مصائب و مشکلات تصادفی نیستند!
یکی از عواملی که سختی غم فقدان را برای صاحب عزا افزایش می‌دهد، تصادفی پنداشتن و خارج از قاعده دانستن مرگ عزیزان است.
اگر آدمی به قضای حتمی الهی اعتقاد داشته باشد، توان تحمل او بر مصیبت افزایش می‌یابد.
برای روشن شدن این مهارت شناختی قضا و قدر معنا می‌شود. «قضا» به معنای حکم و قطع و فیصله دادن است و «قدر» به معنای اندازه و تعیین حد است.
حوادث جهان از آن جهت که وقوع آنها در علم و مشیت الهی قطعیت یافته، مقتضی به قضای الهی است و از آن جهت که حدود و اندازه و موقعیت زمانی و مکانی آنها معین شده، مقدّر به قدر الهی است.( محمّدتقی مصباح، ره توشه، ج 2، ص 422)
در تعالیم اسلامی به بشر آموزش داده شده که همه چیز در عالم دارای اندازه و حدی است و هر چه در عالم رخ می‌دهد به اذن خدا و تقدیر الهی است. «وَ كُلُّ شَیْءٍ عِندَهُ بِمِقْدَارٍ» (رعد: 8)؛ و هر چیز نزد او مقدار معینی دارد.
در مورد مرگ هم به تقدیر الهی بودن تصریح شده است: «نَحْنُ قَدَّرْنَا بَیْنَكُمُ الْمَوْتَ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِینَ» (واقعه: 60)؛ ما در میان شما مرگ را مقدّر ساختیم و هرگز کسی بر ما پیشی نمی‌گیرد.
منظور از جمله «نَحْنُ قَدَّرْنَا بَیْنَكُمُ الْمَوْتَ» این است که بفهماند ؛
اولاً مرگ حق است و در ثانی مقدّر از ناحیه اوست. نه اینکه مقتضای نحوه وجود یک موجود زنده باشد، بلکه خدای تعالی آن را برای این موجود، مقدّر کرده؛ یعنی او را آفریده تا فلان مدت زنده بماند و در رأس آن مدت بمیرد.( سید محمّدحسین طباطبائی، همان، ج 19، ص 268)
«مَا أَصَابَ مِن مُصِیبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَن یُۆْمِن بِاللَّهِ یَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ» (تغابن: 11)؛ هیچ مصیبتی رخ نمی‌دهد مگر به اذن خدا. و هرکسی به خدا ایمان آورد، خداوند قلبش را هدایت می‌کند و خدا به هر چیز داناست.
در آیه‌ای دیگر به مقدّر بودن حوادث اشاره می‌کند و فایده آن را این می‌داند که انسان نه از ناخوشی‌ها غمگین شود و نه از خوشی‌ها سرمست: «مَا أَصَابَ مِن مُصِیبَةٍ فِی الْأَرْضِ وَلَا فِی أَنفُسِكُمْ إِلَّا فِی كِتَابٍ مِن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ یَسِیرٌ لِكَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ» (حدید: 22 ـ 23)؛ هیچ مصیبتی ناخواسته در زمین و نه در وجود شما روی نمی‌دهد مگر اینکه همه آنها قبل از آنکه زمین را بیافرینیم در لوح محفوظ ثبت است، و این امر برای خدا آسان است. این برای آن است که برای آنچه از دست داده‌اید تأسف نخورید، و به آنچه به شما داده است، دلبسته و شادمان نباشید.
باور به مقدّر بودن حوادث است که انسان را در برابر آن بیمه می‌کند تا بتواند سختی‌ها را تحمل کند و از گزندش در امان باشد.
علی علیه‌السلام به نقش برجسته باور به تقدیر الهی تصریح فرموده است: «نِعْمَ الطّاردُ لِلْهَمَّ الاِتّكال على القدر»؛(عبدالواحدبن محمّد تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکم، ترجمه محمّدعلی انصاری، ص 845) بهترین دفع‌کننده غم و اندوه، تکیه بر تقدیر الهی است.
امام صادق علیه‌السلام نیز برای افزایش تحمل در مشکلات، انسان‌ها را به مقدّر بودن حوادث رهنمون ساخته و فرموده است: «ان كانَ كُلَُّ شَىءٍ بقضاءٍ مِن اللّهِ وَ قَدَرِهِ فَالْحُزْنُ لماذا؟»؛( محمّدبن علی صدوق، التوحید، ترجمه محمّدعلی سلطانی، ص 576) اگر هر چیزی به قضا و قدر الهی است، پس اندوه برای چیست؟!
آری یکی از مهارت‌های شناختی برای تحمل مرگ عزیزان در قرآن مقدّر بودن حوادث از جانب خداست که در آیاتی بدان تصریح شده است.
بر پایه همین شناخت، اگر انسان به مقدّر بودن حوادث باور داشته باشد و آن را تصادفی نپندارد، توان تحمل او بر مرگ عزیزان افزایش می‌یابد، چون شخصی که به قضا و قدر الهی باور دارد، برای هر چیزی اندازه و حدی از طرف خدا قائل است و همه حوادث را مقدّر از ناحیه خدا می‌داند.
بخش قرآن تبیان
منبع: خبرگزاری فارس
