عاقبت كسی كه در قلبش ذره‌ای غرور باشد
غرور، انسان را در انبوهی از خیالات گرفتار می سازد و اسباب نجات را از او قطع می کند: «من غره السراب تقطع به الاسباب!؛ کسی که سراب ها او را فریب دهد و مغرور سازد اسباب (نجات) از او قطع می شود» !
انسان در طول زندگی خود، می‌تواند به مسیری برود که اشرف مخلوقات باشد، اما این مسیر، شرایطی دارد که باید همه‌ی آنها رعایت شود؛ از جمله‌ی آن شرایط، افتادگی، تواضع، فروتنی در برابر مخلوقات خدا و مغرور نبودن است:
افتادگی آموز اگر طالب فیضی
هرگز نخورد آب زمینی كه بلند است
البتّه این نكته هم ریشه در مضامین دینی و معارف اسلامی دارد، آنجا كه خداوند متعال می‌فرماید:
«وَ لا تُصَعِّرْ خَدَّکَ لِلنَّاسِ وَ لا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتالٍ فَخُورٍ. [لقمان/18)] و روى خود را از مردم (به تکبّر) بر مگردان، و در زمین مغرورانه راه مرو، زیرا خداوند هیچ متکبّر فخر فروشى را دوست ندارد».
سیره بزرگان دین هم كه بررسی می‌شود، می‌‌بینیم یکی از بهترین درس‌هایی که می‌توان گرفت، همان تواضع و فروتنی است؛ زیرا بهترین مخلوق خداوند که پیامبر اسلام (صلی الله علیه واله و سلم) بود، در مجالست با دیگران، چنان بوده که هیچ فرقی با آنها نداشته است و اگر کسی وارد مجلس می‌شد و پیامبر را نمی‌شناخت، سوال می‌کرد کدام یک از شما پیامبر است؟ «اَیُّکُم رَسول اللّه»[بحار الانوار، ج47، ص47.]
همچنین امام صادق (علیه السلام) هم می‌فرماید:
«لَا یَدْخُلُ الْجَنَّةَ مَنْ فِی قَلْبِهِ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ مِنْ كِبْرٍ. داخل بهشت نمی‌شود، كسی كه در قلبش ذره‌ای از كبر و غرور باشد».[وسائل الشیعه، ج15، ص 375.]
نکوهش غرور در روایات اسلامی مذمت از این خوی زشت در احادیث اسلامی نیز بازتاب گسترده ای دارد:
1- در حدیثی از امام امیرمۆمنان (علیه السلام) می خوانیم: «سکر الغفلة و الغرور ابعد افاقة من سکر الخمور! ؛ مستی غفلت و غرور از مستی شراب طولانی تر است» . (غررالحکم)
2- در حدیث دیگری از همان حضرت می خوانیم: «جماع الشر فی الاغرار بالمهل و الاتکال علی العمل؛ کانون بدی ها در مغرور شدن به مهلت الهی و اعتماد بر اعمال (ناچیز) است». (همان مدرک)
انسان عمل خیر ناچیزی انجام می دهد و به وسیله آن خود را اهل نجات می داند و آزادی بی قید و شرطی برای خود قائل است یا اینکه گناهانی از او سر زده و مهلت پروردگار سبب غرورش می شود.
غرور، انسان را در انبوهی از خیالات گرفتار می سازد و اسباب نجات را از او قطع می کند: «من غره السراب تقطع به الاسباب! ؛ کسی که سراب ها او را فریب دهد و مغرور سازد اسباب (نجات) از او قطع می شود»
3- در حدیث دیگری از آن حضرت می بینیم غرور ضد عقل شمرده شده است، می فرماید: «لایلقی العاقل مغرورا؛ آدم عاقل هرگز مغرور دیده نمی شود» .
4- در حدیث دیگری از همان حضرت می خوانیم که غرور، انسان را در انبوهی از خیالات گرفتار می سازد و اسباب نجات را از او قطع می کند: «من غره السراب تقطع به الاسباب!؛ کسی که سراب ها او را فریب دهد و مغرور سازد اسباب (نجات) از او قطع می شود» !
5- همان امام بزرگوار در تعبیر زیبای دیگری در باره گروهی از منحرفان می فرماید: «زرعوا الفجور و سقوه الغرور و حصدوا الثبور؛ آنها بذر فجور و گناه را افشاندند و با آب غرور و فریب آن را آبیاری کردند و محصول آن را که بدبختی و هلاکت بود درو کردند»! (نهج البلاغه، خطبه2 )
6- در سخن دیگری آن حضرت غرور و خودبینی را یکی از موانع پندپذیری انسان می شمرد، می فرماید: «بینکم و بین الموعظة حجاب من العزة؛ در میان شما و موعظه [164]حجابی از غرور است»! (نهج البلاغه، کلمات قصار، حکمت282)
7- و نیز از همان حضرت در جمله کوتاه و پرمعنی دیگری آمده است: «طوبی لمن لم تقتله قاتلات الغرور؛ خوشا به حال کسی که عوامل کشنده غرور او را از پای در نیاورد». (غررالحکم، 5973)
آنچه در بالا گفته شد تنها بخش کوچکی از روایاتی است که در باره خطرات غرور و خودبینی سخن می گوید وگرنه روایات در این زمینه فراوان است و مطالعه همین بخش برای پی بردن به آثار زیانبار غرور و خطرات آن کافی است.
پس حال که برای رسیدن به حقیقت واقعی باید غرور را زیر پا بگذاریم، فخر فروشی و تکبر چه معنایی دارد؟
فرآوری: محمدی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع:
سایت رهروان ولایت
سایت حوزه
مطالب مرتبط:
