والت دیزنی و صدای چهره ها

خلق شخصیت میکی ماوس و ساخت فیلم های انیمیشن و ماندگاری چون سفید برفی و هفت کوتوله، پینوکیو، سیندرلا و کتاب جنگل فقط بخشی از رویاسازی این شخصیت برجسته و شرکت دیزنی است.

با این که دیزنی سردمدار و پیشقراول تکنیک انیمیشن دستی در دنیا بود و در آن به تبحر ویژه ای دست یافته بود، اما جدا از او بسیاری دیگر از انیماتورها و سازندگان انیمیشن از این شیوه سنتی استفاده می کردند و کارهای شاخصی هم در این زمینه ارائه دادند. سِل انیمیشن (Cell Animation) که به انیمیشن سنتی، کلاسیک یا دستی هم معروف است، در واقع قدیمی ترین سبک هنر پویانمایی است. در این سبک همه فریم ها با دست طراحی می شود.

از آنجا که هر سلطنتی را پایانی است، دوران باشکوه انیمیشن های دستی دیزنی نیز در اواخر دهه 90 میلادی تا اندازه ای متزلزل شد. هرچند هنوز هم هرازگاهی شرکت والت دیزنی محصول جدیدی را با تکیه بر تکنیک انیمیشن دستی روانه بازار می کند، اما پیشرفت فناوری و گسترش استفاده از رایانه و نرم افزارهای مختلف خیلی زود راهش را به سینما و هنر ـ صنعت انیمیشن هم باز کرد و زنگ خطر را برای انیمیشن های دستی به صدا درآورد.

ظهور یکی پس از دیگری کمپانی های مختلف برای تولید این انیمیشن ها دلایل خاص و منطقی خودش را داشت. انیمیشن های رایانه ای هم زمان تولید کمتری را به خود اختصاص می داد و هم قابلیت های شگفت انگیزتری نسبت به انیمیشن های سنتی داشت. هرچند خیلی ها حتی هنوز هم سادگی و بی پیرایگی انیمیشن های دستی بخصوص از نوع مجموعه های ژاپنی اش را ترجیح می دهند و در مقابل تماشای انیمیشن های رایانه ای مقاومت می کنند.

اما انصافا مقاومت در برابر نخستین انیمیشن بلند رایانه ای یعنی «داستان اسباب بازی» کار دشواری بود. استودیوی انیمیشن پیکسار سال 1986 توسط استیو جابز معروف و فقید و ادوین کتمول تاسیس شد و یک دهه بعد انقلابی در صنعت انیمیشن ایجاد کرد. موفقیت شگفت انگیز «داستان اسباب بازی» باعث تولید قسمت های دیگری هم شد و راه را برای تولید انبوه تر انیمیشن های رایانه ای در آمریکا و دیگر نقاط دنیا فراهم کرد.

هجوم انیمیشن های رایانه ای هرچند در آغاز کمی بازار انیمیشن های دستی و کلاسیک را از رونق انداخت و آن را به عقب راند و الان می توان گفت که در مقایسه با رقیب سنتی و قدیمی اش در جایگاه بالاتر و جلوتری از لحاظ تولید ایستاده است، اما در ضمن باعث شد که کمپانی های تولیدکننده انیمیشن های دستی هم تکانی به خود بدهند و دست به رقابت دلپذیری بزنند؛ رقابتی که برنده معنوی اش تماشاگران خردسال و بزرگسال سراسر جهان هستند.حجم تولید سالانه انیمیشن های رایانه ای و دستی به قدری بالا رفت که آکادمی اسکار سرانجام تسلیم شد و از سال 2001 اسکار مستقلی را برای بهترین فیلم بلند پویانمایی در نظر گرفت و انیمیشن محبوب «شرِک» به عنوان نخستین اثر بلند پویانمایی چراغ اول انیمیشن در اسکار را روشن کرد.

انیمیشن های دستی و کلاسیک بخصوص آنها که توسط کمپانی های بزرگ مثل والت دیزنی ساخته می شد بخودی خود و به دلیل شخصیت های متنوع و داستان های جذاب و ماجراجویانه از جذابیت کافی و کامل برخوردار بودند، اما به هر حال بخش عمده ای از موفقیت آنها مدیون صداپیشگانی بوده و هست که به شخصیت های کارتونی جان می بخشند. تیپ گویی و کارتون گویی از زمانی به عنوان شاخه ای پرطرفدار و درعین حال دشوار از هنر گویندگی فیلم تبدیل شد و با تولید انبوه و روزافزون انیمیشن ها افراد بیشتری را درگیر کرد. صداسازی و انعطاف در لحن و سازگاری با کاراکترهای اغراق شده از ویژگی های اصلی گوینده های کارتون هاست.

انیمیشن های دستی آنقدر جذابیت داشتند که برای گویندگی نقش ها اصلا نیاز به حضور صداهای مشهور برای نقش ها نداشتند، همین که صداپیشه ای حتی ناشناخته می توانست در حد و اندازه های شخصیت صحبت می کرد و جذابیت او را با قدرت صدای خود تکمیل می کرد، کافی بود.

اما اوضاع از جایی به بعد تغییر کرد. الان دیگر مثل گذشته جهان انیمیشن در انحصار شرکت والت دیزنی نیست و پیکسار و دیگر کمپانی های بزرگ و کوچک توجه ویژه ای به تولید انیمیشن دارند.

بنابراین در این بازار رقابت بسیار شدید و فشرده نیاز به ابزارهای خاص و منحصربه فردی برای پیروزی و برنده شدن است.امروزه صداپیشگی چهره ها و ستارگان سینما برگ برنده شرکت های تولید انیمیشن است، یعنی همان چیزی که مدیران پیکسار هم در انقلاب انیمیشنی شان بدرستی آن را لحاظ کردند و مورد توجه قرار دادند. استفاده از تام هنکس بازیگر مشهور و توانای هالیوود برای صداپیشگی کاراکتر وودی نقش بسزایی در موفقیت اثر در آمریکا داشت و تماشاگرانی که با نقش های قبلی این بازیگر خاطراتی داشتند از شنیدن صدای او در موقعیتی کارتونی لذت می بردند. «شرک» هم صدای ستاره هایی چون مایک میرز، ادی مورفی و کامرون دیاز را یدک می کشید و بخش عمده ای از جذابیتش را مدیون آنها بود.

بازتاب خوب این فیلم ها راه را برای حضور هر چه بیشتر ستارگان سینما برای صداپیشگی در انیمیشن ها باز کرد. چراکه هم تماشاگران از آن استقبال می کردند و هم این مساله برای خود آن چهره های سینمایی نوعی چالش بازیگری همراه با شگفتی بود.

صداپیشگی داستین هافمن، جک بلک، آنجلینا جولی و جکی چان در «پاندای کونگ فوکار»، جانی دپ در «رنگو»، پل نیومن در «ماشین ها»، ووپی گلدبرگ در «شیرشاه» و وودی آلن، سیلوستر استالونه، جین هاکمن، آن بنکرافت، شارون استون، کریستوفر واکن، دنی گلاور و جنیفر لوپز در «مورچه ها» فقط نمونه هایی از حضور ستاره ها در انیمیشن های معروف است.

سینما همچنان به راهش ادامه می دهد و هر روز هم انیمیشن تازه ای تولید و عرضه می شود. ستاره های سینما نیز در این میان هرازگاهی هوس می کنند برای چند روزی کودک درونشان را احیا کنند و صدایشان را به شخصیت های کارتونی وام دهند. ما که با شنیدن صدای این بازیگران دوست داشتنی شگفت زده می شویم و لذتش را می بریم، اما انصافا عجب بازگشت به کودکیِ سودآوری!