اهداف برپایی مجلس عزا برای امام حسین(علیه السلام)

با گذر زمان، این نكته به روشنی معلوم شد كه امام حسین(علیه السلام) و یارانش، مردان «پیروزِ» كربلا بودند. در كربلا، گرچه آنان، جان باختند، اما اسلام را حیاتی دوباره بخشیدند، رسمِ ستم ستیزی را به جهانیان آموختند، و خود نیز به فیض بزرگ شهادت دست یافتند. همچنین، آنان برای همیشه تاریخ، در نگاه دین مداران و عدالت خواهان جایگاهی شكوهمند یافتند و محبوبِ دل‌های مۆمنان شدند.

با این حال، قیام پیروزمندانه امام حسین(علیه السلام)در عاشورای سال 61 هجری، با نثار خون‌های پاك عزیزان، بی قراری‌های كودكان، بی پناهی‌های بانوان، و یا صحنه هایی آكنده از «مصیبت» و «مظلومیت» رقم خورد. بر این اساس، یادآوری اخبار آن قیام خونین، همواره عواطف انسان‌ها ـ مسلمان و نامسلمان ـ را به تأثر واداشته،2 و در طول تاریخ به برپایی عزاداری ـ با شكل‌های گوناگون ـ انجامیده است. از این رهگذر، پس از گذشت چهارده قرن و اندی، همچنان درس هاو پیام‌های آن قیام تازه و زنده مانده است.

این همه در حالی است كه از دیرباز تاكنون، همواره مخالفانی نیز وجود داشته اند كه عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) را انكار كرده و یا درباره آن شبهه و تردید روا داشته اند. ایشان، گاهی كوشیده اند تا مشروعیتِ عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) را نفی كنند3 و گاهی نیز كاركردهای اجتماعی آن را زیر سۆال برده اند.

امروزه، عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) بیشتر با شكل اخیر از تردید و انكار، و با این گونه شبهات مواجه است: چرا باید برای حادثه ای كه قرن‌ها از وقوع آن گذشته، عزاداری و گریه كنیم; سیاه پوش كردن كوچه و بازار و محافل و بر سر و سینه زدن تا كی؟ آیا نمی شود یاد حادثه عاشورا را با شیوه‌های نو همانند برگزاری همایش و كنفرانس مطبوعاتی و... گرامی داشت؟4 همچنین، گاهی این چنین، پرسش می شود: اگر امام حسین(علیه السلام) با حركت خود در روز عاشورا، پیروز و برنده واقعی میدان بود، چرا شیعیان و محبّان آن حضرت به جای جشن و سرور، گریه و عزاداری می كنند؟

در بیان اهداف عزادارى باید گفت اگر در میان شیعیان عزادارى یک سنت رایج شده است انگیزه‏هاى گوناگونى دارد که به طور اختصار عبارت است از:

1. شناساندن مقام پیشوایان بزرگ اسلام که سراسر زندگى آنان براى جامعه اسلامى الگو و سرمشق است، خواه در مبارزه با طاغوتیان یا مسایل اخلاقى و روحى و...؛

2. افزایش عشق و محبت اهل بیت که پاداش رسالت پیامبر (صلی الله علیه و آله) است؛

3. کمال خواهى و فضیلت‏ طلبى؛ هر انسانی با شنیدن ماجرای کربلا دوست دارد که ای کاش یکی از یاران امام (علیه السلام) باشد و سعی و تلاش می‌کند که به مقام آن‌ها برسد؛

4. دعوت به دین و آگاه شدن از حقایق آن و فراخوانى مردم به صلاح و اصلاح و دورى از انحراف و فساد؛ مردم بعد از عزاداری و شناختن حقایق، به دین خدا علاقه‌مند شده و از فساد و انحراف جلوگیری می‌شود؛

5. حقانیت نهضت حسینى بر ضد طاغوتیان و آشنا کردن مردم با ویژگی‌هاى قیام امام حسین (علیه السلام)؛

6. اطعام عده‏‌اى از گرسنگان در پرتو مجالس عزا که از دستورات مۆکد قرآن و اسلام است؛

7. یاد مصیبت اهل بیت (علیهم السلام) که موجب آسان شدن مصایب و سختی‌هاى دوست‌داران آنان است؛

8. هم‌دردى با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و حضرت زهرا (سلام الله علیها) و سایر ائمه (علهم السلام)؛

9. فراموش نشدن خاطره عاشورا؛ چرا که اگر این عزادرای‌ها نبود، نسل‌هاى آینده نمى‏‌دانستند امام حسین را یزید کشته است؛

10. افشاگرى جنایات ستمگران، به ویژه بنى امیه و بنى عباس؛

11. رشد فضایل و کرامت‌هاى انسانى و الهى و پرورش روحیه شهادت‏ طلبى؛ هر قطره اشک، کلامى است که شهادت را چون پیامى به مردم ابلاغ مى‏‌کند و گریه نشانه آن است که فاجعه‏‌اى روى داده و ظلمى صورت گرفته است.

عزادارى، نه یک روز، نه ده روز، نه یک ماه، بلکه در تمام سال براى این است که ملتى که در شهادت زندگى مى‏‌کند باید عزادار باشد و در مجالس عزا با بیان فلسفه شهادت و با یادآورى از شهیدانش، روحیه شهادت‏ طلبى را همچنان تازه نگه دارد. بى‏‌شک به خاطر نشر فلسفه شهادت و ایثار و کرامت‌هاى انسانى است که شیعه به بهانه مرگ برادر، عمو، دایى و... جلسه برگزار مى‌‏کند و یک باره به کربلا گریز مى‏‌زند و از حسین (علیه السلام) سخن مى‏‌گوید.

12. زنده نگه داشتن اسلام با استفاده از ابزار عزادارى؛ عزادارى اسلام را زنده کرد و اگر امام حسین (علیه السلام) قیام نمى‏‌کرد، اثرى از اسلام باقى نمى‏‌ماند. اساس شکل‏ گیرى انقلاب اسلامى نیز نهضت امام حسین (علیه السلام) است.

امام خمینى (رحمه الله) درباره تجدید و تکرار عزاداری‌ها مى‌‏فرماید: «...اصلاً نمى‏‌فهمند مکتب سیدالشهداء چه بوده و نمى‌‏دانند این منبرها، گریه‏‌ها و سینه زنی‌ها حدود 1400 سال است که ما و مکتب را حفظ کرده و تا حالا اسلام را آورده، این عده از جوان‌ها اینطور نیست که سوء نیت داشته باشند؛- آن‌ها خیال مى‏‌کنند که ما باید حرف روز بزنیم. حرف سیدالشهداء حرف روز، و همیشه حرف روز است؛ اصلاً حرف روز را سیدالشهداء آورده است و دست ما داده است و سیدالشهداء را این گریه‏‌ها و مکتب وى را این مصیبت‌ها و داد و قال‌ها و این سینه‏‌زنى‌‏ها و این دستجات حفظ کرده -است -.

رشد فضایل و کرامت‌هاى انسانى و الهى و پرورش روحیه شهادت‏ طلبى؛ هر قطره اشک، کلامى است که شهادت را چون پیامى به مردم ابلاغ مى‏‌کند و گریه نشانه آن است که فاجعه‏‌اى روى داده و ظلمى صورت گرفته است

اگر فقط مقدسى بوده و توى اتاق و توى خانه مى‏‌نشست و براى خودش هى زیارت عاشورا مى‏‌خواند و تسبیح مى‌‏گرداند چیزى نمانده بود... همین‌هاست که این نهضت را پیش برده، اگر سیدالشهداء نبود این نهضت را کسى - پیش نمى‏‌برد.[1]

بنابراین عزادارى حسین بن على (علیه السلام) یک حرکت است، یک موج است یک مبارزه اجتماعى است. [2]

عزاداری‌ها سبب مى‏‌شود که شور و عاطفه از شعور و شناخت برخوردار گردد و ایمان را در ذهن جامعه هوادار، زنده نگهدارد و مکتب عاشورا به عنوان یک فکر سازنده و حادثه الهام بخش، همواره تأثیر خود را حفظ کند. عزادارى احیاى خط خون و شهادت و رساندن صداى مظلومیت آل على (علیهم السلام) به گوش تاریخ است... هم بر مظلومیت امام گریه مى‌‏شود و هم در سایه آن، هدف امام حسین (علیه السلام) از نهضت و حرکت، شناخته مى‏‌شود، روضه‌‏هاى خانگى و دسته‏‌هاى عزادارى و هیأت‌هاى زنجیرزنى، پوشیدن لباس مشکى و پرچم به دست گرفتن و شربت و آب دادن و تلاش در برپایى مجالس و نوحه خوانى و سینه‌‏زنى... هر یک به نوعى سربازگیرى جبهه حسینى است و این پیوند قلبى را عمق و غنا مى‌‏بخشد. [3]

این موارد، انگیزه‏‌هاى برگزارى مجالس سوگوارى و عزادارى است و آنچه در این میان وجود ندارد، گریه ضعف و ذلت است.

پی نوشت ها:

1- قیام عاشورا در کلام و پیام امام، ص‏16.

2 - نهضت‏‌هاى اسلامى صد ساله اخیر، مرتضى مطهرى،ص‏89.

3- فرهنگ عاشورا، ص 314.

فرآوری: محمدی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع: سایت پرسمان

سایت زائرین