به بهانه درگذشت نسلون ماندلا

ماندلای دوست داشتنی

رئیس‌جمهوری‌ آفریقای جنوبی اعلام کرد که نلسون ماندلا شامگاه پنجشنبه در سن 95 سالگی در منزل خود در ژوهانسبورگ درگذشت. جاکوب زوما گفت که نلسون ماندلای دوست داشتنی ما که پدر موسس کشور دموکراتیک‌مان بود، درگذشت. کشور ما بهترین فرزند خود را از دست داد. مردم ما یک پدر را از دست دادند. هرچند ما می دانستیم که این روز فرا خواهد رسید اما هیچ چیز نمی تواند حس فقدان عمیق را در ما از بین ببرد.

ماندلا اولین رئیس جمهوری سیاه پوست آفریقای جنوبی بود که از سال 1994 به مدت 5 سال این سمت را بر عهده داشت و بسیاری او را پدر آفریقای جنوبی می‌دانند. رهبر پیشین آفریقای جنوبی، علیه آپارتاید مبارزه کرد و در سال 1993 جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.

نلسون ماندلا، که مدت 27 سال زندانی بود، نقش برجسته‌ای در برقراری صلح در سایر مناقشات به عهده داشت. ماندلا در ماه‌های اخیر چندین بار به دلیل مشکلات جسمانی در بیمارستان بستری شده بود. ماندلا در دهه هشتاد، زمانی که زندانی شده بود، دچار بیماری سل شد. ماندلا به عفونت ریوی مبتلا بود. او چند ماه پیش، پس از ترخیص از بیمارستان، در خانه تحت مراقبت‌های پزشکی ویژه قرار داشت.

قرار است که برای نلسون ماندلا مراسم تدفین ملی برگزار شود. به دستور دولت، پرچم‌ها در آفریقای جنوبی به حالت نیمه افراشته درآمده است. قرار است مراسم یادبود ماندلا روز دوشنبه در استادیوم اف‌ان‌بی ژوهانسبورگ، با گنجایش نود هزار نفر، برگزار شود. از روز سه شنبه، جنازه رئیس جمهوری پیشین آفریقای جنوبی برای ادای احترام همگانی در مکانی در پرتوریا، پایتخت، قرار خواهد گرفت و یک هفته بعد، به کیپ شرقی انتقال خواهد یافت.

مراسم رسمی تشییع و تدفین نلسون ماندلا روز 14 دسامبر در روستای کونو برگزار می‌شود. دوره کودکی ماندلا در این روستا سپری شد. این مرد بزرگ علیرغم حبس طولانی مدت، دشمنان سابق خود را بخشید و به عنوان رییس جمهوری وقت از تمام نژاد‌ها خواست برای دستیابی به آشتی ملی همکاری کنند. اقدامی که برای همیشه برای جهانیان ماندگار خواهد بود و‌آموختة ای برای ماست که می‌توان در عین عجز و در عین توانایی بخشنده بود.

درگذشت ماندلا سیل گسترده پیام‌های تسلیت را راهی آفریقای جنوبی کرد و رهبران جهان با عناوین مختلف از این بزرگمرد تجلیل کردند. بهترین تعبیر را بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل در مورد ماندلا به کار گرفت و وی را غول عدالت خواند. بزرگی این مرد به حدی بود که پرچم‌ها در آمریکا، انگلیس و فرانسه به حالت نیمه افراشته درآمد و اعضای شورای امنیت نیز به احترام نلسون ماندلا در جلسه پنجشنبه خود یک دقیقه سکوت کردند.

شورای امنیت چهار سال پیش 18 ژوئیه - روز تولد ماندلا - را روز بین المللی نلسون ماندلا اعلام کرده بود. نلسون رولیهلا هلا ماندلا، در 18 ژوئیه 1918 در روستای کوچک قونو در منطقه امتاتای آفریقای جنوبی به دنیا آمد. ماندلا پس از سال اول حضور در دانشگاه وارد یک شورای نمایندگی دانشجویی مخالف سیاست‌های دانشگاه شد و به همین دلیل از وی خواسته شد تا فورت بیو فورت را ترک کند. اندکی پس از ترک کالج ماندلا عازم ژوهانسبورگ شد.

وی پس از ورود به این شهر ابتدا به عنوان یک نگهبان معدن و سپس به عنوان یک کارمند در یک شرکت حقوقی مشغول به کار شد. درحالی که ماندلا در این شرکت کار می‌کرد مدرک لیسانس خود را به طریق مکاتبه‌ای از دانشگاه آفریقای جنوبی گرفت و سپس مطالعات حقوقی خود را در دانشگاه ویت واترس راند آغاز کرد. در این زمان ماندلا در شهر اسکندر (شمال ژوهانسبورگ)‌ استفاده می‌کرد.

پس از پیروزی حزب ملی تحت سلطه‌ی آفریکانس زبان‌ها (شاخه‌یی از زبان هلندی رایج در آفریقای جنوبی) در انتخابات سال 1948 که سیاست تبعیض‌ نژادی داشتند، ماندلا در مبارزات مخالفت جویانه‌ی کنگره ملی آفریقا (ANC) در سال 1952 و کنگره خلق در سال 1955 نقش برجسته‌ای داشت. تصوب منشور آزادی در کنگره خلق باعث تهیه برنامه‌ی اساسی ضد آپارتاید شد.

ماندلا که در ابتدا به مبارزات دسته جمعی غیر خشونت‌آمیز متعهد بود،در پنجم دسامبر 1956 به همراه 150 تن دیگر دستگیر و به خیانت به کشور متهم شد. محاکمه‌ ماراتن گونه وی و همراهانش از سال 1956 تا سال 1961 ادامه پیدا کرد و در نهایت تمام ‌آن‌ها تبرئه شدند.

کنگره ملی آفریقا(ANC)  در فاصله سال‌های 59-1952 به دلیل ظهور یک گروه تازه از فعالان سیاهپوست (آفریکانیست‌ها) که خواستار اقدامات قاطعانه‌تر علیه حزب ملی حاکم بودند، دچار تفرقه و اختلاف شد. آلبرتو لوتولی، الیور تامبو و والتر سیسولو رهبران ANC نه تنها احساس می‌کردند که روند حرکتی این وقایع بیش از حد سریع است بلکه رهبری آن‌ها به چالش کشیده شده است. این مسئله باعث شد که آن‌ها موضع خود را از طریق اتحاد با احزاب کوچک سفیدپوستان، دو رگه‌ها و سرخپوستان، تقویت کنند تا نشان دهند که جذابیت و گیرایی آن‌ها بیشتر است.

در سال 1959 زمانیکه آفریکانیست‌ها ( تحت حمایت مالی غنا و حمایت سیاسی حزب ملی باسوتو مستقر در ترانس وال) خود را از ANC کنار کشیدند تا کنگره سراسری آفریکانیست‌ها (PAC) راتحت رهبری رابرت سوبوک وه و پوتلاکو لبالو تشکیل دهند، ANC بیشترین حمایت شبه نظامی خود را از دست داد.

درسال 1961 ماندلا رهبری جناح مسلح ANC موسوم به نیزه ملت یا MK را که به طور مشترک بنیان نهاده بود، برعهده گرفت. وی به طور مشترک یک مبارزه خرابکارانه راعلیه اهداف ارتش و دولت به راه انداخت و به منظور پایان دادن به آپارتاید طرح‌هایی را برای یک جنگ چریکی احتمالی ( در صورت شکست خوردن خرابکاری‌ها) ارایه داد. مطئنا همین شاخه مسلح ANC بود که چند دهه بعد به ویژه در دهه 1980 یک جنگ چریکی را علیه رژیم آفریقای جنوبی به راه انداخت.

ماندلا همچنین درخارج از کشور برای MK پول جمع‌آوری می‌کرد و آموزش‌های شبه نظامی گری برگزار می‌کرد و با دولت‌های متعدد آفریقایی دیدار می‌کرد. در پنجم اوت 1962 ماندلا پس از 17 ماه تحت تعقیب بودن دستگیر و در ژوهانسبورگ زندانی شد. گفته می‌شود که دستگیری ماندلا به دلیل گزارش سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) به پلیس آفریقای جنوبی در مورد مخفیگاه ماندلا، محقق شده است. سه روز پس از دستگیری اتهامات رهبری اعتصاب کارگران در سال 1961 و ترک غیر قانونی کشور، در یک دادگاه برای وی قرائت شدند.

ماندلا در 25 اکتبر 1962 به پنج سال حبس محکوم شد. اما در 11 ژوئن 1964 ‌دو سال بعد یک حکم در خصوص حضور وی در کنگره‌ ملی آفریقا ANC حاصل شد. در حالی که ماندلا در بازداشت بود پلیس در تاریخ 11 ژوئن 1963 رهبران برجسته ی ANC را در ریوونیا ( شمال ژوهانسبورگ) دستگیر کرد. پس از این دستگیری ماندلا نیز به دستگیر شدگان اضافه شد و در دادگاه ریووینا، ماندلا به همراه دیگر دستگیر شدگان به خرابکاری و جرایمی معادل خیانت به کشور که اثبات شان برای دولت آسانتر بود، متهم شدند. این اتهام شامل توطئه چینی برای یک حمله خارجی به آفریقای جنوبی بود.

ماندلا اتهام اول خود یعنی خرابکاری را پذیرفت و اتهام دوم خود را رد کرد. ماندلا در آغاز دفاعیات خود در جلسه‌ محاکمه 20 آوریل 1964 در دادگاه عالی پرتوریا به طور شفاف دلایل ANC برای انتخاب اعمال خشونت به عنوان یک تاکتیک را تشریح کرد. در سخنان وی مشخص شد که چه طور ANC سال‌ها ( تا زمان قتل عام شارپویل) برای مقاومت در برابر آپارتاید از روش‌های مسالمت‌آمیز استفاده کرده است. این رخداد به همراه همه پرسی برقراری جمهوری آفریقای جنوبی و اعلام حالت فوق‌العاده و ممنوعیت فعالیت ANC مشخص کرد که تنها راه باقی مانده، مقاومت از طریق اقدامات خرابکارانه است. انجام هر اقدامی غیر از این معادل تسلیم بی قید و شرط بود.

ماندلا در نهایت به حبس ابد محکوم شد و روانه زندانی در جزیره روبن شد. در این جزیره وی و دیگر زندانیان مجبور به کار طاقت فرسا در یک معدن سنگ آهک بودند. زندانیان براساس نژادشان از هم جدا می‌شدند و در این بین سیاهان پست‌ترین شرایط را داشتند. ماندلا در زندگی‌نامه‌ی خود تشریح می‌کند که چه طور به عنوان پایین‌ترین طبقه زندان، هر شش ماه مجاز به داشتن تنها یک ملاقات و یک نامه بوده است. ماندلا در طول دوران حبس 27 ساله‌ی خود، تنها سه بار همسرش را ملاقات کرد.

در سال 1985 پی. وی بوتا، رییس‌جمهور وقت آفریقا جنوبی به ماندلا پیشنهاد کرد که در صورتی که وی از مبارزه‌ مسلحانه صرف نظر کند، وی را آزاد می‌کند. اما وزرای آفریقای جنوبی سعی کردند که رییس جمهور را از این تصمیم منصرف کنند و به وی گفتند که ماندلا هرگز مبارزه‌ی مسلحانه‌ی سازمان خود را فدای آزادی شخصی‌اش نخواهد کرد. این در حالیست که ماندلا با صدور بیانیه‌ای از طریق دخترش، پیشنهاد آزادی مشروط را رد کرد و اظهار داشت: ‌این چگونه آزادی است که این سازمان مردمی هنوز از فعالیت منع است. تنها مردان آزاد می‌توانند مذاکره کنند. یک زندانی نمی‌تواند وارد مذاکره شود.

ویلیام دکلرک، رییس‌جمهور وقت آفریقای جنوبی در دوم فوریه 1990 ممنوعیت فعالیت ANC و دیگر سازمان‌های مخالف آپارتاید را لغو و اعلام کرد که ماندلا به زودی از زندان آزاد خواهد شد. بدین ترتیب نلسون ماندلا پس از 27 سال حبس در 11 فوریه 1990 از زندان آزاد شد. ماندلا در روز آزادی خود طی سخنانی برای ملت آفریقای جنوبی متعهد شد که به صلح و آشتی با اقلیت سفید پوست کشور پایبند است. وی در عین حال تصریح کرد که مبارزه مسلحانه‌ کنگره ملی آفریقا تمام نشده است.

سرانجام نلسون ماندلا در سال 1994 برای اولین بار به طور کاملا دموکراتیک به عنوان رییس‌جمهور آفریقای جنوبی انتخاب شد و تا سال 1999 این سمت را برعهده داشت. اما پس از آن بنیاد ماندلا را تاسیس کرد و اقدامات بشردوستانه خود را پی گرفت. وی بسیار علاقمند به ورزش بوکس بود، جالب است که ماندلا عینکش را در هنگام آزادی در زندان جا گذاشت. و حتی برای فرار از دست پلیس لباس شوفری پوشیده بود. ماندلا دفتر وکالت خودش را داشت، ولی سال‌ها طول کشید تا بتواند مدرک حقوق اخذ کند.

ماندلا از سال 1939 به مدت پنجاه سال، به تناوب در حال تحصیل در رشته حقوق بود و در حدود نیمی از واحدهایش مردود شده بود. یک دیپلم دوساله حقوق به اضافه مدرک دانشگاهی اش، به او اجازه کار می‌داد و در ماه اوت سال 1952، به همراه اولیور تامبو، اولین دفتر وکالت سیاهپوستان در آفریقای جنوبی، به نام ماندلا و تامبو، را در ژوهانسبورگ تاسیس کرد.

نهایتاً در سال 1989 موفق شد که در زندان مدرک حقوق خود را اخذ کند. مردی که تمام عمر خود را برای آزادی و اعتلای بشریت تلاش کرده بود، چون شمعی سوخت و این را به بشریت آموخت که می توان با تلاش و بدون خشونت هم به اهداف بلند دست یافت.

بخش سیاست تبیان