توبه چه زمانی قبول می‌شود؟

در روایات ائمه بزرگوار معصومین (علیهم السلام) تصریح شده است که بهترین خطاکاران توبه‌گرانند و انسانی که توبه می‌کند همانند نوزادی تازه متولد شده پاک است.

توبه به هنگام مرگ کسانی که به اعمال زشت تمام عمر اشتغال ورزند تا آنگاه که مشاهده مرگ نمایند و در آن ساعت پشیمان شوند و گویند اکنون توبه کردیم توبه چنین کسی پذیرفته نخواهد شد.(سوره نساء آیه 18)

مردی از امام رضا (علیه السلام) سوال کرد: چرا خداوند فرعون را غرق کرد با اینکه ایمان آورد و به توحید اعتراف کرد. فرمود: زیرا فرعون هنگام دیدن عذاب ایمان آورد و توبه و ایمان در آن لحظات مقبول خدا نیست. (بحارالانوار ،ج 6 ، صفحه 23)

رسول خدا (صلی الله و علیه وآله) فرمود: هر کس یکسال پیش از مرگش توبه کند، خداوند توبه اش را می پذیرد. سپس فرمود: یکسال زیاد است. هر کس یک ماه پیش از مرگش توبه کند خداوند توبه اش را می پذیرد. سپس فرمود: یک ماه بسیار است. هر کس یک هفته قبل از مرگش توبه کند، خدا توبه اش را می پذیرد. سپس فرمود: یک هفته زیاد است. هر کس یک روز قبل از مرگش توبه کند، خداوند توبه اش را می پذیرد. سپس فرمود: یک روز زیاد است. هر کس پیش از دیدن ملک الموت و جایگاهش در آخرت توبه کند، خدا توبه اش را می پذیرد. (اصول کافی جلد 2 صفحه 440)

درباره قول خدای عزوجل سوره نساء آیه 22 «اعمال نیک انجام دهید پیش از آنکه مرگتان فرا برسد و بگوئید: پروردگارا مرگ مرا کمی به تاخیر بینداز تا تدارک گذشته نمایم» حضرت صادق (علیه السلام) فرموند: منظور این آیه زمانی است که شخص محتضر ملک الموت را ملاقات می کند. پس رو به او کرده می گوید: یک روز مرا مهلت بده تا از گناهان خود توبه کنم و برای سفر آخرتم توشه ای تهیه کنم. پس ملک الموت گوید: روزهای عمرت به سر آمد. آن شخص گوید: یک ساعت مرا مهلت بده تا توبه کنم. می گوید: ساعتهای عمرت به سر آمد. پس باب توبه بر او بسته می شود و روح از بدنش خارج می شود با هزاران حسرت و ندامت بر عمر گذشته اش.

اما روایات دیگری نیز وارد شده که آیا هر توبه‌ای قبول می‌گردد؟ امیرالمومنین (علیه السلام) در این باره فرمودند: " به هر کس (توفیق) توبه داده شود، از قبول آن محروم نمی‌شود و به هر کس (توفیق) استغفار عطا گردد، از آمرزش محروم نمی‌ماند

ساعتی که درهای توبه بسته می شوند

حضرت علی (علیه السلام): ای مردم شما همچون مسافرانی هستید که در این دنیا فرمان کوچ داده شدید. پس به سوی قیامت بشتابید و پیش از آنکه مرگتان فرا رسد، آماده باشید زیرا ناگهان آرزوها قطع می شود و ساعت مرگ فرا می رسد و درِ توبه بسته می شود. (نهج البلاغه خطبه 183)

در جایی دیگر حضرت می فرمایند: شیطان انسان گناهکار را در آرزوی توبه نگاه می دارد تا آن را به تاخیر اندازد تا زمانی که مرگ او در حال غفلت فرا برسد. (نهج البلاغه خطبه 66)

در احادیث و روایات بسیاری از بزرگان و پیشوایان دینی درباره استغفار و توبه و آثار و فوائد آن سخن رفته است، اما این سوال مطرح می‌شود که چه توبه‌ای پذیرفته می‌شود؟

پیامبر خدا (صلی الله علیه واله) در حدیثی می‌فرمایند: "توبه کننده از گناه مانند کسی است که گناهی نکرده باشد (کنزالعمّال: 10174 منتخب میزان‌الحکمة: 92)".

امیرالمومنین (علیه السلام) نیز فرمودند: " توبه دل‌ها را پاک می‌کند و گناهان را می‌شوید (غرر الحکم: 1355 منتخب میزان‌الحکمة: 92)".

آن حضرت همچنین می‌فرمایند: "هر که باز آید، خدا به او بازگردد و به جوارح او و جای جای زمین دستور داده شود که آبروی او را حفظ کنند و عیب‌هایش را بپوشانند و گناهانی که فرشتگان حافظ اعمال برایش نوشته‌اند از یاد آنان برده شود (بحارالأنوار: 6 / 28 / 32 منتخب میزان‌الحکمة: 94)".

هر توبه ای قبول می شود؟

پیامبر خدا (صلی الله علیه واله) نیز در این باره می‌فرمایند: "هر کس، پیش از مشاهده (عذاب)، توبه کند خداوند توبه‌اش را می‌پذیرد (الکافی: 2 / 440 / 2 منتخب میزان‌الحکمة: 92)".

فرآوری: زهرا اجلال

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

سایت حوزه

سایت الف