بحث‌های بیهوده را رها کنید
خدایی که قدرت دارد ذرات پراکنده خاک انسانها را در قیامت از نقاط مختلف جهان جمع‌آوری کند، به آسانی می‌تواند یاران مهدی را در یک روز و یک ساعت برای افروختن نخستین جرقه‌های انقلاب به منظور تاسیس حکومت عدل الهی و پایان دادن به ظلم و ستم، جمع نماید.
وَ لِکُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّیها فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمِیعاً إِنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ (بقره ـ 148)
و برای هر کس قبله‌ای است که به آن سوی رو می‌کند. (بنا بر این دربارهء جهتِ قبله گفتگو نکنید و به جای آن) در نیکیها و اعمال خیر بر یکدیگر سبقت جویید. (و بدانید) هر جا که باشید، خداوند همه شما را (در محشر) حاضر می‌کند، همانا خداوند بر هر کاری تواناست.
برای کلمهِ «وجْهَةٌ» دو معناست: قبله و طریقه. اگر این کلمه را همانند اکثر مفسّران به معنای قبله بگیریم، معنای آیه همان است که ترجمه کرده‌ایم. امّا اگر کلمهِ «وجْهَةٌ» را به معنای طریقه و شیوه بگیریم، معنای آیه این است: برای هر انسان یا گروهی، راه و طریقی است که به سوی همان راه کشیده می‌شود و هر کس راهی را سپری می‌کند. و این معنا نظیر آیه ی 84 سوره ی اسراء است که فرمود:
«كُلٌّ یَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ» بعضى مفسّران، مراد از «َهو» در «هو مُوَلِّیها» را خدا دانسته‌اند که در این صورت معنای آیه چنین می‌شود: هر کس قبله‌ای دارد که خداوند آن را تعیین کرده است.
نکته آیه:
سبقت در کار خیر، ارزش آن را افزایش می‌دهد. در قرآن با واژه‌های «سارِعُوا»، «سابِقُوا» وَاسْتَبِقُوا» در مورد کار خیر بکار رفته است. و در ستایش انبیا می‌فرماید: «یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ» (انبیا، 90) آنها در نیکیها، شتاب و سرعت می‌گیرند.
هر امتی قبله‌ای دارد
این آیه در حقیقت پاسخی به قوم یهود است که دیدیم سر و صدای زیادی پیرامون موضوع تغییر قبله به راه انداخته بودند.
در طول تاریخ انبیاء قبله‌های مختلفی بوده، و تغییر آن چیز عجیبی نیست، قبله همانند اصول دین نیست که تغییرناپذیر باشد، و یا همچون امور تکوینی که تخلف در آن میسر نشود، بنابراین زیاد درباره قبله گفتگو نکنید و به جای آن " در اعمال خیر و نیکیها بر یکدیگر سبقت جویید."
در عوض اینکه تمام وقت خود را صرف گفتگو در این مساله فرعی کنید به سراغ خوبیها و پاکی ها بروید که میدان وسیع و گسترده‌ای دارد و در آن از یکدیگر پیشی گیرید، زیرا معیار ارزش وجودی شما عمل پاک و نیک شما است.
این مضمون درست شبیه چیزی است که در آیه 177 همین سوره آمده است:
لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِکَةِ وَ الْکِتابِ وَ النَّبِیِّینَ:" نیکوکاری این نیست که صورتتان را به طرف شرق و غرب کنید، بلکه به این است که ایمان به خدا و روز جزا و فرشتگان و پیامبران داشته باشید (و با الهام از ایمان راسخ اعمال صالح انجام دهید) .
شما اگر می‌خواهید" اسلام" یا " مسلمانان" را بیازمائید با این برنامه‌ها بیازمائید نه با مساله تغییر قبله.
سپس به عنوان یک هشدار به خرده‌گیران، و تشویق نیکوکاران می‌فرماید: " هر جا باشید خداوند همه شما را حاضر خواهد کرد" در آن دادگاه بزرگ رستاخیز که صحنه نهایی پاداش و کیفر است.
چنین نیست که عده‌ای مشغول انجام بهترین کارها باشند و گروهی دیگر جز سمپاشی و تخریب و اخلال کار دیگری نکنند، و با هم یکسان باشند و حساب و کتاب و جزائی در کار نباشد، مسلم بدانید چنان روزی در پیش است و به همه حسابها رسیدگی می‌شود.
و از آنجا که ممکن است برای بعضی این جمله عجیب باشد که چگونه خداوند ذرات خاک های پراکنده انسانها را هر جا که باشد جمع‌آوری می‌کند و لباس حیات نوینی بر آنها می‌پوشاند؟ بلافاصله می‌گوید:" و خداوند بر هر کاری قدرت دارد" (اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ).
در حقیقت این جمله در پایان آیه به منزله دلیل است برای جمله قبل از" ایْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمِیعاً ".
آن روز که یاران مهدی (علیه السلام) جمع می‌شوند
در روایات متعددی که از ائمه اهل بیت (علیهم السلام) به ما رسیده جمله " ایْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمِیعاً " به اصحاب حضرت مهدی (علیه السلام) تفسیر شده است.
از جمله در کتاب " روضه کافی" از " امام باقر" علیه السلام می‌خوانیم که بعد از ذکر این جمله فرمود:
" منظور اصحاب امام قائم علیه السلامند که سیصد و سیزده نفرند، به خدا سوگند منظور از" امة معدودة" آنها هستند، به خدا سوگند در یک ساعت همگی جمع می‌شوند همچون پاره‌های ابر پائیزی که بر اثر تند باد، جمع و متراکم می‌گردد"! (نور الثقلین جلد 1 صفحه 139)
از امام" علی بن موسی" الرضا علیه السلام نیز نقل شده: به خدا سوگند هنگامی که مهدی علیه السلام قیام کند تمام پیروان ما را از تمام شهرها گرد او جمع می‌کند. (مجمع البیان ذیل آیه مورد بحث)
و در برخی روایات ذیل این آیه آمده: در زمان ظهور امام زمان علیه السلام علاقمندان آن حضرت، از اطراف و اکناف جهان یک جا در حضور ایشان جمع خواهند شد. (تفسیر نور الثقلین، ج 1 ص 139)
بدون شک این تفسیر از مفاهیم" بطون" آیه است، چرا که می‌دانیم طبق روایات، آیات قرآن گاه معانی متعددی دارد که یک معنی ظاهر و همگانی عمومی است، و دیگری معنی درونی و به اصطلاح بطن آیه است، که جز پیامبر ص و امامان ع و کسانی که خدا بخواهد، از آن آگاه نیستند.
به تعبیر دیگر: در حقیقت این روایات اشاره به آن است، خدایی که قدرت دارد ذرات پراکنده خاک انسانها را در قیامت از نقاط مختلف جهان جمع‌آوری کند، به آسانی می‌تواند یاران مهدی را در یک روز و یک ساعت برای افروختن نخستین جرقه‌های انقلاب به منظور تاسیس حکومت عدل الهی و پایان دادن به ظلم و ستم، جمع نماید.
پیام‌های آیه:
1 ـ هر امّتی قبله‌ای داشته و مسئله قبله، مخصوص مسلمانان نیست. ِ «كُلٍّ وِجْهَةٌ»
2 ـ بحث‌های بیهوده را رها کنید و توجّه و عنایت شما به انجام کارهای خیر باشد. «َاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ»
3 ـ به جای رقابت و سبقت در امور مادّی، باید در کارهای خیر از دیگران سبقت گرفت. َ «اسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ»
4 ـ روز قیامت، خداوند همه را یک جا جمع خواهد کرد و این نمونه‌ای از مظهر قدرت الهی است. َ «أْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِیعاً»
آمنه اسفندیاری
بخش قرآن تبیان
منابع:
تفسیر نور الثقلین، ج 1
تفسیر نور ج 1
تفسیر نمونه ج 1
