فضا زیر پای میمون‌های ایران

یازدهم بهمن ماه سال 91 نخستین محموله زیستی حامل موجود زنده با موفقیت به فضا پرتاب شد و این موفقیت توانست ایران را در زمره 15 کشور نخست دنیا در زمینه این موفقیت فضایی جای دهد.

نخستین محموله زیستی با کاوشگر پیشگام و میمونی از نژاد "رزوس" که آمریکایی‌ها نیز نخستین بار از همین نژاد، میمون به فضا پرتاب کردند تحت عنوان "آفتاب" با گاز جامد و در ارتفاع 120 کیلومتری زیر مداری به فضا پرتاب شد که این محموله با موفقیت به زمین بازگشت و با گذشت نزدیک به یک سال شنیده می شود که حال آفتاب خوب است.

اما بامداد دیروز  نیز در آستانه هفته پژوهش دانشمندان فضایی کشورمان به موفقیت دیگری نائل آمدند و کپسول زیستی کاوشگر "پژوهش" حامل میمونی از همان نژاد تحت عنوان " فرگام" و  با سوخت گاز مایع به فضا پرتاب کردند که این موجود زنده نیز با موفقیت توانست ماموریت خود را به اتمام برساند. این کاوشگر پس از طی یک مسیر زیرمداری تا ارتفاع 120 کیلومتر، در مدت زمان حدود 15 دقیقه توانست به زمین بازگردد و موجود زنده را سالم بازیابی کند.

در طول این ماموریت دانشمندان فضایی کشور توانستند علایم محیطی داخل محموله زیستی از جمله صوت، تصویر، ترکیب گازی و علائم حیاتی موجود زنده نظیر نوار قلب و شاخصهای تعیین کننده وضعیت عمومی در طول پرواز زیر مداری را ثبت و کنترل کرده و در ایستگاه های زمینی آنها را لحظه به لحظه رویت کنند.

این اطلاعات ارزشمند دریافتی به متخصصان کشورمان این فرصت را می دهد تا در زمینه های گوناگون از جمله زیست فضایی، فیزیولوژی، هوافضا و مهندسی پزشکی تحقیقات در حوزه فناوری فضایی را تامین کنند.

دکتر محمد ابراهیمی - رئیس پژوهشکده سامانه های فضانوردی سازمان فضایی ایران در مورد حال عمومی دومین موجود زنده که بامداد دیروز  با موفقیت به فضا پرتاب و به زمین بازگشت گفت: هم اکنون "فرگام" در شرایط مناسب به سر می برد؛ حال عمومی آن خوب است و از کپسول زیستی به صورت کاملا سالم بیرون آمده و سرحال است.

رئیس پژوهشکده سامانه های فضانوردی سازمان فضایی ایران با بیان اینکه اعزام دومین محموله زیستی به فضا با گاز مایع انجام شد، افزود: این ویژگی باعث ایجاد فشار کمتری به موجود زنده شد و براین اساس میمون فضانورد هیچ مشکل خاصی ندارد و اشتهای خوردن غذا که نشان دهنده سالم بودن آن است را دارد.

دکتر ابراهیمی با اشاره به تکمیل آزمایشات اعزام محموله موجود زنده به فضا در ارتفاع 120 کیلومتری و نزدیک 5 کیلوگرم وزن گفت: در اعزام کاوشگر "پژوهش"، اجزای سیستم به خوبی کار کرده و در کنار این محموله ضربه گیری تعبیه شده بود که به فرود موجود زنده کمک کرد؛ همچنین تعبیه سنسورهای جدید پژوهشی مانند سنسور صوتی و نیز برخی سیستم های الکترونیکی از دیگر تفاوتهای محموله زیستی "پژوهش" با "پیشگام" بود.

وی با بیان اینکه اعزام محموله در ارتفاع 120 کیلومتری برای اطمینان از پرتاب موجود زنده در این ارتفاع بار دیگر تست شد گفت: با توجه به تکمیل آزمایشات در این شرایط، پروژه جدید که اعزام فضاپیمای زیرمداری با قطر و وزن بیشتر است در دستور کار قرار گرفت.

مدیر پروژه اعزام انسان به فضا، 9 گام اعزام نخستین فضانورد ایرانی در مدار زمین را موجودات کوچک، موجودات بزرگ، فضانورد به زیرمداری، موجودات کوچک در مدار، بازگشت کپسول زیستی از مدار، آمادگی برای فرستادن کپسول زیستی حاوی انسان به مدار، تست بدون سرنشین و تست با روبات و نهایتا فضانورد در مدار عنوان کرد.

جالب است بدانید برای انجام تحقیقات زیست-فضایی در کاوشگر پژوهش، سه میمون آموزش‌دیده و حساسیت‌زدایی شده با نام‌های فرگام، ترنج و ترنگ حضور داشتند. این سه میمون با محدوده سنی، وزنی و ابعاد بدنی مشخص، متناسب با نوع مطالعه انتخاب شدند. از میان این سه، فرگام به عنوان دومین میمون فضانورد ایرانی برای ارسال به فضا و دو میمون دیگر به عنوان فضانورد ذخیره انتخاب شدند. «ترنگ» یک میمون ماده سه ساله با 59 سانتی متر قد، 3,5 کیلوگرم وزن و «ترنج» یک میمون ماده چهار ساله با 57 سانتی متر قد و 3,9 کیلوگرم وزن است. فرگام، دومین میمون فضانورد ایرانی هم یک میمون نر سه ساله با 56 سانتی متر قد و سه کیلوگرم وزن است.

از آن جا که بعضی از بیماری‌ها بین انسان و میمون مشترک بوده و میمون انتخاب شده ممکن است دارای بیماری های انگلی و ویروسی مختلفی باشد، جهت حفظ ایمنی، میمون‌ها در مرحله اول قرنطینه شده و آزمایش‌های مختلف برای بررسی وجود بیماری‌های مختلف بر روی آنها انجام شد.

پس از پایان زمان قرنطینه‌سازی و اطمینان از سالم بودن، آزمایش‌های حساسیت‌زدایی و آماده‌سازی آن‌ها برای برنامه فضایی شروع شد.

اساسی‌ترین مساله در مرحله آماده‌سازی میمون‌ها، مواجه کردن جاندار با شرایط شبیه‌سازی‌ شده پرتاب به منظور انتخاب سازگارترین جاندار است. معیار سازگاری حیوانات، تطابق سریع‌ آنها با شرایط مکانی جدید است. از جمله این شرایط می‌توان به عوامل استرس‌زا ناشی از پرتاب، تغییرات فیزیولوژیکی که باید برای قرار گرفتن در شرایط پرتاب در آنها ایجاد شود و قدرت و تحمل آنها اشاره کرد.

مراحل سازگاری با شرایط پرتاب شامل مواجه کردن و سازگار کردن جاندار با فضای محدود کپسول زیستی، تکان‌ها و چرخش‌های کاوشگر، شتاب و ارتعاش کاوشگر و دستگاه‌های ثبت علائم حیاتی است که در این میان بالاخره فرگام توانست در بین سایر هم نوعان خود به عنوان دومین میمون فضایی ایران انتخاب شود.

منابع: مهر / ایسنا / سازمان فضایی ایران / تابناک