تکنولوژی در خدمت معلولان

(به مناسبت روز جهانی معلولان)

وقتی صحبت از «تکنولوژی های کمک‌کننده» به میان می آید، ذهن ها به سمت صندلی چرخدار و سمعک و غیره معطوف می شود، در حالی که تکنولوژی عرصه بسیار گسترده ای دارد که از قلم تا آخرین تبلت ها را شامل می شود.

مشکلات بی‌شمار معلولان در دنیای کامپیوتر

اگر بخواهیم به مشکلات معلولان در استفاده از کامپیوتر و دنیای مجازی بپردازیم، باید چندین و چند مطلب در این حوزه بنویسیم تا تنها لیست‌وار مشکلات آنها را بیان کنیم. این مسائل از پیش پا افتاده ترین مشکلات شروع می شود که تا معلول نباشید، شاید خیلی از آنها به ذهن‌تان هم نرسد.

نمونه ساده آن این است که اصولاً در طراحی میزهای کامپیوتر فکری به حال صندلی های چرخدار نشده است. صندلی چرخدار زیر میز کامپیوتر جا نمی شود و محلی برای گذاشتن ماوس و کیبورد با دسترسی راحت برای آنها طراحی نشده است. در این مطلب به برخی تکنولوژی ها برای کمک به معلولان پرداخته ایم؛ اما مشکل اصلی اینجاست که تکنولوژی هایی که به این منظور طراحی می شوند، یا بسیار گران قیمت اند و یا کاربری تعریف شده و پیش بینی شده را در عمل ارائه نمی کنند.

جایگزین‌های مناسب برای کیبورد و ماوس

برای راحتی بیشتر کاربرانی که معلولیت های خاصی دارند، طرح های زیادی مطرح شده است؛ مانند:

** کیبورد مخصوص معلولینی که از یک دست خود می توانند استفاده کنند. این کیبوردها مطابق با دست چپ یا راست طراحی می شود و محل قرارگیری دکمه ها بر اساس راست و چپ بودن دست متفاوت است. هم چنین دکمه های بزرگتری روی آنها قرار گرفته است.

** دستیار کیبورد؛ روی کیبورد سوار می‌شود و هنگامی که فرد یک حرف را فشار دهد، برای جلوگیری از خطا در تایپ، حروف دیگر غیر فعال می‌شوند.

** ماوس هایی که تنها با حرکت سر کنترل می شوند.

** ماوس هایی که تنها با حرکت چشم کنترل می شوند.

** ماوس های گوی مانند (trackballs)

رۆیای شهری الکترونیک همگام با معلولان

فرصت های کار از راه دور، فرصت های آموزش و تجارت از جمله اموری هستند که شهرهای الکترونیکی برای شهروندان کم توان و معلول در هزاره سوم بوجود می آورند. به طور کلی افراد کم توان به چهار دسته حسی، جسمی، ذهنی و همچنین چند معلولیتی تقسیم می شوند.

یک شهروند کم توان الکترونیکی به فردی گفته می شود که در یکی از چهار دسته فوق قرار داشته و بتواند با استفاده از فناوری اطلاعات و کاربردهای آن که در بستر یک شهر الکترونیکی وجود دارد، جایگاه خود را در محیط کار، زندگی و تفریح ارتقا داده و از خدمات موجود در شهرهای الکترونیکی مانند سایر شهروندان استفاده کند.

شهرهای الکترونیکی نیز باید به گونه ای طراحی شوند که امکان استفاده از خدمات آنها برای همه اقشار جامعه و از جمله افراد کم توان و معلول فراهم باشد. مثلا در یک سایت شهر الکترونیکی باید ابزاری برای درشت نمایش دادن مطالب برای افراد کم بینا، امکان صوتی برای خواندن مطالب سایت برای افراد نابینا و ابزار شناخت افراد کم توان و معلول از طریق هوشمندسازی سایت وجود داشته باشد.

بنابراین در استانداردسازی شهر الکترونیکی باید نیازهای افراد کم توان و معلول در نظر گرفته شود تا مشکلات موجود شرایط شهرهای سنتی از نظر معماری و خیابان ها و ساختمان های دولتی و غیردولتی باعث مشکلات برای این قشر از جامعه نشود.

استفاده از ربات‌ها

رباتها همچنانکه در صنعت کاربری های زیادی داشته اند، توانسته اند پرستار خوبی برای افراد کم توان در منازل و بیمارستان ها باشند و باعث تغییر در تولیدات صنعتی و توقع در افراد معلول شده اند.

استفاده از تبلت برای صحبت کردن

قابل حمل بودن و به صرفه بودن تبلت ها، آنها را به وسیله ای مناسب و محبوب برای تمرین سخن گفتن و درمان ناتوانی در بیان تبدیل کرده است.

اپلیکیشن هایی چون Speak for Yourself و Augie AAC به درمانگران زبان این امکان را می دهد که در درمان بیماران خود به گنجینه لغات بیش از 13000 کلمه دست یابند؛ آن هم تنها با چند تماس کوچک روی صفحه نمایشگر تبلت.

به علاوه، اپلیکیشن هایی مانند اینستاگرام، دستور عمل های برنامه خود را به صورتی صوتی پخش می کند، که در نتیجه کاربر بدون دیدن صفحه نمایش، می تواند از این برنامه استفاده کند.

بهبود مهارت‌های ارتباطی افراد دارای اوتیسم

والدین بسیاری از بچه هایی که از مشکل اوتیسم رنج می برند، آنها را به سمت آیپدها و تبلت ها سوق می دهند تا بتوانند ارتباط بیشتری با محیط خود برقرار کنند، روابط اجتماعی را آموخته و با لغات جدید آشنا شوند.

خوب یا بد، واقعیت ماجرا این است که کودکان و نوجوانان امروز، هنگام یادگیری با تبلت لذت بیشتری می برند. به همین دلیل برای آموزش به این کودکان از تبلت به جای کاغذهای آموزش الفبا و غیره استفاده می شود، در این حالت کودک تمرکز بیشتری دارد.

تلاش دانشمند ایرانی برای بهبود زندگی معلولان

دکتر «میثم قوانلو» با ایجاد یک سوراخ بر روی زبان، امکان کنترل صندلی چرخدار و رایانه را برای افراد معلول فراهم کرده است.

در این روش حرکات یک آهنربای ریز کار گذاشته شده در سوراخ زبان، توسط حسگرها، تشخیص داده شده و به دستوراتی که می توانند گستره ای از وسایل را کنترل کنند، تبدیل می شود. بخش بزرگی از مغز به کنترل زبان به خاطر نقش آن در گفتار اختصاص یافته است. این بخش از بدن به دلیل آسیب های نخاعی که می توانند بخش های دیگر بدن را دچار معلولیت کنند(تتراپلژی) صدمه نمی بیند.

در این روش، یک سوراخ به اندازه عدس در زبان، میدان مغناطیسی ایجاد می‌کند که با حرکت زبان تغییر می کند. حسگرهای موجود بر روی گونه می‌توانند موقعیت های دقیق این سوراخ را تشخیص دهند.

زبان انجام بهترین و فوق العاده ترین دستورات را از طریق گفتار ارائه می کند از این رو چرا از همین گستره از حرکات برای دستور به وسایل کمکی استفاده نکنیم. نتایج این پیشرفت در نشریه Science Translational Medicine منتشر شده‌است.

منبع: spectronicsinoz، reasondigital، washington، مهر