کشف سیارات آبدار
دریک دمینگ، سرپرست یکی از گروههای پژوهش میگوید: «آشکار کردن جوّ سیارات فراخورشیدی کار بسیار دشواری است. اما ما موفق شدیم که نشان بسیاری واضحی از آب را در آنها آشکار کنیم».
همهی این پنج سیارهی فراخورشیدی به خوبی بررسی شدهاند و نتایج حاصل نشان میدهد که آنها بسیار داغاند و شرایط محیطی غیرعادی دارند و به همین علت برای شکلگیری حیات- آنگونه که برای ما آشناست- مکان مناسبی نیستند.
یکی از این سیارات WASP-17b نام دارد که سیارهای غیرعادی است و در مداری رجوعی قرار دارد و در جوّ آن سدیم آشکار شده است.
سیارهی دیگر HD209458b نام دارد که از جملهی جهانهای بادی با طوفانهای سهمگین است. این سیاره همچنین میزبان مولکولهای آلی و آب است که در پژوهشهای پیشین نیز آشکار شده بود.
سیارهWASP-12b که مانند دیگر سیارههای کشف شده آب دارد میزبان مقدار فراوانی کربن است. سیارهی دیگر WASP-19b نامیده شده و در مداری بسیار نزدیک به ستارهی مادر خود در گردش است؛ به طوری که تقریباً هر 18 ساعت ستارهی میزبان را دور میزند و یکی از کوتاهدورهترین سیارات فراخورشیدی شناخته شده است. پنجمین سیاره هم XO-1b نام دارد که گفته میشود منجمان آماتور آن را کشف کردهاند.
اعضای پژوهش معتقدند که میزان آب در این سیارات متفاوت است و از سیارات WASP-17b و HD209458b سیگنالهای قدرتمندتری نسبت به دیگر سیارات دریافت شده است.
در حال حاضر یکی از روشهایی که با آن میتوان سیارات فراخورشیدی را پیدا کرد روش «گذر» است؛ به این معنی که هنگامی که سیارهای از مقابل ستارهی مادر خود عبور کند میتوان متوجه حضورش شد. همچنین پژوهشگران میتوانند با بررسی طیفهای دریافتی از جوّ سیارات اطلاعاتی دربارهی گازهای سیاره بهدست بیاورند.
گروه پژوهش به سرپرستی دریک دیمینگ، از روش تازهای مبتنی بر افزایش مدت زمان نوردهی بهره گرفتند که باعث شد میزان دقت اندازهگیریهایشان افزایش یابد.
هر دو گروه برای پژوهش خود از دوربین میدان دید باز تلسکوپ فضایی هابل استفاده کردند تا بتوانند جزئیات بیشتری از طیفهای جذبی جوّ سیارات بهدست بیاورند. این رصدها در طول موج فروسرخ انجام شدند تا بتوانند نشانی از آب روی آن پیدا کنند. سپس پروفیلهای جذبی را از نظر شکل و شدت با یکدیگر مقایسه کردند. وضوح سیگنالهای آب بهگونهای بود که باعث شد دانشمندان با اطمینان کامل اعلام کنند که آب دیدهاند.
همان طور که در بالا هم گفته شده وجود آب در جو این سیارات به معنی مناسب بودن آن ها برای پیدایش حیات و امکان زندگی نیست. فاکتورهای متعددی برای قابل سکونت بودن یک سیاره وجود دارد. به عنوان مثال وجود اتمسفر، نقش تعیینکنندهای دارد. اینکه در اتمسفر یک سیاره کربن وجود داشته باشد فاکتور بسیار مهمی است. اینکه سیاره مورد نظر میدان مغناطیسی لازم برای حفاظت در برابر پرتوهای کیهانی را داشته باشد فاکتور مهم دیگری است. گذشته از آن وجود حلالی در سطح که وضعیتی پایدار داشته باشد را نیز نباید از یاد برد. با توجه به این طبقهبندی بدون شک به راحتی به سیاراتی نمیرسیم که شبیه زمین باشند.
ما به دنبال ترکیبات ارگانیکی هستیم اما این به معنای آن نیست که حتما باید به منابع اسید آمینه یا چیزهایی شبیه آن برسیم. یکی از فاکتورهای مهم دیگر، فتوسنتز است. سیارهای که به عنوان سیاره قابل سکونت از آن یاد میکنیم باید شرایط فتوسنتز گیاهی داشته باشد. در منظومه شمسی سیاراتی که از حیث دریافت نور خورشید و امکان عمل فتوسنتز قابل بررسی باشند از عطارد شروع و به مریخ ختم میشوند. کاملا واضح است که زمین و مریخ (سیاره بهرام و سیاره ناهید) شرایط بهتری در این مجموعه دارند.
میدانیم که تلسکوپ فضایی کپلر و تلسکوپ Corot کشفیات جدیدی در زمینه سیارات فراخورشیدی انجام دادهاند و به دلیل اینکه هر روز بر شمار این سیارات افزوده میشود به این نتیجه رسیدهایم که باید با دقت بیشتری نوع حیات احتمالی موجود در آنها را مورد مطالعه قرار دهیم.
فرآوری: م.ح.اربابی فر
بخش دانش و زندگی تبیان
برگرفته از کانوت