با یک من عسل هم نمیشه خوردش!
در مواجهه دو نفر با یكدیگر، پیش از هر سخن و عمل، دو صورت با هم روبهرو میشود. مواجهه دو انسان با هم و كیفیت این رویارویی چهرهها، نقش عمده در نحوه گفتار و رفتار دارد و رمز گشایش قفل دلهاست.
«خوشرویی»، هم در نگاه مطرح است، هم در لبخند. هم در گفتار آشكار میشود، هم در رفتار.
چه بسا رابطهها و دوستیهایی كه با «ترشرویی» و «اخم كردن» و «عبوس شدن» به هم خورده است. از سوی دیگر مبدأ بسیاری از آشناییها هم یك «تبسّم» بوده است.
وقتی با چهره شكفته و باز با كسی روبهرو میشوید، در واقع كلید محبت و دوستی را به دستِ او دادهاید. برعكس، چهره اخمو و ابروهای گرهخورده و صورتِ درهم و بسته، دریچه ارتباط و صمیمیّت را میبندد.
اگر این خوشرویی و خندهرویی با نیّت پاك و الهی انجام گیرد، علاوه بر تأثیر محبّتآفرین، «حسنه» و «عبادت» به حساب میآید.
امام علی علیه السلام خنده رویی را از صفات مۆمنین برمیشمارند و میفرماید:
فی صِفَةِ الْمُۆْمِنِ الْمُۆْمِنُ بِشْرُهُ فِی وَجْهِهِ وَ حُزْنُهُ فِی قَلْبِه[در صفت مۆمن فرمود:] شادمانى مۆمن در رخسار اوست و اندوه وى در دلش. (نهج البلاغه، قصار 325)
آن حضرت در اندرز به انسانها به خوشرویی و رفتار مناسب با آنها اینگونه سفارش میفرماید:
خَالِطُوا النَّاسَ مُخَالَطَةً إِنْ مُتُّمْ مَعَهَا بَكَوْا عَلَیْكُمْ وَ إِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَیْكُمْ با مردم چنان بیامیزید كه اگر مردید بر شما بگریند، و اگر زنده ماندید به شما مهربانى ورزند.( نهج البلاغه،قصار9)
اهمیّت خوشرویی در برخورد با انسانها را میتوان از سفارشات پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) دریافت. ایشان در نصیحتهای خویش خطاب به مردم مکرراً میفرمودند که با همدیگر با خوشرویی روبرو شوند.
فواید خوشرویی
گسترش مودّت و محبّت
از مهمترین عوامل جلب دلها و عطوفت میان آنها که عامل سازش میان انسانها و حاکم شدن آرامش بر آنهاست خوشرویی در برخورد با دیگران است. بهترین وسیله برای به دست آوردن دلهای دوستان و از بین بردن سوء تفاهمات از دل آنها میباشد.
امام علی علیه السلام در این باره میفرماید: َ الْبَشَاشَةُ حِبَالَةُ الْمَوَدَّة
گشادهرویى دام دوستی است ( نهج البلاغه، قصار،5)
امام باقر (علیه السلام) نتیجه گشادهرویی را ایجاد محبت برشمردهاند و میفرماید:
«الْبِشْرُ الْحَسَنُ وَ طَلَاقَةُ الْوَجْهِ مَكْسَبَةٌ لِلْمَحَبَّة» (تحف العقول، ص 296)
ترجمه: خوشرویی و گشاده رویی آوردگاه محبت است.
امام علی (علیه السلام) نیز در این باره میفرماید:
«طَلَاقَةُ الْوَجْهِ بِالْبِشْرِ دَاعٍ إِلَى مَحَبَّةِ الْبَرِیَّةِ.»( شرح آقا جمال خوانساری ج 4، ص 259)
ترجمه: گشاده رویی، باعث دوستی خلق است.
پایداری نعمت
از بین رفتن کینهها از پیامدهای بسیار گرانقیمت گشادهرویی و خوشرویی میان انسانهاست. کینههایی که قطره قطره وارد دل انسانها شده و آن را به مرور زمان تبدیل به دریای پرخروش خشم و نفرت میکند. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) خوشرویی را راه درمان کینهها میدانند.( اصول کافی، ج 2، ص 104)آن حضرت بر این باور اند که رفتار مناسب با انسانها از جمله خوشرویی عاملی در جلب دلها و پایداری نعمت رأفت و عطوفت میان آنان است، چنانکه حضرت میفرماید: دلهاى مردان رمنده است، هر كه آن را به خود خو داد، روى بدو نهاد.
قُلُوبُ الرِّجَالِ وَحْشِیَّةٌ فَمَنْ تَأَلَّفَهَا أَقْبَلَتْ عَلَیْهِ (نهج البلاغه، قصار، 47)
امام علی (علیه السلام) نیز بهترین وسیلهای که مردم با آن دلهای دوستان خود را به دست میآورند و کینهها را از دلهای دشمنان میزدایند؛ خوشرویی هنگام مواجهه با آنان، پرسش از حال آنان در غیاب و گشادهرویی در حضور آنها را برمیشمارند.
سرانجام نیک
خوشرویی در برخورد با انسانها علاوه بر پاداش و بهرههایی که در این دنیا نصیب انسان میکند و دنیایی قرین آرامش، خوشی، محبت و دوستی را به انسان هدیه میکند؛ دستاوردی پر از حظ و فرجامی نیک در آن دنیا نیز برای انسان به ارمغان میآورد.
حضرت باقر (علیه السلام) میفرماید:
«شخصی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد و سفارشی از ایشان درخواست کرد. حضرت در جواب وی فرمودند: "غضب مکن" . مرد گفت: "بیشتر بفرمایید"؛ فرمودند:
«"الْقَ أَخَاكَ بِوَجْهٍ مُنْبَسِطٍ إِلَیْهِ وَ لَا تَضْجَرْ فَیَمْنَعَكَ الضَّجَرُ مِنْ حَظِّكَ لِلْآخِرَةِ وَ الدُّنْیَا".»(جامع أحادیث الشیعة ج 22، ص 162): با برادرت با گشاده رویی روبه رو شو و با رویی گرفته مواجه نشو؛ چرا که تو را از بهره دنیا و آخرت باز میدارد.
ایجاد زمینه تقرّب به پروردگار
مهمترین بهرهای که از گشادهرویی نصیب انسان میشود تقرّب به خداوند است. در قرآن کریم از مهمترین تأکیدات وارد شده؛ پیوند با دوستان و خویشاوندان است و این میسّر نمیشود مگر با خوشرویی در برخورد با آنها. فردی که دستورات دینی که یکی از آنها گشادهرویی در مواجهه با انسانها میباشد را سرلوحه اعمالش قرار دهد زمینه تقرب خود به خداوند را فراهم ساخته است.
امام صادق (علیه السلام) میفرماید:
«وَ قَالَ علیه السلام الْبِشْرُ الْحَسَنُ وَ طَلَاقَةُ الْوَجْهِ مَكْسَبَةٌ لِلْمَحَبَّةِ وَ قُرْبَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ عُبُوسُ الْوَجْهِ وَ سُوءُ الْبِشْرِ مَكْسَبَةٌ لِلْمَقْتِ وَ بُعْدٌ مِنَ اللَّهِ.»( مشكاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص 179)
ترجمه: گشاده رویی آوردگاه محبت و نزدیکی به خداوند است و ترش رویی آوردگاه بغض و کینه و دوری از خداوند است.
فرآوری: فاطمه زین الدینی
بخش نهج البلاغه تبیان
منابع:
نهج البلاغه
مشكاة الأنوار فی غرر الأخبار
جامع أحادیث الشیعة
اصول کافی
شرح آقا جمال خوانساری
تحف العقول