آنچه اهل رسانه از استاد معتمدنژاد می‌گویند
« پروفسور کاظم معتمدنژاد درگذشت»؛ خبر کوتاه بود و دردناک. او رفت، اما نامش در تمام کتابخانه‌های دانشگاه‌های ارتباطات ایران جاودانه ماند.
پروفسور کاظم معتمدنژاد، دوستان و شاگردانی دارد که او را بیش از یک استاد می‌دانند، کسانی که امروز هر یک گوشه‌ای از علم ارتباطات را در ایران گرفته و پرورش می‌دهند. شاگردانی که 14 آذرماه برای پدرشان گریستند. این دوستان و شاگردان در میان بغض و اندوه از استاد معتمدنژاد گفتند. پیام‌های تسلیت منتشرشده هم گویای آن است که پیر علم ارتباطات ایران آن‌چنان منشاء اثر بود که افرادی خارج از این حوزه هم بزرگی او را درک کرده و از این اتفاق متاثر شدند.
آموزه‌ها، میراث و یادهایش ناگسسته خواهد ماند
دکتر یونس شکرخواه، استاد ارتباطات و روزنامه‌نگار، در پی درگذشت پروفسور کاظم معتمدنژاد، در یادداشتی اینگونه نوشت:
«متفاوت بود؛ بخشنده مثل خورشید با چهره‌ای پیوسته به لبخند. نه از زندگی ترسید، نه از مرگ؛ در هر دو آرام بود.
پروفسور کاظم معتمدنژاد برای من نماد توسعه بود در کهکشانی ارتباطی که جنبه تکثریافته خود او بود. او دانش بی‌بدیل خود را امیدوارانه بین دانشجویانش تکثیر کرد تا میراثی جاودانه به جا گذارد.
استاد معتمدنژاد همیشه امیدوار و روشن‌بین بود. هرگز کسوت معلمی‌اش را به در نیاورد و فقط در کلاس معلم نبود. انگار می‌دانست وقت همه ما محدود است و بین بود و نبود، فاصله‌ای مبهم هست؛ پس همه جا آموزاننده بود و درخشان؛ فانوسی دریایی در کرانه، برای همه در آب‌های آرام و ناآرام.
زندگی دکتر سه ضلع برجسته داشت؛ معلمی کرد و پدری در حق ارتباطات؛ همیشه امیدوار و راه‌حل‌گرا بود و بالاخره نسل پرور بود و ردپا گذاشت؛ آثار مکتوب و شاگردانش.
دکتر معتمدنژاد مرد متکی بر ذات‌شناسی، معرفت و شناخت، متکی بر سنت و آینده‌نگری، متکی بر درک مبانی حقوقی آزادی رسانه‌ها در عرصه‌های ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی، اما متمرکز بر بازتولید دانش برای ارتباطات ایرانی، در بناکردن دانش ارتباطات در ایران هم بر آموزش تکیه کرد و هم بر پژوهش‌های توسعه‌محور.
و چون در هر دو امر، پیگیرانه و مستمرانه کوشید، خود به مدل بالنده توسعه دانش ارتباطات مبدل شد؛ چرا که توسعه چیزی جز استمرار فعالیت در یک مسیر نیست.
پروفسور معتمدنژاد همیشه در مسیر خودش حرکت کرد، مثل خودش راه رفت، به شیوه خودش فکر و به شیوه خودش تولید کرد. استاد بلد بود چطور زمین و زمانه را به این مرز و بوم پیوند زند و قدر این انضمام را می‌دانست؛ استاد با اقتباس بیگانه بود.
حالا دیگر او در میان ما نیست. او وقف امور مهم زندگی‌اش بود و همه کارهایش را انجام داد و چون چنین بود سبکبال رفت؛ اما باور کنید که مرگ استاد فقط پایان زندگی است؛ نه پایان ارتباط. آموزه‌هایش، میراث مفیدش، یاد و یادهایش ناگسسته خواهد ماند و هر جوانه‌ای که بر تنه درخت ارتباطات این سرزمین بروید از ریشه‌های او آب خواهد خورد.»
استاد معتمدنژاد نیم قرن را با تمام وجود صرف «ارتباطات» کرد
دکتر مهدی محسنیان راد با اظهار تاسف شدید از درگذشت پروفسور کاظم معتمدنژاد اظهار کرد: ایشان در چند سال اخیر عمده اقدامات خود را معطوف به تدوین نظام رسانه‌ای مناسب برای کشورمان کردند.
این استاد علوم ارتباطات اظهار کرد: ایشان در سال 48 در حالی که دانشیار دانشگاه تهران بودند، از سمت خود استعفا و اقدام بنیانگذاری رشته ارتباطات کردند. پروفسور معتمدنژاد در حالی که می‌توانست در دهه 60 در فرانسه اقامت کند، به کشور برگشت و مشغول خدمت به دانشجویان ایرانی شد.
استقلال حرفه‌ای روزنامه‌نگاری و حقوق ارتباطات جمعی از جمله مباحثی بودند که پروفسور معتمدنژاد به آنها ورود کرد و برای تحقق این دو بسیار زحمت کشید. من فکر می‌کنم اگر سالیان دراز هم بگذرد، کسی مانند پروفسور معتمدنژاد نخواهد توانست تا این حد برای تحقق این دو مبحث تلاش کند
محسنیان راد همچنین با بیان اینکه پروفسور معتمدنژاد از سال 1346 فعالیت خود را در دانشگاه علوم اجتماعی آغاز کرد، به ایسنا گفت: مرحوم معتمدنژاد حدود نیم قرن از عمر خود را به طور خاص و با تمام وجود برای ارتباطات در کشورمان صرف کرد. پروفسور معتمدنژاد حدود 15 سال از سال‌های پایانی عمر خود را نیز مشغول فعالیت در حوزه تدوین نظام رسانه‌ای مناسب در کشورمان کرد و در این زمینه اقدامات زیادی انجام داد.
شاهکار استاد معتمدنژاد «زندگی‌اش» بود
در پی درگذشت پروفسور کاظم معتمدنژاد، استاد برجسته علوم ارتباطات، دکتر هادی خانیکی از شاگردان و نزدیکان او در حالی که به شدت متاثر بود، میراث دکتر کاظم معتمدنژاد را به عنوان پدر علم ارتباطات در ایران، «یک سرمایه بزرگ علمی و فرهنگی» خواند.
این استاد ارتباطات در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با بیان اینکه استاد دکتر کاظم معتمدنژاد پس از تحمل مدتی بیماری پیش‌رونده پارکینسون که او را در وضعیت اغما قرار داده بود درگذشت، اظهار کرد: فرزانگی و فروتنی از ویژگی‌های بارز ایشان بود که وی را در میان چهره‌های برجسته علمی کشور ممتاز می‌کرد؛ اگرچه کار او در زمینه‌های مختلف دانش ارتباطات از روزنامه‌نگاری و حقوق و اخلاق حرفه‌ای گرفته تا حوزه‌های مختلف ارتباطات و حتی مباحث جدیدی مثل جامعه اطلاعاتی نقش تاسیسی داشت، اما هیچگاه خود را فراتر از یک معلم به شمار نمی‌آورد.
خانیکی ادامه داد: عزت، مناعت طبع و خلق و خوی نیکوی ایشان در حدی بود که همه آنان که در عرصه ارتباطات ایران دستی در کار دارند، خود را شاگرد او دانسته و می‌دانند.
وی همچنین با اشاره به دوران بازنشستگی استاد معتمدنژاد، گفت: دکتر معتمدنژاد دارنده نشان درجه اول علمی کشور در دولت اصلاحات بود که متاسفانه به رغم توانایی‌های فراوان علمی، در دولت بعدی بازنشسته شد. همچنین اگرچه در محافل علمی ارتباطی در جهان نیز شخصیتی شناخته‌شده بود، از پذیرش عنوان «چهره ماندگار» سرباز زد، ولی در واقع نه تنها در حوزه ارتباطات بلکه در حوزه‌های دیگر علوم اجتماعی از جمله سرآمدان و شخصیت‌های ماندگار دانشگاهی کشور بوده است.
خانیکی در پایان گفت: شاخص دانش دکتر معتمدنژاد به روش معلمی و رفتار اجتماعی او بود؛ به زبان دیگر بزرگترین اثر و شاهکار او «زندگی‌اش» بود.
خلأ حضور استاد معتمدنژاد پر نمی‌شود
دکتر وحید عقیلی از شاگردان استاد معتمدنژاد با تسلیت به جامعه روزنامه‌نگاری در پی درگذشت پروفسور معتمدنژاد اظهار کرد: منش استادی ایشان در همه حوزه‌ها فراگیر بود؛ او کوهی از متانت، وجاهت و منش استادی بود.
این استاد ارتباطات در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه پروفسور معتمدنژاد پدر علم ارتباطات ایران بودند، تصریح کرد: استاد معتمدنژاد، استاد همه استادها، دانشگاهیان و روزنامه‌نگاران است و من این ضایعه بزرگ را به جامعه روزنامه‌نگاری و دانشگاهی کشور تسلیت می‌گویم.
او با بیان اینکه فقدان و جای خالی استاد معتمدنژاد پر نخواهد شد، تصریح کرد: من بسیاری از درس‌های زندگی‌ام را از ایشان یاد گرفته و مدیونشان بوده و هستم. نحوه رفتار استاد معتمدنژاد با دانشجویان و تدریس و تالیفات ایشان از نقاط برجسته زندگی‌شان بود.
عقیلی اضافه کرد: زمانی که سردبیر یک روزنامه بودم، مقاله‌های ایشان را با خودشان چک می‌کردم و استاد معتمدنژاد بسیار خاشعانه، دوستانه و با متانت پاسخم را می‌دادند؛ در واقع منش اخلاقی استاد معتمدنژاد قابل تقدیر بوده و هست.
این مدرس ارتباطات در ادامه با اشاره به مباحث روزنامه‌نگاری که استاد معتمدنژاد به آن ورود کردند، یادآور شد: استقلال حرفه‌ای روزنامه‌نگاری و حقوق ارتباطات جمعی از جمله مباحثی بودند که پروفسور معتمدنژاد به آنها ورود کرد و برای تحقق این دو بسیار زحمت کشید. من فکر می‌کنم اگر سالیان دراز هم بگذرد، کسی مانند پروفسور معتمدنژاد نخواهد توانست تا این حد برای تحقق این دو مبحث تلاش کند.
وی در پایان گفت: کتب و تالیفات دکتر معتمدنژاد ضمن ماندگاری از جمله منابع مرجع روزنامه‌نگاری است که تا سالیان سال پایدار خواهد بود.
فضای آکادمیک امروزی روزنامه‌نگاری به مدد و یاری ایشان با ترجمه‌ها و فعالیت‌های متفاوت از کشورهای غربی به ایران ورود کرد و شکل تازه‌ای به خود گرفت و آنچه امروز در حوزه دانشگاهی روزنامه‌نگاری مشاهده می‌کنیم به لطف زحمات ایشان در یک دوره زمانی خاص که هیچ منبعی برای فعالیت آکادمیک روزنامه‌نگاری وجود نداشته، شکل گرفته است
نقادی و دوری از حب و بغض بزرگترین ویژگی‌های استاد معتمدنژاد بود
دکتر محمد سلطانی‌فر از شاگردان پروفسور معتمدنژاد در پی درگذشت این استاد برجسته اظهار کرد: پروفسور معتمدنژاد در دوره فعالیت هیچ یک از دولت‌ها به آنها نزدیک نشد و تلاش کرد فضای نقادانه روزنامه‌نگاری را حفظ کند و این از برجسته‌ترین ویژگی‌های ایشان بود.
این استاد علوم ارتباطات در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، ضمن اظهار تاسف از شنیدن این خبر، با بیان اینکه استاد معتمدنژاد علاوه بر حوزه علوم ارتباطات و روزنامه‌نگاری در بسیاری از حوزه‌های دیگر نیز پیشرو بود، تصریح کرد: حضور رشته روزنامه‌نگاری و مسیری که امروز روزنامه‌نگاری ایران پیش رو دارد، مدیون زحمات و نوآوری‌های ایشان است؛ زیرا در دوره‌ای که روزنامه‌نگاری ما فضای آکادمیک نداشت، توانستند این فضا را وارد ایران کنند.
او ادامه داد: فضای آکادمیک امروزی روزنامه‌نگاری به مدد و یاری ایشان با ترجمه‌ها و فعالیت‌های متفاوت از کشورهای غربی به ایران ورود کرد و شکل تازه‌ای به خود گرفت و آنچه امروز در حوزه دانشگاهی روزنامه‌نگاری مشاهده می‌کنیم به لطف زحمات ایشان در یک دوره زمانی خاص که هیچ منبعی برای فعالیت آکادمیک روزنامه‌نگاری وجود نداشته، شکل گرفته است.
سلطانی‌فر همچنین با اشاره به ویژگی‌های شخصیتی استاد معتمدنژاد گفت: ایشان به لحاظ سیره شخصیتی نیز خصوصیات ویژه‌ای داشتند. نخست آنکه مبنای حرکت خود را هیچگاه بر روی نگاه مالی نمی‌گذاشتند و دیگر اینکه هیچگاه تلاش نکردند با حب و بغض، چه در فضای آکادمیک و چه در فضای بین دوستان رفتار کنند.
همچنین محمدمهدی فرقانی از شاگردان پروفسور معتمدنژاد درباره او گفت:منش استاد معتمدنژاد می‌تواند تبدیل به یک مکتب شود و در دانشگاه‌های ما الگو قرار بگیرد. متأسفانه ارزش این منش تاکنون دانسته نشده است.
این استاد ارتباطات با بیان اینکه ابعاد وجودی استاد معتمدنژاد چندین لایه بود و صحبت کردن درباره همه این لایه‌ها دشوار است، اظهار کرد: یکی از مواردی که درباره استاد معتمدنژاد برجسته می‌نمود منش و مشی استادانه ایشان بود. استاد معتمدنژاد به تمام معنا از نظر شخصیت، اخلاق فردی، اخلاق حرفه‌ای و دانش استاد بود. او شخصیتی موقر،متین،آرام، اهل مدارا و اهل تعامل بود و هرجا که نیازی به حضورش دیده می‌شد با دل و جان ورود پیدا می‌کرد.
فرقانی با اشاره به اینکه استاد معتمدنژاد فرصت تدریس در خارج از کشور را داشت،گفت: استاد معتمدنژاد با داشتن چنین فرصتی همیشه تاکید می‌کرد من یک ساعت تدریس در ایران را با تدریس یک عمر در خارج از ایران عوض نمی‌کنم و به خاطر همین علاقه بود که منشا بسیاری از خدمات در ایران شد. همانطور که می‌دانید رشته روزنامه‌نگاری بعد از انقلاب در ایران منحل شد و تحت عنوان علوم اجتماعی با گرایش ارتباطات به حیات نیمه جان خود ادامه داد. با پیگیری‌های استاد معتمدنژاد بود که در سال 69 این رشته احیا و در همان سال، دوره کارشناسی ارشد آن و به دنبال آن در سال 75 دوره دکترای این رشته راه‌اندازی شد.
او ادامه داد: اقدامات دکتر معتمدنژاد یک میراث برای همه دانشگاه‌ها در حوزه روزنامه‌نگاری است و او ادبیات تازه‌ای را به حوزه ارتباطات عرضه کرد. اصول روزنامه‌نگاری حرفه‌ای، اخلاق حرفه‌ای،نظام جامع حقوقی رسانه‌ها، شورای عالی مطبوعات و مباحث حقوقی از دستاوردهای ایشان در حوزه روزنامه‌نگاری و علوم ارتباطات است.
این استاد ارتباطات، با بیان اینکه در حوزه علوم ارتباطات بسیاری از سرفصل‌ها متعلق به استاد معتمدنژاد است، یادآور شد: مجموعه دروس انتقادی بحث مطالعات انتقادی، طرح مبحث جامعه اطلاعاتی در ایران و بسیاری از موارد دیگر از نوآوری‌های او در عرصه ارتباطات بود. اما همیشه متواضع و فروتن رفتار کرد. استاد معتمدنژاد هیچگاه دانشجویانش را دانشجوی خود نمی‌دانست و همیشه آنان را همکار خطاب می‌کرد. به نظر من باید ویژگی‌های رفتاری او تبیین شده و به صورت یک الگو در بیاید.
فرقانی با تاکید بر اینکه استاد معتمدنژاد نسبت به فعالیت‌هایی که انجام می‌داد هیچگاه چشم‌داشت مالی نداشت، بیان کرد: خاطرم هست در اولین همایش علمی بزرگداشت دکتر معتمدنژاد که برای او برگزار شد حدود 18 سکه بهار آزادی برای او هدیه آوردند. من در آن زمان رئیس دانشکده علوم اجتماعی بودم. پس از تمام شدن همایش استاد به دفتر من آمد و سکه‌ها را به روی میز من گذاشت و گفت: هر طور که صلاح می‌دانید این سکه‌ها را برای رشته ارتباطات مصرف کنید. این سکه‌ها به مصارف نیکوکارانه و بهترین مصرف ممکن رسیده‌اند.
در پی درگذشت پورفسور معتمد نژاد پیام های تسلیتی از طرف رئیس جمهور، رئیس مجلس شورای اسلامی، وزیر ارشاد، معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد، محمد خاتمی و سایر شخصیت ها و موسسات صادر شده است.
منبع :ایسنا ( با تلخیص)
