پولدارها را چگونه بشناسیم؟

حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان بعد از حرف و حدیث‌های فراوان درباره حذف یارانه پولدارها اظهارات جالبی را بیان کرد که چکیده آن این است.

"بررسی‌هایی در مجلس برای حذف سه دهک پردرآمد از دریافت یارانه‌ها صورت گرفته و به نتیجه نرسید البته نمی‌خواهم بابت این موضوع به کار مجلس ایراد وارد کنم اما این اتفاق نشان داد که ساماندهی اقتصاد بسیار سخت است. راه‌های متعددی برای حذف سه دهک پردرآمد از فهرست گیرندگان یارانه‌ها وجود دارد، اما بنده با پیشنهادهای متعددی که به نوعی ورود به زندگی خصوصی مردم بود به شدت مخالفت کردم چرا که معتقدم اعتماد مردم به سیستم بانکی و دولت با ارزشتر و مهمتر از کاهش هزینه‌های دولت به هر روشی است."

رئیس‌جمهور در حالی با هوشیاری تمام از سیستم بانکی و لزوم اعتماد مردم به آن سخن می‌گوید که بسیاری پولدارها و دهک‌های پردرآمد در چند هفته اخیر راه‌های شناسایی دهک‌ها  را بررسی می‌کردند تا بتوانند با اقدامات خاصی از شناسایی شدن فرار کنند چراکه پردرآمدها فکر می‌کنند با مشخص شدن اموالشان دولت به غیر از حذف یارانه طرح‌هایی چون مالیات پردرآمدها را انجام می‌دهند. یکی از این راه‌ها خالی کردن حساب بانکی و تبدیل آن به ملک یا کالاهایی چون دلار و طلا بود و در صورت انجام این کار بانک‌ها و موسسات مالی اعتباری زیان بسیاری می‌کردند و اعتبار خیلی از بانک‌ها از بین می‌رفت. البته تبعات این کار بسیار بیشتر از آن چیزی است، که گفته شد. با این وجود کارشناسان و نمایندگان مجلس به دنبال شناسایی دهک‌ها هستند و به احتمال فراوان حذف برخی از دهک‌ها در سال 1393 اجرا خواهد شد. در کشورهای غربی نیز پردرآمدها شناسایی شده‌اند و این افراد نسبت به طبقه متوسط و فقیر مالیات بیشتری می‌دهند. اما واقعا با چه روش‌هایی می‌توان پولدارها را شناسایی کرد؟

توانگری

دکتر مهدی تقوی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه در این باره می‌گوید: بهترین مدل برای شناسایی افراد مدل توانگری است. برای توانگری سه ملاک وجود دارد: مالکیت مسکن، مالکیت خودرو و شغل. چون بخش عمده اقتصاد ایران زیرزمینی است و افراد علاوه بر شغل رسمی، درآمدهای جانبی متعددی دارند یا مشاغلشان رسمی نیست که درآمدش قابل محاسبه باشد، پس نمی توان شغل را ملاک قرار داد. اما مالکیت منزل شخصی و خودرو می تواند ملاک توانگری باشد، یعنی کسی که این دو را دارد می تواند امکانات مناسبی را برای خانواده اش فراهم کند، بنابراین یارانه نقدی نیاز ندارد.به این ترتیب می توان برای شکل اجرایی این مدل به دولت پیشنهاد کرد اطلاعات خودروهای موجود در کشور و املاک را از نیروی انتظامی و سازمان ثبت اسناد و املاک درآورده و افرادی را که این دو را باهم دارند، از دریافت یارانه نقدی محروم کند. با این حال اجرای این کار ملاحظاتی دارد؛ اول این که باید میان مقدار مالکیت مسکن و خودرو در تهران و کلانشهرها با شهرهای کوچک تفاوت قائل شد. مثلا در تهران هر کس منزلی بالای 120 متر و خودرویی با ارزش بالای 30 میلیون تومان را در مالکیت دارد، یارانه نگیرد. اما در شهرستان ها این متراژ به بالای 150متر و خودروهایی با ارزش بیشتر تغییر کند.

مرفه‌نشین‌ها

دکتر علی معنوی راد، کارشناس پولی بانکی نیز مدل دیگری پیشنهاد می‌کند: برای حذف یارانه نقدی می توان مدل درآمدی شهرها و کلانشهرها را مد نظر قرار داد. به این صورت که تمامی ساکنان مناطق مرفه نشین شهرها را از دریافت یارانه محروم کرد. این کار می تواند با ملاک قرار دادن نشانی محل سکونت انجام گیرد. مثلا در تهران گفته شود تمامی ساکنان چهارراه پارک وی به بالا یعنی مناطقی چون شمال خیابان ولیعصر، زعفرانیه، نیاوران، کامرانیه و محمودیه یارانه نقدی نمی گیرند. درباره دیگر کلانشهرها هم می توان بلافاصله یارانه نقدی ساکنان مناطق مرفه نشین را قطع کرد.

سفر خارجی

مسافرت‌های خارجی نیز از جمله طرح‌هایی بود که معاون وزیر کار مطرح کرد. میدری در این‌باره می‌گوید: دارندگان خودروهای وارداتی بالای 2005 که ارزش آنها بیش از 100 میلیون تومان است جزو حذفی های لیست دریافت یارانه هستند. همچنین 300هزار نفر هم بالای 50میلیون تومان از بانک ها وام گرفته‌اند که احتمالاً یارانه آنها هم حذف خواهد شد. به جز این، نوع خودرو، مسافرت‌های خارجی و نوع شغل هم در معیارهای شناسایی دهک‌های پر درآمد قرار دارد."

بدین‌ ترتیب عمده راه‌های شناسایی ثروتمندان و دهک‌های پردرآمد که مسوولان و کارشناسان اعتقاد دارند پایگاه اسناد ملکی، پایگاه مالکیت خودروها، پایگاه اطلاعاتی مربوط به ایرانیان خارج از کشور، پایگاه اطلاعاتی مربوط به مالیات، حساب بانک‌ها، پایگاه اطلاعاتی مربوط به وام و تسهیلات بانکی و سایر پایگاههایی که دولت در اختیار دارد است.

پس دولت هیچ چاره‌ای ندارد که برای شناسایی پردرآمد‌ها از روش‌هایی چون حساب بانکی و یا مالکیت‌ها استفاده کند در غیر این صورت دولت باید حالا حالاها به این افراد یارانه بدهد و یا اینکه به هیچ‌کس یارانه ندهد. البته مسوولان می‌توانند بدون اینکه این روش‌ها را در بوق و کرنا کنند انجام دهند تا افرادی که نگران شناسایی اموالشان هستندْ نگران هم نشوند. به هر حال باید دولت با خود کنار بیاید که آیا قصد دارد پردرآمدها را شناسایی کند یا نه؟ اگر قصد دارد این کار را انجام دهد که اجرای روش‌های فوق اجتناب‌ناپذیر است. البته تجربه دولت سابق نشان داده که شناسایی درآمدها و ثروتمندان کار بسیار مشکلی است که هزینه و زمان بسیاری نیاز دارد و دولت اگر می‌خواهد این کار را انجام دهد باید هر چه زودتر آن را انجام دهد. یکی از دوستان می‌گفت اگر پردرآمدها بدانند که برای قطع یارانه نقدی همه اموال و حساب‌های بانکی‌شان شناسایی می‌شود داوطلبانه از دریافت یارانه انصراف خواهند داد. شاید.