمۆمنین – علیه ‏السلام - به خاك سپردند. (هرچند در مورد محل دفن سید، بین صاحبان تراجم، نظر واحدی وجود ندارد و کاظمین و حله و نجف را نوشته‌اند، اما با توجه به شهادت ابن‌ الفوتی از معاصران وی در مراقد المعارف، احتمالِ وجود مرقد ایشان در همان محلی که خودِ سید در حرم مطهر حضرت امیر – علیه‌السلام - آماده کرده بودند، بیشتر از سایر احتمالات است. [٧])

در وجه تسمیه خاندان سید، به آل‌ طاووس گفته‌اند، جد هفتم ایشان محمدبن‌اسحاق، كه از اجله سادات مدینه محسوب می ‏شد، به خاطر زیبایی و ملاحتش به طاووس مشهور بوده است. پدر ایشان، موسی بن‌ جعفر نیز، از روات بزرگ حدیث است كه روایات خود را در اوراقی نوشته بود و بعد از او فرزندش، رضی الدین، آنها را در چهار مجلد با نام «فرحة الناظر و بهجة الخاطر ممّا رواه والدی موسی بن‌ جعفر» جمع‏ آوری نمود. [٨] مادر ایشان نیز دختر ورام‌ بن‌ ابی فراس، از بزرگان علمای امامیه بود. مادرِ پدرش نیز نوه شیخ طوسی می ‏باشد و به همین خاطر، ایشان در تصانیفش از شیخ طوسی به عنوان جد یا جد والد خود یاد می کند. [٩]

جناب موسی بن‌ جعفر ـ پدر سید بن‌ طاووس ـ چهار پسر به نام‌های رضی الدین‌ علی، جمال‌ الدین‌ احمد ، عز الدین‌ حسن و شرف‌ الدین محمد داشتند که همگی از علمای اعلام و بزرگان شیعه می باشند. اما دو تای اول شهرتی عالم‌ گیر دارند، سید بن طاووس در کتب ادعیه، منصرف به رضی الدین‌ علی بن‌ موسی است و در کتب فقهی و رجالی منصرف به جمال‌ الدین‌ احمد بن‌ موسی. جناب احمد بن‌ موسی، از فقهای بزرگ تاریخ تشیع می باشند که تألیفات او را حدود 80 جلد نوشته‌ اند. البشری فی الفقه در 6 مجلد از جمله کتب فقهی اوست. وی از مشایخ علامه حلی و نخستین کسی است که احادیث را به چهار دسته: صحیح، حسن، موثق و ضعیف تقسیم‌ بندی نمود. [١٠]

قسمت بعدی را اینجا بخوانید...

پی نوشت ها:

[١] الفوائد‌ الرضویة، محدث قمی، ص٣٣٠

[٢] ر.ك. مهر تابان، علامه تهرانی، ص٨٦

[٣] اقبال‌الاعمال، سید بن‌ طاووس، ص ٦ و ١٥

[٤] كشف المحجّة، سید بن‌ طاووس، ص ١٠٤

[٥] كشف المحجة لثمرة المهجة، سیدبن طاووس، ص ٤٤

[٦] خاتمة المستدرك، محدث نوری، ج ‏٢، ص: ٤٥٩

[٧] برای تحقیق بیشتر ر.ک: ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، ص١٤٤. سیدبن طاووس در عرصه علم و عمل، عبدالعلی شاهرودی، ص٢٢٦ به نقل از مراقد المعارف، ابن الفوتی، ج ٢، ص ٧٤

[٨] و [٩] مقدمه الإقبال‏ بالأعمال‏ الحسنة فیما یعمل‏ مرة فی‏ السنة، سیدبن‌طاووس، ج١، ص٩

[١٠] سید بن طاووس در عرصه علم و عمل، عبدالعلی شاهرودی، ص٢٢

منبع:

http://rahnameh.ir/index.aspx?siteid=109&siteid=109&pageid=22092&newsview=331920

تنظیم:محسن تهرانی-گروه حوزه علمیه تبیان