گفتگو با دبیر کل انجمن صنایع پالایش نفت ایران

رفع تحریم پتروشیمی یک دستاورد است

آیا می توان لغو تحریم پتروشیمی در مذاکرات ژنو می تواند یک دستاورد باشد؟

حتما. لغو هر تحریمی می تواند اتفاق خوبی باشد.

بعد از لغو تحریم پتروشیمی چه اتفاقی می افتد؟

با لغو تحریم صادرات محصولات و واردات موادی که نیاز داریم آسان تر می شود به همین دلیل در حوزه پایین دستی به بازاریابی توجه می کردند چراکه درمعاملات، مشکلات حقوقی رخ می داد.

آیا تحریمهای اخیر واحدهای پتروشیمی دیگر کشورها را با مشکل مواجه کرده بود؟

بله. تمام دنیا واحدهای پتروشیمی خود را بر اساس مواد خامی که در ایران تولید می‌شود، احداث کرده‌اند. به همین دلیل وقتی تحریم‌ها علیه ایران اعمال شد، شش ماه تا یک سال برای تغییر طراحی پالایشگاه‌های خود زمان خواستند. حتی شماری از پالایشگاه‌ها در اروپا تعطیل شد.

آیا هنوز پالایشگاه‌ها در اختیار دولت هستند ؟

2 گروه پالایشگاه در کشور وجود دارد؛ بالادستی و میان‌دستی؛ گروه اول شامل پالایشگاه‌های تهران، تبریز، اصفهان، شیراز، بندرعباس، لاوان و اراک هستند که نفت به‌طور مستقیم و روزانه تا 2 میلیون بشکه وارد آنها شده و در ستون‌های تقطیر به 8 تا 9 برش اصلی تقسیم و پس از آن وارد پالایشگاه‌های میان‌دستی می‌شود.

پالایشگاه‌های میان دستی کدام‌ها هستند؟

پارس، بهران، ایرانول و سپاهان. این پالایشگاه‌ها از آن 9 برش اصلی پالایش اولیه نفت‌خام حدود 140 نوع محصول تولید می‌کنند.

کدام پالایشگاه‌‌ها خصوصی هستند؟

14پالایشگاه در کشور داریم. آن 4 پالایشگاه میان‌دستی به‌‌طور کامل خصوصی هستند. پالایشگاه‌های اصفهان، تبریز و تهران هم کامل خصوصی شده‌اند. پالایشگاه بندرعباس 50-50 است و پالایشگاه شیراز هم در مرحله عرضه است. چنانچه این کار سرعت بگیرد ظرف 2 سال آینده تمام پالایشگاه‌های کشور خصوصی می‌شوند؛ به جز آن 20 درصدی که در قالب سهام عدالت در اختیار مردم است.

آیا توان اداره پالایشگاه‌ها را در بخش خصوصی می بینید؟

بخش خصوصی این توان را دارد اما بخش دولتی هنوز نتوانسته از آن دل بکند. اگرچه پالایشگاه‌ها را خصوصی کرده و بخشی از سهام آن را در اختیار سهام عدالت قرار داده‌اند اما همچنان هیات مدیره و مدیر عامل را با نظر شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی انتخاب می‌کنند. هنوز ترکیب و تصمیم مدیریتی تغییر نکرده‌است. از یک طرف قانون تجارت به مدیرعامل اجازه می‌دهد فعالیت‌هایش را بیش از پیش گسترش دهد چون بخش خصوصی است و باید دنبال سود باشد اما چون مدیریت دولتی است، در نگاه دولتی خود را معطوف به بودجه‌های سالانه‌ کرده و موضع انفعالی دارد و علاقه‌مند نیست کار جسورانه انجام دهد.

یکی از عوامل رونق بورس را حضور پالایشگاه ها می دانند. ورود پالایشگاه‌ها به بورس بسیار قابل‌توجه بود. سهامدارانی که سهام این پالایشگاه‌ها را خریده‌اند، راضی هستند.

اگر بر مبنای ارزش جایگزینی، پالایشگاه‌های کشور را تحلیل کنیم، هنوز جای رشد دارند. معنی این حرف این است که چنانچه شما تصمیم بگیرید اکنون پالایشگاهی مانند تهران بسازید نزدیک به 8 هزار میلیارد تومان به نرخ امروز باید پول بدهید. تازه اگر شرایط کشور به‌گونه‌ای باشد که همه قطعات به سهولت وارد شود. پیمانکار خوب داخلی و خارجی هم کنسرسیوم شوند و براساس استانداردهای بین‌المللی آن ‌را بسازند اما وقتی این پالایشگاه در بورس عرضه می‌شود، یکهزار و 500 میلیارد تومان ارزشگذاری می‌شود. پس از 1500 میلیارد تومان تا 8 هزار میلیارد تومان هنوز جای رشدکردن دارد تا به قیمت واقعی خود برسد. پالایشگاه‌ها با قیمت کمتری نسبت به ارزش ذاتی خود در بورس عرضه شدند و بازار هم بازار هوشمندی است و تحلیل می‌کند. به‌همین دلیل رشد خوبی کردند و از آن طرف هم دولت نفت‌خام را با قیمت مناسبی در اختیار پالایش قرار داد. در مجموع چنانچه پالایشگاه‌ها حداقل سالانه 4 تا 5 درصد سود کنند این رقم به یکهزار میلیارد تومان می‌رسد.

در میان 140 محصول پالایشی به جز روغن پایه، کدام محصول تولیدی دیگر از سوی ایران در منطقه قابل توجه است؟

تقریبا تمام ساخت و سازهایی که در منطقه خاورمیانه صورت می‌گیرد براساس قیر تولیدی ایران است. قیر از جمله محصولات خوب صنعت پالایشگاهی ایران است که به کشورهای اروپایی و آمریکایی صادر می‌شود. در 2 پالایشگاه انحصاری جی و پاسارگاد،قیر در انواع مختلف تولید می‌شود. پارافین تولیدی ایران هم براساس گوگرد و روغن داخل آن به 12رده تبدیل می‌‌شود. به‌رغم همه تحریم‌ها عمده پارافین مصرفی اروپا از ایران می‌رود و تبدیل به پارافین غذایی می‌شود. روی عمده مواد غذایی بسته‌بندی از جمله کنسروها لایه‌ای از پارافین برای جلوگیری از فاسد شدن آنها قرار می‌گیرد که هاب این بسته‌بندی در ایتالیا و اسپانیا است.

در بحث گریس هم از مجموع 21 هزار تن تولید گریس در منطقه خاورمیانه، 12 هزار تن آن در ایران به تولید می‌رسد، یعنی 50 درصد. گریس از جمله محصولات هایتک بوده و کاربردی است چراکه در برابر فشار و دما اثرات مثبتی از خود نشان می‌دهد. برای فرآورده‌های اصلی از جمله بنزین، گازوئیل، نفت‌کوره و گاز بازار منطقه بسیار تشنه است اما خودمان در تولید و مصرف، موازنه را رعایت نمی‌کنیم. ما نباید روزانه 70 میلیون لیتر بنزین مصرف کنیم.

بنزین هنوز ارزان است؟

در مقایسه با قیمت‌های جهانی بله.

چطور؟

اگر به همین بنزین اجازه صادرات داده شود، قول می‌دهم که همه 70 میلیون لیتر بنزین مصرفی، صادر شود آن هم با قیمت جهانی و دلار مناسب خودش اما اولویت نخست، تولید برای مصرف بازار داخل است. در روغن موتور هم وضع به همین‌گونه است. اگر فضا، فضای سود و زیان باشد از مدیریت مصرف می‌توان سود کلانی به دست آورد.

صنعت پالایشگاهی کشور به لحاظ دانش فنی و تکنولوژی آیا نیاز به بازسازی و به‌روز شدن دارد؟

در دانش فنی مشکلی وجود ندارد. ایران بیش از نیم‌قرن تجربه پالایشگاهی دارد و دانشگاه صنعت‌نفت بیش از 45 سال است که مهندس پالایش آموزش می‌دهد. اما زمانی هست که شما قصد تولید محصولی به‌عنوان نمونه بنزین یورو5 را دارید که اروپا آن را تولید و مصرف می‌کند و می‌خواهید آن را به اروپا هم صادر کنید. پالایشگاه‌های ایران توان تولید چنین بنزینی را دارند اما باید تاییدیه یک تولیدکننده بنزین یورو 5 در اروپا را بگیرند.

پالایشگاه‌ها از صددرصد تولید خود استفاده می‌کنند؟

به دلیل اینکه فضای صادراتی نفت‌خام محدود شده و عمده نفت به پالایشگاه‌ها می‌آید، می‌توان گفت که از ظرفیت بالای پالایش استفاده می‌شود.

چنانچه کشورهای همسایه‌ ایران را بررسی‌کنیم از نظر توان پالایشگاهی درحدواندازه ایران هستند؟

اکنون عراق 4 پالایشگاه فعال دارد که روی‌هم رفته ظرفیت پالایشگاهی آنها به اندازه پالایشگاه نفت اصفهان نیست. در اصل نظام انرژی کشورهای منطقه براساس خام‌فروشی طراحی شده است. دیگر کشورهای منطقه هم اگرچه یک تا 2 پالایشگاه دارند اما توان صادراتی ندارند. اما ایران چون بازار مصرفی بزرگی داشت از همان ابتدا به سوی ساخت پالایشگاه حرکت کرد.