نماز استغاثه به حضرت زهرا و رفع یک شبهه!
از جابر بن عبدالله نقل كرده اند كه رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمود:
«اهْتَدَوْا بالشَّمْس فَإِذَا غَابَت الشَّمْسُ فَاهْتَدُوا بالْقَمَر وَ إِذَا غَابَ الْقَمَر فَاهْتَدُوا بالزُّهَرَة وَ إِذَا غَابَت فَاهْتَدُوا بالْفَرْقَدَیْن. فَقِیل: یَا رَسُولِ اللهِ مِنْ الشَّمْسُ؟ قَال: اَنَا. مِنَ اَلْقَمَر؟ عَلِیِّ بْنِ أَبی طَالِبٍ، مِنَ الزُّهَرَةِ؟ اَلزَّهْراء، وَ الْفَرْقَدَانِ؟ هُمَا الْحَسَنَان». (1)
پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله فرمودند: راه راست را با خورشید بیابید؛ آنگاه كه خورشید پنهان گردید راه راست را با ماه بیابید؛ و آنگاه كه ماه پنهان گردید راه راست را با ستاره زهره بیابید؛ و آنگاه كه ستاره زهره پنهان شد راه راست را با دو ستاره فرقدین بیابید. به رسول خدا صلى الله علیه وآله عرض شد كه: یا رسول الله منظور از خورشید چیست؟ فرمود: منظور من هستم. ماه كیست؟ فرمود: على بن ابى طالب علیه السلام. زهره كیست؟ فرمود: زهرا علیها السلام، و فرقدین نیز حسنین علیهما السلام مى باشند. (2)
بیان و رفع شبهه
آیا نماز استغاثه به حضرت زهرا علیها السلام شرک است؟
بر كسى پوشیده نیست كه شیعیان با توجه به جایگاه و مقام والاى معصومین علیهم السلام، ایشان را واسطه تقرب و دعا و توسل به پیشگاه خداوند قرار مى دهند. نماز یكى از راه هاى ارتباط با ائمه معصومین علیهم السلام است و یكى از این نمازها كه در برآورده شدن حوائج به آن توصیه شده نماز استغاثه به فاطمه زهراء علیها السلام (3) است. یكى از بخش هاى این نماز به این صورت است كه نمازگزار سجده كرده و صد بار عبارت «یا مولاتى یا فاطمه اغیثینى» را تكرار مى كند.
ایراد نخست در این باب آن است كه ناصبى ها، شیعیان را به سجده در مقابل فاطمه زهرا علیها السلام یا امامان متهم مى كنند و ایراد دیگر كه در پى شباهت عبارت نماز استغاثه فاطمه علیها السلام و عبارت دعاى جوشن كبیر مطرح شده این است كه آیا خواندن عبارات «الْغَوْثَ الْغَوْث خَلِّصْنَا مِنَ النَّارُ یَا رَبِّ» در جوشن كبیر و «یَا مُوَلَاتِی یَا فَاطِمَةُ أَغِیثِینِی» در نماز فاطمه زهرا علیها السلام، و این روش دعا، كه خدا و بنده او فاطمه علیها السلام را با یک كلام و ندا بخوانیم، شرک صریح به شمار نمى آید؟ تالى این مساله این كه آیا گفتن عباراتى مثل «یا على» و یا «بار خدایا! به حق فاطمه مرا شفاعت فرما» دعا و حرف درستى است؟
باید بدانیم سجده نمودن تنها براى خدا و در مقابل اوست، و استغاثه به بانوى دو عالم فاطمه زهرا علیها السلام از آن روست كه بى هیچ تردید و مطابق با دلیل قطعى و استوار، ایشان و سایر پیشوایان معصوم علیهم السلام داراى ولایت تكوینى هستند و منظور از چنین ولایتى، قدرت تصرف در امور و شئون جهان هستى به صورت سلبى و یا ایجابى و فرمانبردار بودن عالم طبیعت از آنان در پرتو قدرت و خواست خدا در طول قدرت و فرمانروایى اوست نه به صورت مستقل و جداگانه و در عرض قدرت الهى.
به بیان دیگر، همانگونه كه خداى حكیم قدرت انجام كارهاى اختیارى و انتخابى را به ما داده، به پیشوایان معصوم علیهم السلام توانایى و فرمانروایى و تصرف در امور و شئون عالم طبیعت به هر صورتى كه بخواهند اعطا گردیده است، و هنگامى كه این قدرت بر تصرّف در امور و شئون عالم طبیعت از آنان سلب گردد و یا از سوى آفریدگار و تدبیرگر هستى به آنان افاضه نشود، دیگر قدرت و فرمانروایى در امور و شئون جهان طبیعت را نخواهند داشت. برآوردن نیاز و خواسته مردم با ایمان و اخلاص و یارى نیازمندان از جمله این تصرفات است. بنابراین آشكار مى شود كه استغاثه به فاطمه زهرا مستلزم شرك نبوده و پندار شرك و ناسازگارى با توحید در این مورد، پندارى سست و بى اساس است. (4)
درباره خطاب به این بزرگواران در دعا و شفیع قرار دادن آنها نیز هیچ مانعى وجود ندارد زیرا همانطور كه روى آوردن به بارگاه خدا در طلب حاجت ها و خواسته ها، كارى درست و بدون اشكال است، توسّل به محمّد و آل محمّد علیهم السلام و روى آوردن به وجود نورانى پیشوایان معصوم نیز براى طلب حوائج و خواسته ها و واسطه قرار دادن آنان در بارگاه خدا امرى درست است؛ زیرا خود ذات بى همتاى خداوند آنان را واسطه فیض و رحمت خویش بر مخلوق قرار داده و به آنان مقام ولایت بر ناچیزترین ذرّات تا بزرگ ترین كهكشان ها را ارزانى داشته است تا بر پناه دادن به همه مخلوقات و برآوردن نیازها و خواسته هاى آنها به اذن خدا توانایى داشته باشند. درك و دریافت این حقیقت ظریف، چیزى است كه همه نصوص شریف، ما را به سوى آن ارشاد و راهنمایى مى كنند؛ از آن جمله روایت امام صادق علیه السلام در چگونگى نماز استغاثه به فاطمه زهرا علیها السلام است كه مى فرماید: «ثُمَّ اسْجُد و قُل مئة مَرَّة یا مَوْلاتِى یا فاطمة أَغِیْثِینِى» (5) سپس سجده كن و صد مرتبه با واسطه فیض و برآمدن حاجت قراردادن فاطمه در پیشگاه خدا بگو: اى سرور من! اى فاطمه زهرا! پناهم بده.
و نیز آمده است كه یكى از یاران امام صادق علیه السلام به آن حضرت گفت: «إنِّى اخْترعتُ دُعاءً»، من جمله اى براى دعا و نیایش با خدا ساخته ام، آن بزرگوار فرمود: اختراع خودت را رها كن و هنگامى كه گرفتارى بر تو فرود آمد به سوى پیامبر خدا صلى الله علیه وآله پناه ببر، تا آنجایى كه مى فرماید: در توّسل به پیامبر خدا صلى الله علیه وآله و واسطه قرار دادن او در بارگاه خدا، محاسن خود را به دست چپ بگیر و گریه كن و یا سیما و هیئت گریه كننده را به خود بگیر و بگو: «یامُحَمّد! یا رَسُولَ اللّه أشْكُو إلَى اللّهِ وَ إلَیْكَ حاجَتِى. (6)
گفتنى است كه روایات در این مورد و این معنا به راستى فراوان است. (7)
پی نوشت ها:
1) روضة الصفاء، ج 1، جزء 3، ذیل احوال حضرت حسین بن على علیهما السلام؛ حبیب السیر، ج 1، ص 35. همچنین مراجعه بفرمایید به: شواهد التنزیل، آیه: «اهدنا الصراط المستقیم»، ج 1، ح 91؛ و مقتل الحسین خوارزمى؛ ج 1، ص 110.
2) شیخ طوسى در امالى روایت جابر را با این عبارات آورده است:
«جَمَاعَةٌ عَنْ أَبی الْمُفَضَّلِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ زَكَرِیَّا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبیهِ عَنْ جَدِّهِ صلى الله علیه وآله عَنْ جَابِرٍ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ صَلَّى بنَا رَسُولُ اللهِ صلى الله علیه وآله یَوْماً صَلَاةَ الْفَجْرِ ثُمَّ انْفَتَلَ وَ أَقْبَلَ عَلَیْنَا یُحَدِّثُنَا ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ فَقَدَ الشَّمْسَ فَلْیَتَمَسَّكْ بالْقَمَرِ وَ مَنْ فَقَدَ الْقَمَرَ فَلْیَتَمَسَّكْ بالْفَرْقَدَیْنِ قَالَ فَقُمْتُ أَنَا وَ أَبُو أَیُّوبَ الْأَنْصَارِیُّ وَ مَعَنَا أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ فَقُلْنَا یَا رَسُولَ اللهِ مَنِ الشَّمْسُ؟ قَالَ أَنَا فَإِذَا هُوَ ص قَدْ ضَرَبَ لَنَا مَثَلًا فَقَالَ إِنَّ اللهَ تَعَالَى خَلَقَنَا فَجَعَلْنَا بمَنْزِلَةِ نُجُومِ السَّمَاءِ كُلَّمَا غَابَ نَجْمٌ طَلَعَ نَجْمٌ فَأَنَا الشَّمْسُ فَإِذَا ذَهَبَ بی فَتَمَسَّكُوا بالْقَمَرِ قُلْنَا فَمَنِ الْقَمَرُ قَالَ أَخِی وَ وَصِیِّی وَ وَزِیرِی وَ قَاضِی دَیْنِی وَ أَبُو وُلْدِی وَ خَلِیفَتِی فِی أَهْلِی قُلْنَا فَمَنِ الْفَرْقَدَانِ قَالَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ ثُمَّ مَكَثَ مَلِیّاً فَقَالَ هَۆُلَاءِ وَ فَاطِمَةُ وَ هِیَ الزُّهَرَةُ عِتْرَتِی وَ أَهْلُ بَیْتِی هُمْ مَعَ الْقُرْآنِ لَا یَفْتَرِقَانِ حَتَّى یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْض»؛ (امالى طوسى، ج 2، ص 130 و 131)
جابر روایت مى كند كه «رسول خدا صلى الله علیه وآله نماز صبح را با ما خواند و پس از اتمام نماز رو به ما نمود و با ما سخن گفت. حضرت فرمود: اى مردم، هركس كه خورشید را از دست دهد باید به ماه تمسك جوید، و هر كس ماه را از دست دهد باید به فرقدان متمسك شود. جابر مى گوید: من و ابو ایوب انصارى برخاستیم، انس بن مالك نیز بود، به پیامبر عرض كردیم: اى رسول خدا منظور از خورشید چیست؟ فرمود: خورشید، من هستم؛ آنگاه پیامبر براى ما مثالى زد، فرمود: خداى تعالى ما را خلق نمود؛ آنگاه ما را به منزله ستارگان آسمان قرار داد، هرگاه ستاره اى پنهان گردد ستاره دیگرى طلوع مى نماید؛ پس (بدانید كه) من خورشیدم و آنگاه كه من رفتم به ماه متمسك گردید. گفتیم: منظور از ماه كیست؟ پیامبر فرمود: ماه، برادر و وصى و وزیر و پرداخت كننده دیون من و پدر فرزندان من و جانشین من در میان خاندانم یعنى على بن ابى طالب علیه السلام مى باشد. گفتیم: منظور از فرقدان چیست؟ فرمود: منظور حسن و حسین علیهما السلام هستند. آنگاه پیامبر لحظه اى درنگ نمود و سپس فرمود: آنان و فاطمه علیها السلام - كه زهره مى باشد - خاندان و اهل بیت من هستند. آنان با قرآنند، و قرآن و اهل بیت من تا (روز قیامت كه) بر من در كنار حوض (كوثر) وارد مى گردند از یكدیگر جدا نمى شوند.
3) روایت شده كه هرگاه حاجتى دارى دو ركعت نماز به جاى آور و پس از سلام نماز سه بار تكبیر بگو و پس از تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام به سجده برو، یكصد مرتبه بگو: «یا مولاتى یا فاطمة اغیثینى»؛ سپس جانب راست صورت را بر زمین بگذار و همان ذكر را صد مرتبه بگو، سپس جانب چپ صورت را بر زمین بگذار و صد مرتبه بگو، باز هم به سجده رفته و صد مرتبه بگو و حاجت خود را یاد كن، به خواست خداوند حاجتت برآورده مى شود (مفاتیح الجنان)
4) فضائل و مصائب حضرت زهرا علیها السلام، تألیف حضرت آیت الله العظمى روحانى (دام ظله)، ص 28 - 30
5) مستدرك الوسائل، باب 22 از ابواب بقیة الصلوات المندوبة، ح3
6) وسائل الشّیعة، باب 28 از ابواب بقیة الصلوات المندوبة، ح5
7) فضائل و مصائب حضرت زهرا علیها السلام، تألیف حضرت آیت الله العظمى روحانى (دام ظله)، ص 26 - 28
منبع: سایت ایکس شبهه
مطالب مرتبط
بهترین شرایط برای تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها
آثار و برکات تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها
