ظریف:«کری» برای مذاکره زنگ زد

دور سوم مذاکرات ایران با پنج عضو دایم شورای امنیت به علاوه آلمان و کاترین اشتون، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ژنو که به اتمام رسید همه از توافقی سازنده برای حل مشکلات مربوط به پرونده هسته‌ای ایران خبر دادند؛ توافقنامه‌ای که به اعتقاد ایران در آن حق غنی‌سازی برای کشورمان به رسمیت شناخته شده و غرب متعهد شده در صورت توافق نهایی، همه تحریم‌ها علیه ایران برداشته شود. اما حالا خبرهایی از کنگره آمریکا خلاف آنچه توافق شده است به گوش می‌رسد: خبرهایی که تحریم‌های تازه علیه ایران را تایید می‌کند، هرچند باراک اوباما، رییس‌جمهوری آمریکا صراحتا اعلام کرده اجازه نمی‌دهد تا پایان مذاکرات هسته‌ای، تحریمی تازه علیه ایران اعمال شود. در همین راستا وزارت‌خارجه ایران اعلام کرده که محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان در تماسی تلفنی با جان کری، وزیر امورخارجه آمریکا، سرگئی لاوروف، وزیر امورخارجه روسیه و کاترین اشتون، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، مراتب نارضایتی ایران را نسبت به اعمال تحریم‌های تازه اعلام کرده است. وزارت‌خارجه از تماس طرف غربی با ایران گفته و محمدجواد ظریف در گفت‌وگو با واشنگتن‌پست این موضوع را تکرار کرده است. در «المانیتور» نیز به نقل از یک مقام ارشد وزارت‌خارجه آمریکا، ادعا شده است که وزیر امورخارجه آمریکا در حین پرواز خود به ویتنام با وزیر امورخارجه ایران تماس گرفته است. وزارت‌خارجه ایران هم اعلام کرده که در این تماس تلفنی، ایران از نگرانی نسبت به اعمال تحریم‌های تازه گفته اما پس از این تماس تلفنی از نگرانی‌ها کاسته شده است. در ادامه بخش‌هایی از مصاحبه «دیوید ایگناتوس»، خبرنگار واشنگتن‌پست با ظریف را می‌خوانید.

‌ عباس عراقچی گفته اقدام آمریکا برای تقویت اعمال تحریم‌های موجود خلاف روح توافق ژنو است. به عقیده شما موضع ایران چگونه باید باشد؟

ما با اطمینان از پروسه‌ای که آغاز کردیم و شجاعت زیادی از جانب ما برای رسیدن به این توافق نیاز داشت، به یک نتیجه رضایت‌بخش که همه الزامات توافق موقتی ژنو را رعایت می‌کند متعهد هستیم، یعنی اینکه در ایران برنامه غنی‌سازی داشته باشیم و در عین حال نگرانی‌ها و نیز محدودیت‌های اعمال‌شده توسط جامعه بین‌المللی رفع شود. البته برای رسیدن به آن به اراده سیاسی جدی و حسن‌نیت نیاز است.  اکنون اظهاراتی از واشنگتن شنیده می‌شود. ما می‌دانیم که تهران و واشنگتن و سایر اعضای گروه 1+5 جوامع یکپارچه‌ای نیستند، حتی حکومت‌های یکپارچه‌ای نیستند. ما دیدگاه‌های مختلفی در ایران داریم. برخی از آنها با صراحت و شدت توسط مخالفان توافق ابراز شده است، تا جایی که حتی برخی از آنها خواستار کنارگذاشتن من شده‌اند. من فکر می‌کنم کاملا طبیعی است که قانونگذاران آمریکایی نگران باشند. ما همه امیدواریم که هم مخالفان ما و هم مخالفان شما در آمریکا بیش از هرچیزی به فکر امنیت ملی کشورشان باشند. ولی وقتی صداهایی از داخل دولت می‌شنوی که منطق مذاکرات را زیر سوال می‌برد، این غیرقابل تحمل می‌شود، چه نقض مفاد طرح اقدام ژنو باشد و چه نباشد. بنابراین ما باید توجه شرکای مذاکراتی‌مان را با شدیدترین لحن به این مساله جلب کنیم و فکر می‌کنم ما این کار را کردیم. این به این مفهوم نیست که مذاکرات مرده است. این یعنی مذاکرات به مانعی برخورده است. همان‌طور که مارک تواین گفته است، خبر مرگ آن شدیدا اغراق شده است.

‌ آیا توضیحی از دولت آمریکا درباره معنا و هدف اظهارات دیوید کوهن، وزیر خزانه‌داری آمریکا که فکر می‌کنم منظورتان از اظهارات دولتی همان بود، دریافت کرده‌اید؟

ما گفت‌وگو‌های تلفنی داشته‌ایم. بگذارید اینطور بگویم، ما تماس‌هایی با اعضای گروه 1+5 داشتیم و در چند روز گذشته درباره این مساله صحبت کرده‌ایم و من فکر می‌کنم این گفت‌وگو‌ها ادامه خواهد داشت. این اولین‌باری نیست که ما لازم دیده‌ایم که هم در گفت‌وگو‌های علنی و هم خصوصی در حاشیه مذاکرات با گروه 1+5 شرکت کنیم. من با مقامات آمریکایی و همین‌طور سایر مقامات گروه 1+5 و نیز کاترین اشتون، (رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا) صحبت کرده‌ام و همه دنبال احتمالاتی برای حرکت رو به جلو هستند.

‌ آیا آمریکایی‌ها نگرانی شما درباره اینکه اظهارات کوهن «روح ژنو» را خدشه‌دار کرده است، گفته‌اند؟

خب، ترجیح می‌دهم گفت‌وگو‌های خصوصی، خصوصی باقی بمانند. دوست ندارم درگیر دیپلماسی عمومی شوم. اما چیزی که می‌توانم بگویم این است که ما در گفت‌وگو‌ها برای اطمینان از اینکه همه به ژنو متعهد هستند، شرکت داریم. چیزی که من از جان کری و خانم اشتون شنیده‌ام این است که آنها به نهایی‌کردن زودهنگام پروسه ژنو با هدف رسیدن به یک توافق جامع متعهد هستند.

‌ شما گفتید که با کری و اشتون گفت‌وگو‌ کردید و احتمالا منظورتان گفت‌وگو‌های اخیر بود. درست است؟

خب، ما هرگز ارتباطات را قطع نکردیم و گفت‌وگو‌هایی انجام شده است.

‌ پس از اظهارات کوهن، به نظر می‌رسد که کری به شفاف‌سازی آن کمک کرد که این به شما اطمینان می‌دهد.

من سخنگوی آقای کری نیستم. می‌توانم بگویم که ارتباطاتی برقرار کردیم. سرگئی لاوروف، (وزیر امورخارجه روسیه) به ایران آمده بود و ما مذاکراتی طولانی داشتیم. چهارشنبه (11دسامبر) با خانم اشتون، هم قبل و هم بعد از چهارشنبه گفت‌وگو کردم. همچنین با سایرین از جمله کری گفت‌وگو کردم یا شاید باید بگویم آنها با من ارتباط برقرار کردند.

‌ رییس‌جمهوری آمریکا هفته گذشته گفت احتمال رسیدن به یک توافق قابل‌قبول و یک راه‌حل جامع را 50-50 می‌داند. ارزیابی شما چیست؟

من نمی‌توانم عددی برای آن تعیین کنم. من اهل قمار نیستم، بنابراین نمی‌توانم رقمی روی آن بگذارم. ولی ما با هدف حل صد‌درصدی این موضوع پروسه را آغاز کردیم. ولی همیشه محدودیت‌های خود را داریم. تکرار می‌کنم، من باور ندارم که لازم است ما به‌طورعلنی مذاکره کنیم. مذاکرات بهتر است به‌صورت خصوصی صورت گیرد. اینکه این گفت‌وگو‌ها بر مبنای چند اصول قرار دارند که باراک اوباما در نامه‌هایش هم با رهبرمعظم‌ایران و هم با حسن روحانی، (رییس‌جمهوری ایران) مطرح کرد. منظور از این اصول اصل برابری، احترام متقابل و منافع دوجانبه است. یعنی باید به درک متقابل برسیم و سعی نکنیم چیزی را تحمیل کنیم.

‌ منظورتان از اصل برابری چیست؟

یک توضیح ساده این است که ما درصدد تحمیل اینکه یک راه‌حل باید چگونه باشد به آنها برنخواهیم آمد و علاوه بر آن راه‌حلی را که آنها به ما تحمیل کنند نخواهیم پذیرفت.

اصل دوم که باید در ذهن نگه داشته شود این است که اگر بخواهید در هر مذاکره‌ای به توافق برسید باید از دیدگاه‌ طرف مقابل به مشکلات نگاه کنید. ایران تصمیم نگرفت غنی‌سازی کند. ایران مجبور شد غنی‌سازی کند، زیرا ما سهمی در کنسرسیومی در فرانسه به نام «یورودیف» داشتیم که هزینه آن را کامل پرداخت کرده‌ بودیم، ولی نتوانستیم حتی یک گرم اورانیوم غنی‌شده حتی برای رآکتور تحقیقاتی‌مان که تحت برنامه «اتم‌ها برای صلح» رییس‌جمهور آیزنهاور (رییس‌جمهور پیشین آمریکا) ساخته شده بود، دریافت کنیم. ما تصمیم نگرفتیم اورانیوم را تا 20‌درصد غنی‌سازی کنیم. ما را تحت ارعاب قرار دادند، به ما توهین کردند و آنقدر این‌طرف و آن‌طرف کشاندند که گفتیم خودمان این کار را خواهیم کرد؛ چنین رفتاری را از جانب کسی تحمل نخواهیم کرد!

این به این مفهوم نیست که اگر آنها اکنون به ما سوخت بدهند، ما آن را خواهیم پذیرفت، زیرا این سرمایه‌گذاری را در داخل انجام داده‌ایم و علاوه بر آن اعتمادی نداریم و سوم اینکه اکنون دلیلی برای انجام این کار نمی‌بینیم، زیرا وقت و تلاش زیادی را صرف آن کرده‌ایم و آنها را به جایی رسانده‌ایم که توهم غنی‌سازی صفر در ایران را کنار بگذارند، بنابراین چه دلیلی دارد چیز کمتری را بپذیریم.

‌ ولی آیا محدودیت‌هایی را برای میزان غنی‌سازی خواهید پذیرفت؟

درباره این مساله با آنها صحبت خواهیم کرد. هدف، اطمینان از این است که این برنامه برای مقاصد صلح‌آمیز است و این به وضوح اعلام شده است. هدف، رفع نگرانی‌ها نیست، بلکه اطمینان از این است که این برنامه برای مقاصد صلح‌آمیز است. ما معتقدیم که می‌توان به یک توافق رسید... ما نمی‌توانیم زمان را به 20سال پیش برگردانیم و از ایران بخواهند از پروژه‌ای که سرمایه‌گذاری انسانی و مادی گسترده‌ای روی آن صورت گرفته است، خلاص شود.

‌ اگر راهی وجود داشته باشد که ایزوتوپ رادیویی بسازید و نگرانی‌ها درباره بازفرآوری پلوتونیوم را رفع کنید...

درباره رآکتورهای آینده، اگر آنها روش‌هایی را در اختیارمان بگذارند که نیازهایمان را برطرف کند اشکالی ندارد. بیایید به سراغ مساله سوم برویم: فردو. اگر در ایران بنشینید و کسانی را ببینید که نگرانی‌هایی درباره فردو دارند، تنها نتیجه‌گیری‌ای که می‌توانید به آن برسید این است که آنها می‌خواهند به شما حمله کنند. اهمیت فردو در چیست؟ فردو تاسیساتی است که به‌طور روزانه تحت بازرسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دارد. روزانه! بنابراین ما نمی‌توانیم کاری در فردو انجام دهیم. تنها تفاوت فردو با تاسیسات غنی‌سازی در نطنز این است که به فردو نمی‌توان حمله کرد.

‌ برخی می‌گویند آشکار است که روحانی و ظریف اختیار مذاکره درباره پرونده هسته‌ای را دارند ولی پرونده، در دستان سایرین به‌ویژه سپاه پاسداران قرار دارد. پاسخ شما چیست؟

من مخالفم. در ایران تصمیم‌گیری درباره امور خارجی پروسه‌ای است که با اتفاق نظر همراه است. رهبر ایران و شورای امنیت ملی ایران در همه مسایل دخیل‌ هستند و رییس‌جمهوری بازیکن اصلی است، ولی این کار را با موافقت رهبری انجام می‌دهد. بنابراین من با حرف شما موافق نیستم.

‌ من این سوال را تا حدودی به‌دلیل اظهارات محمدعلی جعفری که هفته گذشته شخصا از شما انتقاد کرد مطرح کردم.

من معمولا سعی نمی‌کنم به اظهاراتی که در خارج از چارچوب سخنرانی‌ها و اظهاراتم مطرح می‌شود پاسخ دهم. من به اظهارات و دیدگاه‌های سردار جعفری احترام می‌گذارم و این انتظار را دارم که در دیدگاهش با من تفاوت‌هایی وجود داشته باشد. نه دیدگاه‌هایی که من مطرح می‌کنم، نه دیدگاه‌هایی که او مطرح می‌کند، دیدگاه‌های رسمی دولت ایران یا سازمان‌هایی که ما نماینده آن هستیم، نیست.

‌ کشورهای منطقه نگرانی‌های بزرگی را هم مطرح کرده‌اند.

من با یک کلام با دشمنان و دوستان صحبت می‌کنم. ما در خلیج‌فارس و در میان کشورهای منطقه به امنیت و همکاری نیاز داریم. نگرانی‌ها باید حل شود و ما به‌عنوان قوی‌ترین کشور منطقه آماده‌ایم.

‌ به برخی افراد در ایران و آمریکا که ممکن است از مردن توافق ژنو خوشحال شوند چه خواهید گفت.

به آنها می‌گویم که روش‌هایی که انتخاب کردند اشتباه بود و باید اکنون به مسیر درست فرصتی بدهند. آنها تحریم‌ها را امتحان کرده‌اند. آنها فشار را امتحان کرده‌اند. اکنون زمان آن است که اجازه دهند مسیر درست، پیش برده شود؛ حداقل فرصتی برای پیشرفت به آن بدهند.

‌ این مرحله از تاریخ که شما در حال گذر از آن هستید، بسیار بزرگ است.

من فکر می‌کنم ما به یک دوراهی رسیده‌ایم و امیدوارم همه، اهمیت تاریخی این پروسه را درک کنند. این می‌تواند مسیر روابط ما با غرب را تغییر دهد.