ملائک هم مورد بازخواست قرار می‌گیرند؟!
در مورد این که ضمیر «هُمْ» در عبارت «وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ»، اشاره به که دارد، چند احتمال بیان شده است.
با توجه به این آیه از قرآن کریم که خداوند می فرماید:
و فرشتگان را می بینی که پیرامون عرش به ستایش پروردگار خود تسبیح می گویند و ما بین آنها به حق و عادلانه قضاوت می کنیم.
«وَتَرَى الْمَلَائِكَةَ حَافِّینَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَقُضِیَ بَیْنَهُم بِالْحَقِّ وَقِیلَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ»
«و فرشتگان را مىبینى كه پیرامون عرش به ستایش پروردگارِ خود تسبیح مىگویند و میانشان به حقّ داورى مىگردد و گفته مىشود: «سپاس، ویژه پروردگار جهانیان است.»
(1)در مورد این که ضمیر «هُمْ» در عبارت «وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ»، اشاره به که دارد، چند احتمال بیان شده است:
1. علامه طباطبایی قائل است که این ضمیر به مردم بر می گردد.
ایشان می گوید نمی تواند این ضمیر اشاره به ملائکه باشد ؛ زیرا در جایی قضاوت به کار می رود که اختلافی در بین آن گروه باشد و اختلاف در بین ملائکه فرض ندارد، و همین خود مۆید آن است که ضمیر مزبور به ملائکه بر نگردد و به غیر ملائکه یعنی مردم برگردد. (2)
2. مۆلفین تفسیر نمونه قائل شده اند که اشاره به همه فرشتگان و بهشتیان و پرهیزگاران دارد، زیرا حمد و سپاس الهی ـ که در آیه قبل آمده «وَ قَالُواْ الْحَمْدُ لِلَّهِ...» ـ برنامه همه صاحبان عقل و فکر و همه خاصان و مقربان است.
هم چنین آوردن فعل مجهول قیل در همین آیه ـ «وَ قِیلَ الحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ» ـ نیز مۆید این معنا است. (3)
3. قول سوم می گوید اشاره به اهل بهشت و اهل جهنم دارد، یعنی بین اهل بهشت و جهنم، قضاوت می شود، و اهل بهشت به بهشت، و اهل جهنم به جهنم برده می شوند.
در ضمن، این از مواردی است که لفظ به صورت ماضی آورده شده ولی معنای مستقبل و آینده اراده شده است. (4)
4. اشاره به تمام خلائق دارد یعنی بین آن ها قضاوت می شود و بعضی داخل بهشت و بعضی داخل جهنم می شوند.
صاحب این قول، احتمال دیگری هم مطرح می کند و آن این که، این قضاوت بین ملائکه است به این صورت که آن ها را به حسب درجه، برتری و فضیلتی که دارند، در منازل و جایگاه مربوطه، اقامت و اسکان می دهند. (5)
1. برخی از این احتمالات، با هم قابل جمع هستند.
2. ممکن است به قول علامه طباطبایی اشکال وارد شود که به قضاوت بین مردم در چند آیه قبل اشاره شده است، لذا اگر این جا هم اشاره به مردم باشد، تکرار لازم می آید و تکرار اگر جهت و وجهی نداشته باشد، مرجوح است.
البته ایشان متوجه این اشکال بوده و در جواب، چنین می آورد:
کلمه "قضا" همان طور که بر حکم حاکم و قضاوت و داوری او اطلاق می شود، می تواند بر مجموع حکم و مقدمات و آثار آن (مانند احضار دو طرف دعوی، طرح دعوی، و شهادت خواستن از شهود، حکم حاکم، و رساندن حق به صاحب حق) نیز اطلاق شود.
ممکن است مراد از کلمه "قضا" در آیه قبل، خود حکم الهی باشد، و مراد از "قضا" در این جا، مجموع جزئیات باشد.
لذا با این بیان، اشکال تکرار کلمه "قضا" برطرف شده و تکرار آن بدون جهت نمی باشد. (6)
پی نوشت ها:
1- زمر، 75.
2- ر.ک: ترجمه المیزان، ج 17، ص 453.
3- ر.ک: تفسیر نمونه، ج 19، ص 558.
4- ر.ک: تفسیر القمی، ج 2، ص 254؛ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج 16، ص 353.
5- تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج 11، ص 348.
6- ر.ک: ترجمه المیزان، ج 17، ص 454.
بخش قرآن تبیان
منبع: سایت اسک دین
مطالب مرتبط:
چه سۆالی بپرسیم و چه سۆالی نپرسیم؟
