اگر مطالعه می‌کردی اعتقاداتت قوی می‌شد!
توحید و خداشناسی از موضوعات بسیار اساسی و حائز اهمیت در کتاب شریف نهج البلاغه است. مروری سریع در خطبه ها، نامه ها، حکمت ها و رهنمودهای ژرف حضرت امام علی (علیه السلام) به وضوح نشان می دهد که آن حضرت نسبت به این موضوع که اولین اصل و رکن از مجموعه مبانی اعتقادی اسلام می باشد دقت و توجه ای خاص روامی دارند. امام علی (علیه السلام) در جای جای نهج البلاغه به گونه های مختلف حیوانات اشاره داشته و در بیان خود به توصیف دقیق آنها می پردازد.
گفتار حضرت در این باب به علوم گوناگون التفات دارد که در این دوران دانشمندان فراوانی پیرامون آنها به تحقیق و تفحص مشغولند.از میان علوم می توان به انتومولوژی entomology اشاره نمود که به شناخت حشرات و سبک زندگی و تأثیر و تأثرات آن بر جهان هستی می پردازد، هرچند که دانشمندان با تمام پیشرفت هایی که در این حوزه داشته اند تا کنون نتوانسته اند به تمام جزئیات و رموز این موجودات ریز اندام پهنه هستی پی ببرنند و هنوز مجهولات بسیاری در پیش دارند.
امام علی (علیه السلام) در شگفتی آفرینش جاندران کوچک می فرماید:
"فَسُبْحَانَ مَنْ أَدْمَجَ قَوَائِمَ الذَّرَّةِ وَالْهَمَجَةِ إلَى مَا فَوْقَهُمَا مِنْ خَلْقِ الْحِیتَانِ وَالاْفْیِلَةِ! وَوَأَى عَلَى نَفْسِهِ أَلاَّ یَضْطَرِبَ شَبَحٌ مِمَّا أَوْلَجَ فِیهِ الرُّوحَ، إِلاَّ وَجَعَلَ الْحِمَامَ مَوْعِدَهُ، وَالْفَنَاءَ غَایَتَهُ"(1)
منزه است آنكس كه حتى براى مورچگان ریز و پشههاى خرد دست و پا آفرید و بزرگترینموجودات یعنى ماهیان بزرك،نهنگان و فیلها را بوجود آورد،و مقرر داشت هر شبهى كه بجنبد و روح در آن نفوذ كند مرك،پایان آن،و فناء و سر انجامش باشد.
ایشان بشر را به تدبر و تفکر در خلقت ریزترین موجودات دعوت می کند و آنها را وادارمی سازد تا از ریزترین موجودات به عظمت و قدرت خالق نظم هستی پی ببرند. امام در این میان به ملخ، به منزله ی موجودی ریز اشاره می کند:" خَلَقَ لَهَا عَیْنَیْنِ حَمْرَاوَیْنِ، وَأَسْرَجَ لَهَا حَدَقَتَیْنِ قَمْرَاوَیْنِ، وَجَعَلَ لَهَا السَّمْعَ الْخَفِیَّ، وَفَتَحَ لَهَا الْفَمَ السَّوِیَّ، وَجَعَلَ لَهَا الْحِسَّ الْقَوِیَّ، وَنَابَیْنِ بِهِمَا تَقْرِضُ، وَمِنْجَلَیْنِ بِهِمَا تَقْبِضُ، یَرْهَبُهَا الزُّرَّاعُ فِی زَرْعِهمْ، وَلاَ یَسْتَطِیعُونَ ذَبَّهَا ، وَلَوْ أَجْلَبُوا بِجَمْعِهِم، حَتَّى تَرِدَ الْحَرْثَ فِی نَزَوَاتِهَا ، وَتَقْضِی مِنْهُ شَهَوَاتِهَا، وَخَلْقُهَا كُلُّهُ لاَ یُكَوِّنُ إِصْبَعاً مُسْتَدِقَّةً."(2)
” و اگر بخواهی درباره ملخ سخن بگویی بگو که خداوند برای او دو چشم سرخ رنگ و دو حدقه همچون دو قرص ماه آفریده و گوش پنهان و دهان مرتب و متناسب به او بخشیده است. خداوند برای او حسّ قوی و دو دندان که با آنها (ساقه و شاخه گیاهان و برگ های درختان را) می چیند و دو داس که با آنها (ساقه ها و برگ های مورد نظر را) می گیرد، قرار داده است. کشاورزان برای زراعت خود، از آنها می ترسند، ولی هرگز قادر بر دفع آنها نیستند. اینها همه در حالی است که تمام پیکر او به اندازه یک انگشت باریک نیست. “
بدیهی است دقّت حضرت در توصیف این موجود و تشریح ساختمان بدن ریزترین آنها، نشانگر اهمیت این موجودات در جهان هستی است. بنابراین، این موجود زیبا و با اهمیت از این روی که مخلوق ومصنوع خداوند است و به دلیل ارتباطی که با او دارد و متعلق به اوست، باید مورد توجه و مهرورزی انسان قرار گیرد. انسان نیز همان طور که در برابر خداوند مسئول است، در برابر مخلوقات او نیز مسئولیت دارد.
به گفته برخی از دانشمندان، ملخ، موجود عجیبی است که هر بخشی از اعضای او، به حیوانی شبیه است: صورتش همچون صورت اسب، چشمانش مانند چشمان فیل، گردنش همانند گردن گاو، شاخک هایش چون شاخ های گوزن، سینه اش شبیه سینه شیر، شکمش مانند شکم کژدم، بال هایش چون بال های عقاب، ران هایش همانند ران های شتر، پاهایش همچون پاهای شترمرغ و دم او چون دم مار است. به راستی کدام خالق یگانه می تواند چنین موجود شگفتی را بیافریند؟
حضرت امیر (علیه السلام) موجودات و حیوانات و پرندگان و به طور کلی محیط زیست را عناصری به هم پیوسته و مکمل یکدیگر می داند که به رغم اختلاف ها و تفاوت ها، ارزش ذاتی یکسانی در نظام هستی دارند:
"ولو ضربت فی مذاهب فکرک لتبلغ غایاته ما دلتک الدلاله إلا علی أن فاطر النمله هو فاطر النخله لدقیق تفصیل کل شی ء و غامض اختلاف کل حی و ما الجلیل و اللطیف و الثقیل و الخفیف و القوی و الضعیف فی خلقه إلا سواء"(3)
اگر راههای اندیشه ات را درنوردی تا به پایانه های آن رسی، هیچ دلیلی تو را جز به این رهنمون نشود که آفریننده مورچه همان آفریننده درخت خرما است و این به سبب دقت و ظرافتی است که جداسازی هر چیزی از چیز دیگر و پیچیدگی و تنوعی است که در هر وجود زنده ای به کار رفته است موجودات بزرگ و کوچک، سنگین و سبک و نیرومند و ناتوان، همگی در آفرینش برای خداوند یکسانند.
کلام آخر:
امام علی(علیه السلام) در باب توحید و نشان دادن عظمت خداوند تبارک، در نهج البلاغه به گونه های مختلف حیوانات اشاره می کنند و حتی از ریزترین آنها نیز سخن می رانند یکی از این حشرات ملخ است که با تمام کوچکی و ظرافتش اگر گروهی به مزرعه ای هجوم آورند انسانها قادر به دفع آنها نیستند؛ و این خود نشانه عظمت خداوند و ناتوانی انسانهاست که در مقابل یکی از کوچکترین آفریده های خداوند عاجز هستند.
پی نوشتها:
1ـ نهج البلاغه،خطبه 165.
2ـ همان،خطبه 185.
3ـ همان.
فرآوری: زهرا انصاری نسب
بخش نهج البلاغه تبیان
منبع:
سایت ido
سایت bashgah
سایت balaghah
سایت niknegar.rzb
مطالب مرتبط:
چگونگی آغاز خلقت در نهج البلاغه
