حافظ قرآن: خدا

«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ». 

همانا ما قرآن را كه (ذكر است) نازل كردیم و خود نیز از آن حفاظت خواهیم كرد.

در معنی این حافظ بودن خداوند نسبت به قرآن، مفسران بیانات مفصل و متعددی داشته‌اند از جمله در ذیل این آیه شریفه

مفسر بزرگ معاصر، علامه طباطبایی صاحب تفسیر شریف المیزان بیان كامل و مفصلی ارائه كرده‌اند كه از زوایای مختلف به شبهات موجود درباره تحریف قرآن پاسخ داده و هرگونه تغییر و تحریفی را از زمان نزول تا به اینك در متن قرآن منتفی دانسته‌اند. از جمله ما جملات كوتاهی از ایشان را كه در مقدمه بحث خود مطرح كرده‌اند اشاره می‌كنیم و علاقمندان را به مطالعه بحث تفصیلی آن كه در ذیل آیه 9 از سوره مباركه حجر در این تفسیر گرانقدر موجود است توصیه می‌كنیم.

ایشان چنین می‌فرمایند:

قرآن كریم ذكرى است زنده و جاودانى و محفوظ از زوال و فراموشى و مصون از زیادتى كه ذكر بودنش باطل شود و از نقصى كه باز این اثرش را از دست دهد و مصون است از جابجا شدن آیاتش، بطورى كه دیگر ذكر و مبین حقایق معارفش نباشد. پس آیه شریفه، دلالت بر مصونیت قرآن از تحریف نیز مى‏كند، چه تحریف به معناى دستبرد در آن به زیاد كردن و چه به كم كردن و چه به جابجا نمودن، چون ذكر خداست و همانطور كه خود خداى تعالى الى الأبد هست ذكرش نیز هست. و نظیر آیه مورد بحث در دلالت بر اینكه كتاب عزیز قرآن همواره به حفظ خدایى، محفوظ از هر نوع تحریف و تصرف مى‏باشد و این مصونیت به جهت این است كه ذكر خداست، آیات« إِنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا بِالذِّكْرِ لَمَّا جاءَهُمْ وَ إِنَّهُ لَكِتابٌ عَزِیزٌ * لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِیلٌ مِنْ حَكِیمٍ حَمِید» ( آیات 41 و 42 سوره فصلت ) مى‏باشد. 1

و اما یك بحث روایتی شیرین:

یحیی بن اكثم می‌گوید: مأمون پیش از آنكه زمام خلافت را به دست بگیرد انجمن مناظره و مباحثه داشت. روزی یك یهودی زیباروی، خوش بو و نیكو جامه وارد مجلس مناظره شد و شروع به سخن كرد و به شیوایی سخن گفت. چون مجلس پایان یافت و جمعیت فروكش كرد مأمون او را طلبید و گفت: اسلام را اختیار كن و مسلمان شو تا درباره تو چنین و چنان كنم.

اوگفت: دین من، دین پدران من است، بر من تحمیل مكن كه آن را رها كنم.

این ماجرا گذشت تا سال بعد كه مسلمان شده بود. پس شروع به سخن كرد و به صورت نیكو در فقه سخن گفت. پس از پایان مجلس، مأمون او را خواست و به او گفت: مگر تو همان رفیق ما نیستی كه یك سال پیش آمدی و اسلام را بر تو عرضه كردیم و نپذیرفتی؟ گفت: آری لیكن من مردی خوش خط می‌باشم، چون از اینجا رفتم سه نسخه را از تورات برداشتم و در مطالب آن كم و زیاد كردم. سپس به بازار بردم و در معرض فروش گذاشتم و از من خریداری شد. پس سه نسخه انجیل نوشتم و هنگام نوشتن از آن كم كردم و از پیش خود نیز افزودم. آن گاه آن سه نسخه انجیل هم از من خریداری شد. سپس به سوی قرآن آمدم و سه نسخه از قرآن نوشتم و از آن كاستم و بر آن افزودم. آنگاه آن را نزد فروشندگان كتاب عرضه داشتم ولی آنان هر یك از قرآنها را كه باز می‌كردند تا در آن نظر اندازند، همان جاهای كم و زیاد شده نمایان می‌شد و آنان آن قرآن‌های ساختگی را به سوی من پرتاب كردند. من از این رخداد یقین كردم كه قرآن كتابی محفوظ است و در معرض دستبرد نیست و از همین رو اسلام آوردم.

او می‌گوید: من در سفر حج سفیان بن عیینه را دیدم و داستان فوق را برای او نقل كردم. او گفت: مصداق این مطلب در قرآن كریم است! گفتم: كجای قرآن؟ گفت: آنجا كه درباره تورات و انجیل می‌فرماید:

«بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِنْ كِتابِ اللَّهِ وَ كانُوا عَلَیْهِ شُهَداءَ» (آیه 44 سوره مائده)

آیه به طور كامل چنین است:

«إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْراةَ فیها هُدىً وَ نُورٌ یَحْكُمُ بِهَا النَّبِیُّونَ الَّذینَ أَسْلَمُوا لِلَّذینَ هادُوا وَ الرَّبَّانِیُّونَ وَ الْأَحْبارُ بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِنْ كِتابِ اللَّهِ وَ كانُوا عَلَیْهِ شُهَداءَ فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَ اخْشَوْنِ وَ لا تَشْتَرُوا بِآیاتی‏ ثَمَناً قَلیلاً وَ مَنْ لَمْ یَحْكُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْكافِرُونَ.»

ما تورات را كه در آن رهنمود و روشنایى بود نازل كردیم. پیامبرانى كه تسلیم (فرمان خدا) بودند، به موجب آن براى یهود داورى مى‏كردند؛ و (همچنین‏) الهیّون و دانشمندان به سبب آنچه از كتاب خدا به آنان سپرده شده و آنها بر آن گواه بودند. پس، از مردم نترسید و از من بترسید، و آیات مرا به بهاى ناچیزى مفروشید؛ و كسانى كه به موجب آنچه خدا نازل كرده داورى نكرده‏اند، آنان خود كافرانند.

كه به تصریح این آیه، حفظ كتب آسمانی پیش به عهده خود یهود و نصارا گذاشته شد و در نتیجه ضایع گردید و لیكن درباره قرآن می‌فرماید:

«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ». 

«همانا ما قرآن را نازل كردیم و حافظ او هستیم.»

كه بر طبق معنای آیه، حفاظت قرآن را خداوند خود عهده‌دار گردیده و از این رو مصون و محفوظ مانده است. 2

فرآوری شده توسط: نعمتی

كارشناس شبكه تخصصی قرآن تبیان

1. ترجمه المیزان، ج‏12، ص: 147

2. تاریخ خلفاء العباسیة در احوال مأمون عباسی به نقل از: حاشیه وقایع الایام در قسمت ماه مبارك رمضان، ص 286.