تبیان، دستیار زندگی
علم اخلاق ثابت است که انسان تا جان خویش را پاک نسازد و آینه دل را گردگیری و غبارروبی نکند به زیورهای اخلاق و ارزش ها دست نمی یازد. برای فهم معنا و مفهوم خود سازی لازم است ابتدا تصور درستی از خود داشته باشیم. هویت واحد انسانی در ابتدای تكوین و نشو و نمو چی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سه دفتر معنی برای سلوک !

محمد شجاعی

مسئله خودسازی، در قرآن کریم با عنوان تزکیه و تزکی مطرح شده و معنای لغوی آن عبارت است از: پاک نمودن خود از ناپاکی ها.(مجمع‏البحرین، ج 1، ص 203) در آیات متعددی از قرآن مجید بر اهمیت این پاک‌سازی تأکید شده است، مثلاً؛ در سوره شمس می خوانیم: "به تحقیق کسانی که نفس خود را پاک کردند، به رستگاری رسیدند و کسانی که آن را آلوده و ضایع کردند، ضرر دیدند"، همچنین در آیه 19 سوره فاطر و آیات 14 و 15 سوره اعلی، بر این مسئله تأکید شده است. پس خودسازی و تزکیه نفس، امری مقبول و مورد پسند شرع مقدس است.

در علم اخلاق ثابت است که انسان تا جان خویش را پاک نسازد و آینه دل را گردگیری و غبارروبی نکند به زیورهای اخلاق و ارزش ها دست نمی یازد. برای فهم معنا و مفهوم خود سازی لازم است ابتدا تصور درستی از خود داشته باشیم. هویت واحد انسانی در ابتدای تكوین و نشو و نمو چیزی جز استعداد نیست، انسان از این دیدگاه، مجموعه ای از توانایی ها و استعدادهای فراوانی است كه در طول زندگی باید به فعلیت و شكوفایی برسند.

بنابراین خود سازی؛ یعنی فراهم آوردن زمینه برای پرورش استعداد های درونی خود و به ظهور و فعلیت رساندن امكانات بالقوه ای كه خدای متعال در فطرت انسان قرار داده است.

در این راستا زندگی هم یعنی فرصتی برای به ظهور رساندن استعداد های انسانی و شكوفا شدن سرشت آدمی از طریق خود سازی و پرستش آزادانه خداوند ( عبادت احرار).

به عبارت دیگر خود سازی مجموعه فعالیت های اصلاحی و سازنده ای است كه انسان به صورت منظم و برنامه ریزی شده بر روی نفس خود اعمال می نماید تا در نتیجه آن به كمال حقیقی نایل و از لذت سعادت در دنیا و آخرت بر خوددار گردد.

انسانیت انسان مانند هسته ای است كه باید شكوفا و بارور گردد. به طور مثال یك هسته خرما را در نظر بگیرید ، این هسته استعداد تبدیل شدن به درخت و میوه خرما را در درون خود دارد، در صورت فراهم بودن شرایط و زمینه مناسب، استعداد درونی اش به فعلیت می رسد و دانه به درخت خرما و سپس به میوه شیرین تبدیل خواهد شد. آنچه در این میان حائز اهمیت است فراهم بودن شرایط و مقدمات لازم است. انسان با بهره گیری از معارف درست و صحیح و در عین حال موثق می تواند مراحل خودساز را به درستی پشت سر گذارد یکی از راه های کسب معارف و  اطلاعت لازم در این زمینه استفاده از کتاب های نگاشته شده توسط افرادی است که خود دستی در خودسازی و تزکیه دارند یکی از این افراد استاد اخلاق حضرت آیت الله محمد شجاعی است حضرت آیت الله محمد شجاعی در سال 1319 هجری شمسی در زنجان دیده به هستی باز كردند. ایشان نیز، چون عضوی از منظومة خورشیدی عالمان، در همان آغاز طفولیت، آثار استادی و فرزانگی بر چهره داشت و چشمهای باطن بین را به فردایی درخشنده در عرصة ایمان و اجتهاد و مجاهده نوید می‌داد.

یکی از بهترین کتاب های وی در این زمینه، مقالات ( تزکیه و خودسازی ) آن حضرت می باشد که در 3 جلد تنظیم شده است. در جلد اول مبانی نظری تزکیه را متذکر شده و در ذیل مقدمه آن می فرمایند: برای آنانکه می خواهند به امر مهم تزکیه و سفر الیه الله بپردازند لازم است که تا حدودی بدانند که چه بوده اند؟ و چه گشته اند؟ و چه می توانند باشند؟ لذا ما قبل از تشریح کیفیت عملی تزکیه و قبل از بیان نحوه آن به یک بحث اجمالی در مسائل سه گانه مزبور می پردازیم

او از محضر اساتید ارجمندی چون امام خمینی رحمه الله، علامه طباطبایی و آیت الله العظمی محقق داماد بهره ها جست اما بهره‌هایی كه از مائده آسمانی حضرت علامه طباطبایی (ره) بر گرفت، غذای روح سالیان او را رقم زد و او را به شاگرد ممتاز و مخصوص علامة طباطبایی رضوان اله علیه بدل ساخت.

این عالم فرزانه از زمرة اوتادی است كه به عینه علم را با عمل و جهاد را با اجتهاد در آمیخت. ابداعات و ابتكارات زیبا و مۆثر عرفانی و معارفی همراه با استدلالات و براهین قوی و تحلیل‌های مخصوص در استفاده از آیات قرآن كریم و روایات و ادعیة معصومین، سلام الله علیهم اجمعین، در مباحث خودسازی و تزكیة النفس، تفسیر و معارف جقة الهیه، شیوة منحصر به فرد این استاد عالیقدر است. جالب آنكه سلیقة عرفانی و ذوقی استاد و علاقة ایشان به ارباب معرفت، از جمله مولوی و حاف1 بر زیبایی كلام و اندیشة ایشان، صورتی دیگر بخشیده و جامه‌ای زربفت از لطایف پوشانده است. از این رو خواندن و مطالعه عمیق و در عین حال به کار گرفتن عصاره فکری ایشان در اثنای کتابهایش، راهگشای سالکان و افرادی خواهد بود که قصد خودسازی و قدم گذاشن در سیر الی الله را دارند.

در علم اخلاق ثابت است که انسان تا جان خویش را پاک نسازد و آینه دل را گردگیری و غبارروبی نکند به زیورهای اخلاق و ارزش ها دست نمی یازد. برای فهم معنا و مفهوم خود سازی لازم است ابتدا تصور درستی از خود داشته باشیم. هویت واحد انسانی در ابتدای تكوین و نشو و نمو چیزی جز استعداد نیست، انسان از این دیدگاه، مجموعه ای از توانایی ها و استعدادهای فراوانی است كه در طول زندگی باید به فعلیت و شكوفایی برسند

یکی از بهترین کتاب های وی در این زمینه، مقالات ( تزکیه و خودسازی ) آن حضرت می باشد که در 3 جلد تنظیم شده است. در جلد اول مبانی نظری تزکیه را متذکر شده و در ذیل مقدمه آن می فرمایند: برای آنانکه می خواهند به امر مهم تزکیه و سفر الیه الله بپردازند لازم است که تا حدودی بدانند که چه بوده اند؟ و چه گشته اند؟ و چه می توانند باشند؟ لذا ما قبل از تشریح کیفیت عملی تزکیه و قبل از بیان نحوه آن به یک بحث اجمالی در مسائل سه گانه مزبور می پردازیم.

در جلد دوم و سوم حضرت طریق عملی تزکیه را پیش روی سالکان قرار داده و هر جلد را به مراتب زیر اختصاص می دهد:

جلد دوم: طریق عملی تزکیه

یقظه یا جذب ربوبی، توجه یا بازگشت به حضرت مقصود، تطهیر باطن یا توبه از رذایل، اوصاف و اخلاق

جلد سوم: طریق عملی تزکیه

طلب و مجاهدت، مرتبه اول مراقبه، مرتبه دوم مراقبه

ناشر این مجموعه انتشارات سروش است و تهیه این کتاب از طرق فروشگاه اینترنتی تبیان نیز امکان پذیر می باشد.

مریم پناهنده                   

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان


منابع:

1.وب سایت حضرت آیت الله محمد شجاعی

2.نشریه الکترونیکی پرسمان

3. وبلاگ حدیث همراه

4.سایت قرآن و شبکه معارف سیما

مطالب مرتبط:

معرفی كتاب در جستجوی عرفان اسلامی

رهنمودهای عرفانی به زبان ساده و خودمانی(معرفی کتاب)

اخلاق در عصر مدرن

یکصد و پنجاه درس زندگی/ معرفی کتاب

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.