تبیان، دستیار زندگی
در این مطلب با مفهوم نقطه ذوب و روش های اندازه گیری آن به طور دقیق آشنا می شوید
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نقطه ذوب؛ مفهوم و اندازه گیری آن

ذوب یعنی:

در اثر جذب انرژی، آرایش منظم ذرات در یک ترکیب جامد و بلوری به آرایش نامنظم(حالت مایع) تبدیل می شود، این عمل را ذوب می گویند. پدیده ذوب وقتی روی می دهد که انرژی گرمایی بر نیرو های بین ملکولی که ذرات را در حالت جامد نگه می دارند پیروز شود.

 نقطه ذوب یعنی:

نقطه ذوب یک ترکیب، دمایی است که در آن، جسم به صورت مایع در می آید.

جند نکته مهم:

نقطه ذوب؛ مفهوم و اندازه گیری آن
در این دما فشار بخار مایع و فشار بخار جامد برابرند و دو فاز مایع و جامد در حال تعادل هستند.
نقطه ذوب؛ مفهوم و اندازه گیری آن

دمای ذوب یک جسم خالص در طول عمل ذوب ثابت می ماند. به عبارت دیگر، اگر به مخلوط مایع و جامد یک جسم خالص گرما بدهیم، تا وقتی که تمام جامد به مایع تبدیل نشود، دمای جسم بالا نمی رود. و چنانچه گرم کردن متوقف شود، تا زمانی که تمامی مخلوط جامد نشده است، دما پائین نمی رود.

نقطه ذوب؛ مفهوم و اندازه گیری آن

بعضی از مواد فشار بخار بالایی دارند، به طوری که در نقطه ذوب خود یا پیش از آن تصعید می شوند. در این گونه موارد تعیین نقطه ذوب در لوله در بسته انجام می شود.

نقطه ذوب؛ مفهوم و اندازه گیری آن

بعضی مواد قبل از ذوب شدن حلال تبلور خود را از دست می دهند (عرق می کنند) در این حالت اولین قطره مایع دیده شده نقطه ذوب واقعی است.

تعیین دمای ذوب:

دمای ذوب را عمدتا به دو طریق زیر تعیین می کنند:

1- لوله تیل

2- دستگاه های اندازه گیری دقیق میکروسکوپی

وقتی امکانات کامل نیست:

چنانچه لوله تیل در دسترس نباشد از یک بشر کوچک 50 یا 100 میلی لیتری می توان به عنوان حمام استفاده کرد.

آماده کردن نمونه:

مقدار کمی از ترکیب جامد را در هاون بسایید و به صورت پودر نرمی در آورید.

نقطه ذوب؛ مفهوم و اندازه گیری آن

نقطه ذوب؛ مفهوم و اندازه گیری آن

یک لوله مویین به طول حدود 10 سانتیمتر بردارید و یک انتهای آن را با استفاده از شعله مسدود کنید.

نقطه ذوب؛ مفهوم و اندازه گیری آن

انتهای باز لوله را در توده نرم شده فرو کنید تا مقداری از آن داخل لوله شود.

سپس ته لوله را چند بار آهسته روی میز بزنید تا تمام پودر در انتهای آن قرار گیرد.

همچنین می توانید یک لوله شیشه ای را که ابتدا و انتهای آن باز است به طور عمودی روی میز قرار دهید و لوله مویین را از سمت انتهای بسته در آن رها کنید.

لوله مویین را به کمک یک نخ یا کش به دماسنج متصل کنید به طوری که انتهای لوله مویین و بخش جیوه ای دماسنج هم تراز شوند.

نقطه ذوب؛ مفهوم و اندازه گیری آن

اکنون دماسنج و لوله مویین را به کمک پایه و گیره در داخل حمام روغن قرار دهید.

حمام روغن می تواند پارافین یا وازلین باشد

حمام را به آهستگی با شعله (چراغ بنسن) گرم کنید و دمای ابتدا و انتهای ذوب شدن را از روی درجات دماسنج با دقت بخوانید و یادداشت کنید.

یک نقطه کاربردی:

اگر دمای ذوب یک ترکیب شناخته شده نیست معمولا دو لوله مویین حاوی ترکیب آماده می کنند. با لوله مویین اول نقطه ذوب را سریعا اندازه می گیرند، سپس دمای حمام را تا حدود 30 درجه کاهش می دهند و با استفاده از لوله مویین دوم نقطه ذوب را به آرامی و با دقت تعیین می کنند.

نقطه ذوب؛ مفهوم و اندازه گیری آن

وقتی امکانات کامل نیست:

اگر لوله مویین در دسترس نباشد با استفاده از یک لوله شیشه ای به قطر حدود 0.5 سانتی متر و طول 25 سانتی متر لوله مویین بسازید.

نقاط ذوب مخلوط ها:

دمای ذوب هر ماده بلوری خالص، یک خاصیت فیزیکی آن ماده است و می توان از آن برای شناسایی یک ترکیب استفاده کرد.

و در نهایت به طور کلی افزایش تدریجی و پی در پی ناخالصی به یک ماده خالص سبب می شود که به نسبت مقدار ناخالصی افزوده شده نقطه ذوب کاهش یابد.

پژوهش های دانش آموزی تبیان. تهیه و تنظیم: سارا یعقوبیان