تبیان، دستیار زندگی
هر که را حاجتی باشد اوّل صلوات بفرستد، بعد از خدا حاجت بخواهد، و دعا را نیز به صلوات ختم کند، که خداوند متعال کریمتر از آنست که دو طرف دعا را قبول کند و وسط آن را فراموش نماید که صلوات هرگز بی استجابت نخواهد ماند
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

هر که را حاجتی باشد اوّل صلوات بفرستد


حضرت صادق (علیه السلام): هر که را حاجتی باشد اوّل صلوات بفرستد، بعد از خدا حاجت بخواهد، و دعا را نیز به صلوات ختم کند، که خداوند متعال کریمتر از آنست که دو طرف دعا را قبول کند و وسط آن را فراموش نماید که صلوات هرگز بی استجابت نخواهد ماند. (مکارم اخلاق جلد 2 صفحه 17)


صلوات

صلوات شعار رسمی مسلمانان است که هر صبح و شام بارها در بهترین عبادت خویش (نماز) آن را تکرار می کنند. صلوات پیوسته خداوند و فرشتگان بر پیامبر و امر تأکیدی به مۆمنان بر تداوم صلوات بر ایشان را تسلیم بودن در برابر فرمانهای پیامبر (صلوات الله علیه) جلوه دیگری از این اهمیت است. «یاایها الذین ءامنوا صلوا علیه و سلموا تسیماً»

در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده است که ابوبصیر سۆال کرد: منظور از صلوات بر پیامبر (صلوات الله  علیه) را فهمیده ایم، اما معنی تسلیم بر او چیست؟ امام فرمود: «منظور تسلیم بودن در برابر او در هر کار است.»(تفسیر مجمع البیان، طبرسی، ج 7، ص 579)

از صلوات، در روایات به عنوان «برترین اعمال» یاد شده، چنان که خوارزمی در «مناقب» خود از ابوعلقمه نقل کرده که روزی پیغمبر (صلوات الله  علیه) نماز صبح را با ما گزارد و بعد از آن به ما رو کرد و فرمود:

«ای یاران، من دیشب عموی خود حمزة بن عبدالمطلب و برادرم جعفربن ابیطالب را در خواب دیدم. از ایشان پرسیدم: فدایتان شوم، کدام اعمال را برتر یافتید؟ گفتند: بهترین اعمال را در سه چیز یافتیم: صلوات بر شما، آب دادن تشنگان و دوستی علی بن ابیطالب (علیه السلام).(منهج الصادقین، همان، ص 361)

در روایتی دیگر که اهمیت صلوات را نشان می دهد، از امام صادق (علیه السلام) به نقل از پیامبر (صلوات الله  علیه) می فرمایند: «هر که نزد او نام من آورده شود و او صلوات بر من نفرستد، حق تعالی او را از بهشت دور گرداند (اصول کافی، کلینی، ج 2، ص 395)

البته چنین عقوبت سنگینی از آن کسی است که عمداً و از روی دشمنی با آن بزرگواران از ذکر صلوات روی برتابد. وجوب صلوات در نماز و مشروط بودن قبولی آن بر درود بر پیامبر (صلوات الله علیه) و خاندان پاک وی، جلوه دیگری از اهمیت صلوات را بیانگر است.

اجماع علمای شیعه به وجوب صلوات در تشهد اول و دوم نماز است. علاوه بر روایاتی که از امامان شیعه در این زمینه آمده است، در کتابهای اهل سنت نیز روایاتی که بر وجوب صلوات دلالت می کند، کم نیست.

در روایتی، قبولی نماز مشروط بر صلوات بر پیامبر (صلی الله و علیه وآله) و اهل بیت (علیهم السلام) یاد شده است: «من صلی صلوة و لم یصل فیها علی و علی اهل بیتی لم تقبل منه»(بررسی آیات و روایات صلوات، مرتضی محسنی کبیر ص 123)

از رسول خدا (صلوات الله علیه) روایت شده که حق تعالی می فرماید: «هر بنده ای که برای تو صلوات فرستد، هفتاد هزار فرشته بر او صلوات می فرستند و هر که هفتاد هزار فرشته بر او صلوات فرستد، اهل بهشت خواهد بود»

از این رو، از فقهای اهل سنت «شافعی، آن را در تشهد دوم واجب می داند و از احمدبن حنبل و جمعی دیگر از فقها بر وجوب آن عقیده دارند؛ اگر چه «مالک» و «ابوحنیفه» و عده ای نیز آن را مستحب می دانند. (منهج الصادقین، همان، ص 357)

عده ای از مفسران بر اساس برخی روایات معنا و حقیقت صلوات را با پیمان روز الست (الست بربکم، قالوا بلی...) و عالم ذر مرتبط دانسته و صلوات را تجدید عهد و میثاق با عهد اولیه آدم در آغاز خلقت دانسته اند.

از امام موسی بن جعفر (علیه السلام) روایت شده که: کسی که صلوات بر پیغمبر اکرم (صلوات الله علیه) می فرستد، معنایش آن است که وفای به عهد و میثاقی که در عالم ذر پروردگار فرمود «الست بربکم و محمد نبیکم و علی امامکم» بر زبان آورده و قبولی آن را اعلام می کند و تجدید عمل و میثاق به عمل می آورد. (تفسیر جامع، ج 5، ص 37)

آثار و فضایل صلوات

صلوات از سوی گوینده آن شعاری ظاهری و بدون پشتوانه نیست تا از فضایل بی شمار آن در روایات تعجب کنیم و انگشت حیرت بر دهان افکنیم و ذکری چنین کوتاه چگونه فضایلی چنین متبرک دارد: بر اهل ذکر و ایمان پوشیده نیست که تمامی اذکار از جمله صلوات بر پیامبر (صلوات الله  علیه) و خاندان پاکش یک لفظ و یک معنا دارد.

تکرار لفظ بدون توجه به معنا سود چندانی ندارد و عمده فضایل در حقیقت ذکر و عبادت نهفته است. چنانکه خداوند می فرماید: «ای مردمان شما همگی فقیر درگاه الهی هستید.»(سوره مبارکه فاطر/آیه 15)

صلوات گوینده حقیقتی با واسطه قرار دادن پیامبر و خاندانش و با درود فرستادن بر آنان طلب رحمت و آمرزش می نماید تا با دعایی این چنین از ذات غنی بی نیازی طلب نماید. چنانکه گفتیم، صلوات از جانب غیر خدا طلب رحمت است.

در آیه صلوات نیز خداوند بلافاصله بعد از امر به صلوات بر پیامبر دستور اکید به تسلیم شدن در برابر فرمان ایشان که فرمان او فرمان خداست، می دهد. به نظر می رسد چنین دستوری بعد از امر به صلوات برای آن است که بفهماند حقیقت درود بر ایشان، تسلیم بودن در برابر امری نبوی است و چنین تسلیمی حیات جاودانه و حقیقی به آدمی می بخشد و او را رستگار می کند و ای اهل ایمان، آنگاه که خدا و رسول به آنچه شما را حیات می بخشد فرا می خوانند، اجابت کنید.» سوره مبارکه انفال/ آیه 24

با بررسی روایات فضایل صلوات، چنین به دست می آید که بخشی از این آثار مربوط به زندگی دنیوی و بخشی به زندگانی اخروی مربوط است که به برخی از آنها اشاره می کنیم، اگر چه ممکن است برخی از این آثار مشترک بین دنیا و آخرت باشد.

دعا

الف) بعضی از  آثار دنیوی

نقش صلوات در استجابت دعا

در فرهنگ اهل بیت (علیهم السلام) به طبع قرآن راجع به دعا مطالب گوناگونی بیان شده است. دعا امری است از ناحیه خدا که اجابت آن را ضمانت فرموده است. در فرهنگ اهل بیت (علیهم السلام) یک سری اموری که می‌تواند به استجابت دعا کمک کند مطرح شده که یکی از آن‌ها تأکید بر دعای جمعی است.

در فرهنگ اهل بیت (علیهم السلام) بر دعا به یکدیگر تأکید شده است. همچنین در روایات وارد شده است وقتی از خدا دو چیز بخواهید که یکی از آن‌ها حتماً اجابت می‌شود دعای دیگری نیز مستجاب خواهد شد.

یکی از دعاهایی که حتماً اجابت می‌شود "صلوات" بر پیامبر و اهل بیت علیهم السلام است که خودش دعا است. به همین دلیل تأکید کردند که دعای خود را همراه با صلوات بیان کنید تا خداوند به آن کرم و لطف خودش آن دعای دیگر را نیز بپذیرد.

دعا آدابی دارد که در روایات به آن اشاره شده است و شخص باید توجه داشته باشد که با چه کسی سخن می‌گوید و چه خواسته‌ای از خدا می‌طلبد و خواسته‌اش بر خلاف خواسته الهی و در مسیر گمراهی و جهالت نباشد.

در ادعیه و روایات معصومین (علیهم السلام) میان صلوات و مستجاب شدن دعا ارتباط عمیقی دیده می شود.

در دعاهای صحیفه سجادیه، مناجات شعبانیه، مکارم الاخلاق و... صلوات به گونه ای در ابتدا یا آخر دعا آمده است، زیرا صلوات دعای مقبوله است. (بررسی آیات و روایات صلوات، ص 9)

روایت دیگری نقل شده که: «هر کسی حاجتی از خداوند دارد، ابتدا صلوات بر پیامبر و آل او گوید سپس حاجت بخواهد و سپس صلوات گوید، زیرا خداوند کریم تر از آن است که دو طرف دعا را مستجاب کند و وسط آن را مستجاب نشده رها نماید، زیرا صلوات بر پیامبر و آل او محجوب و در پرده باقی نمی ماند و حتماً مستجاب می شود.» (اصول کافی، همان، ص 252)

از آن جا که خداوند از مۆمنان خواسته است که به سوی او با وسیله و واسطه ای تقرب جویند (یا ایها الذین امنوا اتقواا... و ابتغوا الیه الوسیله ...سوره مبارکه مائده/ آیه 35) صلوات به معنای واسطه قرا دادن واسطه های فیض الهی برای تقرب به خدا و درک رحمت الهی است چنانکه در تفسیر این آیه به روایاتی برمی خوریم که معصوم (علیهم السلام) می فرماید: «منظور از وسیله در این آیه، ما اهل بیت هستیم.»(تفسیرالمیزان، ج 5، ص 517)

از رسول خدا نیز روایت شده که: «صلوات شما بر من باعث روا شدن حاجات شما می شود و خداوند را از شما راضی می گرداند و اعمال شما را پاکیزه می کند.»(تفسیرالمیزان، ج 5، ص 326)

همراهی با ملائکه و برخورداری از استغفار آنان:

از آنجا که ملائکه پیوسته بر پیامبر (صلوات الله  علیه) صلوات می گویند، صلوات مۆمنان به معنای همراهی با فرشتگان نیز هست ملائکه نیز برای کسی که صلوات می فرستد استغفار می کند و برای او صلوات می فرستند.

از رسول خدا (صلوات الله  علیه) روایت شده که حق تعالی می فرماید: «هر بنده ای که برای تو صلوات فرستد، هفتاد هزار فرشته بر او صلوات می فرستند و هر که هفتاد هزار فرشته بر او صلوات فرستد، اهل بهشت خواهد بود.»(جامع الاخبار، فصل 28، ص 68)

صلوات، از بین برنده «نفاق» و «غم» و «بخل»

از پیامبر (صلوات الله  علیه) نقل شده: «صلوات و درود بر من و خاندان من نفاق را از بین می برد.» (محجة البیضاء، ج 2، ص 313)

و در روایتی دیگر به امام علی (علیه السلام) توصیه می کند که هرگاه امری تو را اندوهگین ساخت، بر پیامبر و آل او صلوات فرست...» (کنز العمال، ج 1، ص 181)

از امام موسی بن جعفر (علیه السلام) روایت شده که: کسی که صلوات بر پیغمبر اکرم (صلوات الله علیه) می فرستد، معنایش آن است که وفای به عهد و میثاقی که در عالم ذر پروردگار فرمود «الست بربکم و محمد نبیکم و علی امامکم» بر زبان آورده و قبولی آن را اعلام می کند و تجدید عمل و میثاق به عمل می آورد

بر اساس روایتی دیگر از امام حسن مجتبی (علیه السلام) از پیامبر (صلوات الله علیه): «بخیل کسی است که چون نام من در نزد او برده شود، بر من صلوات نفرستد.» (کنز العمال، ج 1، ص 289)

حصول عافیت، توانگری و غنا، به یاد آمدن فراموش شدها به وسیله صلوات و پاکیزه و طیب شدن مجالس با ذکر صلوات، از جمله آثار دیگر صلوات است که در روایات به آنها اشاره شده است.

ب) بعضی از آثار اخروی صلوات

اگر چه برخی از آثار یاد شده در آخرت نیز محقق است، اما بخشی از آثار مختص زندگی اخروی است که به آنها اشاره می کنیم:

قرب به رسول ا... (صلوات الله  علیه) و بهره گیری از شفاعت آن حضرت

پیامبر (صلوات الله  علیه) می فرماید: «هر کس بر من صلوات بفرستد، شفاعت من به او می رسد.»(شرح و فضایل صلوات، ص 86)

«نزدیکترین مردم در روز قیامت بر من در هر جا که باشد کسی است که بر من بیشتر در دنیا صلوات بفرستد.» (شرح و فضایل صلوات، ص 85)

کفاره گناهان، خلاصی از آتش و رفع عذاب قبر

امام رضا (علیه السلام) می فرماید: «کسی که نتواند با کارهای نیک گناهانش را بپوشاند، باید فراوان بر محمد و آل محمد درود فرستد که صلوات گناهان را نابود می کند.» (آثار الصادقین ج 11، ص 214)

فرآوری: زهرا اجلال              

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان


منابع:

بیانات آیت الله مهدی هادوی تهرانی

سایت صلوات

سایت اسک قرآن

مطالب مرتبط:

اهمیت صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم

فضیلت صلوات بر رسول اللّه صلی الله علیه و آله

فواید دنیوی و اخروی صلوات

کیفیت صلوات از بیان مولا علی علیه السلام

آداب فرستادن صلوات

صلوات یا کف و سوت ؟!

دستور صلوات بر پیامبر(ص)در قرآن

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.