پسرم،اوضاع بد جوری پس است!
از قدیم پدر و مادرها حواسشان به فرزندشان بوده و سعی میكردند راه و چاه را به آنها نشان بدهند حالا حتی اگر این پدر و فرزند فضلالله زاهدی و اردشیر زاهدی داماد خاندان پهلوی باشد و با توجه به اوضاع مملكت بخواهد به پسرش گوشزد كند كه اوضاع بدجور پس است و حواست را جمع كن!
اگر میخواهید فضلالله زاهدی را بیشتر بشناسید؛ وی فرزند ابوالحسن خان بصیردیوان از مالكان همدان بود. در دوره جوانی به بریگاد قزاق پیوست. در دوره رضا شاه فرماندار نظامی خوزستان شد. زاهدی در جریان نهضت ملی شدن نفت، هوادار این نهضت بود. وی در ابتدا از حامیان جبهه ملی بود، ولی نهایتا با مصدق دچار اختلاف شد.
در 25 مرداد 1332، فرمان نخستوزیری زاهدی توسط محمدرضا شاه صادر شد، ولی مصدق آن را نپذیرفت. دولت در جریان كودتای 28 مرداد 1332 سقوط كرد، زاهدی نخستوزیر شد و شاه به كشور بازگشت. پسرزاهدی، اردشیر، با شهناز پهلوی ازدواج كرد و به این ترتیب رابطهاش با شاه نزدیكتر شد.
گرایش محمدرضا شاه به امریكا، به ویژه بعد از كودتای 28 مرداد،بیشتر شد. با براندازی نهضت ملی نفت و تشكیل كنسرسیومهای نفت كه شركتهای امریكایی 40 درصد سهم نفت ایران را به دست میآوردند، روابط دو كشور گسترش بیشتری یافت.
فضلالله زاهدی در نامهای خطاب به فرزندش اردشیر از سفرهای بی نتیجه وی به امریكا و ژنو و صرف هزینههای هنگفت ابراز نارضایتی كرده و با استناد به تاكید روزنامههای اروپا در نامناسب بودن اوضاع ایران، وی را ملزم به دقت بیشتر در امور مالیاش میكند. زاهدی همچنین در این نامه به سفر دكتر كشاورز با گذرنامه عراقی و فعالیتهای نامبرده با دانشجویان در تبلیغ علیه دولت، تظاهرات تعدادی از دانشجویان مقابل خانه دكتر اقبال، احتمال یكسره شدن اوضاع ایران پس از انتخابات ریاست جمهوری امریكا، بیتفاوتی محمدرضا شاه نسبت به اوضاع ایران و اطمینان بیش از اندازه به امریكا، بی فایده بودن نخستوزیری شریف امامی، ترس از سهم خواهی بیشتر حزب ایران و جبهه ملی در صورت به قدرت رسیدن، سفر مهناز زاهدی اشاره دارد. سند زیر كه برگرفته از اسناد موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران میباشد به این نامه اشاره دارد.
فضلالله زاهدی در نامهای خطاب به فرزندش اردشیر از سفرهای بی نتیجه وی به امریكا و ژنو و صرف هزینههای هنگفت ابراز نارضایتی كرده و با استناد به تاكید روزنامههای اروپا در نامناسب بودن اوضاع ایران، وی را ملزم به دقت بیشتر در امور مالیاش میكند
اردشیر عزیزم
فردا یكشنبه با والاحضرت به فرانكفورت میروم كه در آنجا روز سه شنبه حركت كند. من خیلی میل داشتم مهناز برای یك ماه دیگر به امریكا نیاید ولی چون والاحضرت مایل بودند چیزی نگفتم بعد از یك ماه چرا والاحضرت مجددا مراجعت میكند نپرسیدم در مدت كم ماموریت چندین دفعه ایاب و ذهاب با مخارج هنگفت و از حد زیادی بالاخره از كجا باید پرداخت و از كدام درآمد نمیدانم شما یك ماه مخارج تلفنی خودت و خانواده زاهدی را در امریكا ژنو و تهران حساب كنی خوب ملتفت میشوی مطلب از چه قرار است.
اینها خیلی مهم نیست هنگام رفتنت به امریكا گفتم دیر شده و كار مهمی از پیش نمیرود حالا هم همین عقیده را دارم. تقریبا تمام روزنامههای اروپا كم و بیش بد مینویسند و بدبین هستند به اوضاع موضوع ژنو اگر یك مقاله انتقال یافته یا فرستادهاند هنوز نتوانستهایم معلوم كنیم.
اما دكتر كشاورز معروف در سویس است با تذكره عراقی چند نفر دیگر از آنها در تمام اروپا با دانشجویان مشغول تبلیغ هستند. شاید به امریكا هم رفته رخنه كرده باشند در تهران مصدق فیروز است از طرف دانشجویانی كه رفته بودند درب خانه اقبال بعضی بی احترامی و فحش شنیده شده.
روزنامهها راجع به وضع مالی ما می نویسند من از اعلیحضرت پرسیدم فرمودند هر چه امریكا[ییها] میخواستند قبول كردیم آمدن شریف امامی كاری درست نمیكند ولی رفقای حزب ایران و جبهه ملی ایشان بیشتر روی كار خواهند آمد آنچه به نظر میرسد اعلیحضرت همایونی امرار وقت میكند بفرمایند و كار مهمی برای كشور در نظر ندارند. من تصور میكنم وضع ایران با تجدید انتخابات امریكا یكسره بشود شما از حالا باید گوش باشید. كوشش بی فایده كه اعضای شما را ناراضی كند و خرج فوقالعاده آنجای شما ثمری ندارد. قدرت ماها جلوگیری از سیاست خارجی نمیكند قدری حوصله و خلق خوش و ضمنا صرفه جویی در خرج برای آینده لازم است. تو این حدیث مفصل بخوان از این مجمل. امروز ناهار سفیركبیر مسكو آقای انصاری و قریب و خانمهایشان میهمان والاحضرت هستند. هما اینجا است تا دو هفته دیگر میرود. انتخاب فاطمی برادرزاده فاطمی در امریكا بین دانشجویان راهكار به كلی منتفی میكند.
[امضا] زاهدی
[ 3 تا 1-11-115ز]
بخش تاریخ ایران و جهان تبیان
منبع: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران