زندگی مورچه ها - جلسه سوم
اهداف:
آشنایی با استراتژی مورچه ها در یافتن غذا و غذاهای مورد علاقه مورچه ها.
وسایل مورد نیاز: ------------------
در این جلسه می خواهیم در خصوص غذاهای مورد علاقه مورچه ها مطالب بیشتری بیاموزیم و با طرح یک آزمایش ساده با مورچه هایی که در اطرافمان زندگی می کنند بیشتر آشنا شویم.
در جلسات قبل با زندگی مورچه ها و انواع مختلف آنها آشنا شدیم. آیا می دانید مورچه ها چگونه غذا پیدا می کنند؟ برای جواب این سوال بهتر است به مطالب زیر توجه کنید:
سوال: آیا می دانید چگونه یک مورچه بعد از یافتن غذا راه برگشت به لانه را پیدا می کند؟ چگونه مورچه های دیگر از محل غذای پیدا شده آگاه می شوند؟
جواب: همان طور که در جلسات قبل هم گفته شد، هر مورچه ای در مسیری که طی می کند اثر فرومونی از خود به جا می گذارد. شکل زیر تعدادی مورچه را نشان می دهد که برای یافتن غذا لانه خود را ترک کرده اند و به جهت های مختلف حرکت کرده اند. مسیرهای صورتی رنگ اثر فرومونی به جا مانده از مورچه های مختلف است.
مسیر حرکت 4 مورچه برای پیدا کردن غذا
وقتی یک مورچه غذا پیدا کرد مسیر فرومونی که از خود باقی گذاشته را دنبال می کند تا به لانه بازگردد. در مسیر بازگشت به لانه این مورچه مشکل بقیه مورچه ها را با به جا گذاشتن فرومون بیشتر و ایجاد یک مسیر با فرومون های خیلی قوی تر، حل می کند. در شکل زیر مورچه اول با دنبال کردن مسیر فرومونی خود به لانه بازگشته است در حالی که مورچه های دیگر هنوز سرگردان هستند.
وقتی مورچه های دیگر به مسیر فرومونی جدید برخورد می کنند، مسیر قبلی خود را رها می کنند و مسیر جدید را دنبال می کنند. همان طور که در شکل می بینید یکی از این مورچه ها (D) به مسیر فرومونی با شدت دو برابر برخورد کرده است و شروع به حرکت در آن مسیر می کند. مورچه C نیز به مسیر رها شده توسط مورچه D برخورد می کند و آن را دنبال می کند تا به مسیر مورچه اول برسد و از آنجا به غذا. اما مورچه B به این مسیر فرومونی برخورد نمی کند و آنقدر مسیر خود را طی می کند تا به غذا برسد و بعد از مسیر خودش به لانه باز می گردد.
حرکت مورچه ی D درمسیر فرومونی مورچه A و رسیدن مورچه B به غذا در مسیر خودش.
سوال: در شکل زیر می بینید که مورچه C با دنبال کردن مسیر مورچه D اشتباها و بدون غذا به لانه رسیده است. به نظر شما این مورچه چه کاری انجام می دهد؟
جواب: همان طور که در شکل زیر می بینید این مورچه دوباره مسیر خود را بازمی گردد تا به مسیر فرومونی قوی تر باقی مانده از مورچه D برسد و سپس از آنجا به غذا.
رسیدن مورچه C به لانه بدون غذا.
حال این سوال مطرح می شود که چگونه مورچه ها کوتاه ترین مسیر را پیدا می کنند؟
به طور کلی مورچه ها ترجیح می دهند مسیرهایی را دنبال کنند که اثر فرومونی قوی تری دارند. مثلا مورچه X مسیر 20 متری را طی کرده و به غذا رسیده است. مورچه Y یک مسیر 10 متری را طی کرده و به همان غذا رسیده است. مثلا اگر مورچه X در یک ساعت فقط یکبار بتواند غذا به لانه ببرد، مورچه Y این کار را دو بار در یک ساعت در مسیر خود انجام می دهد. بنابراین مسیر مورچه Y فرومون بیشتری دارد. به همین دلیل در شکل زیر می بینید که مورچه B بعد از اینکه غذای خود را در لانه ذخیره کرد وارد مسیر جدیدی که اثر فرمونی قویتری دارد می شود.
پیمودن مسیر توسط مورچهC و تقویت فرومونی مسیر.
تکلیف: برای اینکه این موضوع را بیشتر درک کنید این آزمایش را انجام دهید:
در فاصله کمی از لانه مورچه ها کمی غذا مانند شیرینی یا نان خرد شده قرار دهید. به حرکات مورچه ها برای پیدا کردن غذا خوب دقت کنید. مسیر مورچه ها را به مدت یک ساعت در نظر بگیرید تا تعداد زیادی مورچه جمع شود. از مراحل این آزمایش عکس تهیه کرده و ببنید که مسیر بازگشتی مورچه ها چگونه بوده است؟ آیا می توانید مدلی برای آن مطرح کنید؟
غذای مورچه ها:
حال می خواهیم با نوع تغذیه و غذاهای مورد علاقه مورچه ها بیشتر آشنا شویم و بدانیم چه غذاهایی این مورچه ها را به آشپزخانه ی خانه هایمان و یا سبدی که به پیک نیک می بریم جذب می کند.
به طور کلی غذای مورچه ها به 3 دسته تقسیم می شود:
همان طور که گفته شد مورچه ها فقط غذاهای شیرین نمی خورنند و غذای مورد علاقه مورچه ها به نوع آن ها مرتبط است. مورچه های کارگر بیشتر غذاهای شیرین دوست دارند و شیرینی جات به عنوان یک منبع مهم انرژی برای مورچه های کارگر محسوب می شوند و بازده آن ها را بالا می-برد.
غذاهای دیگر از جمله دانه گیاهان و بدن حشرات مرده دیگر برای آن ها و ساختار بدنشان خیلی مفید است. برای مثال پروتئین موجود در حشرات برای ساختار بدن مورچه ها بسیار مفید است و مورچه-های بدون بال برای رشد کردن به پروتئینی که از خوردن حشرات مرده بدست می آورند نیاز دارند.
هنگامی که مورچه ها غذایی را پیدا کردند بسته به اینکه آن جامد است یا مایع به شیوه جالبی آن را حمل می کنند و به لانه می رسانند. اگر جامد باشد مثل یک تکه شکلات یا شکر، آن را بر پشت خود حمل می کنند و اگر مایع باشد مثل شهد گیاهان آن را در شکم خود نگه می دارند و وقتی به لانه رسیدند از طریق دهان به دهان دیگر مورچه ها منتقل می-کنند.
در شکل زیر کرمی که بزرگ تر از مورچه هست توسط مورچه ای حمل می شود. نه تنها پروتئین بدن این کرم غذا برای مورچه ها مفید است بلکه مایع درون بدن این کرم به دلیل شیرین بودن برای مورچه ها غذای خوبی محسوب می شود.
تصویر یک مورچه در حال حمل یک کرم مرده.
فعالیت: حال برای اینکه بدانیم مورچه ها بیشتر چه غذاهایی را دوست دارند و به سمت آن ها جذب می شوند، آزمایش ساده زیر را انجام دهید:
مرحله اول: ابتدا مقادیر یکسان از مواد غذایی ذکر شده در بالا مانند شیرینی یا شکر از خانواده شیرینی جات، گوشت یا پنیر از خانواده پروتئین ها و مقداری برنج از خانواده کربو هیدرات ها در محیط بیرون از خانه و یا در حیاط منزلتان قرار دهید.
مرحله دوم: هر نیم ساعت یا یک ساعت غذاها را بررسی کنید و برای خود یادداشت کنید که از هر کدام چه میزان کم شده است. همچنین می-توانید از هر کدام از غذاها عکس نیز بگیرید تا ببینید دور کدام نوع غذا مورچه بیشتری جمع می شود. به این نکته توجه کنید که ممکن است حشرات دیگری هم از غذاها استفاده کنند بنابراین باید دقت زیادی داشته باشید.
تکلیف: نتاج حاصل از آزمایش فوق را در جدولی گردآوری کرده و در کلاس ارایه دهید.
محل بازدید/ اردو/ خرید: -------------------------------------
منابع مطالعه: -----------------------------------
