تبیان، دستیار زندگی
خانه ای كه جوّ حاكم بر آن سرشار از محبت، عاطفه، تفاهم، آرامش و احترام باشد، افراد متعادل و با شخصیت رشد یافته ای ، سر بر می آورند. اما خانه ای كه روح فرزندان خود را از كینه توزی، تغذیه می كند كه اساس آنها ترس و خشم است. چنین خانواده ای كاروانهایی از افرد
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آیا اساس خانواده ات این هاست؟!

خانواده اسلامی

خانواده خمیرمایه و سنگ بنای جامعه بزرگ انسانی است. حكمت الهی بنابر فطرت و آفرینش انسانها طوری نظام مند آفریده شده است كه برای رشد و شكوفایی و رسیدن به آرامش و امنیت روانی نیاز به تشکیل خانواده منوط گشته است. در رابطه با زندگی امیر المۆمنین و برترین بانوی عالم حضرت فاطمه که برترین اسوه و الگو مردمان در همه ی اعصار می باشند خانواده اهمیت و جایگاه ممتازی را به خود اختصاص داده است. از این رو ما در این فراز به شمارش و تبیین عوامل تحکیم خانواده می پردازیم، ببینید آیا خانواده محکمی دارید؟!

تعاون و همكاری و تقسیم كار

در یك خانواده منسجم، پویا و اعتدال گرا هر یک از اعضاء در كارها و رفع سختی ها و مشکلات با هم دیگر مشاركت و همكاری دارند. ضروری ترین عامل در استواری هر كانون انسانی، (تقسیم كار) است و در تعیین چگونگی تقسیم كار، بیش از هر چیز می باید به استعدادهای تكوینی مرد و زن نظر داشت و چنین دقت نظری بدون بهره گیری از افق برتر وحی امكان پذیر نخواهد بود. از سویی امام در خانه با همسرش همكاری می کرد. كار خانه را حضرت زهرا به اختیار خودش انتخاب كرده و امام به او تحمیل نمی كند. در عین حال امام می خواهد فشاری بر همسر عزیزش وارد نیاید (و در كارها به او كمك می كند).

هنگامی كه رسول خدا پیشنهاد تقسیم كار در منزل امام علی را می دهند، حضرت فاطمه مسرور شده و رضایت خویش را این گونه ابراز می نمایند: «فَلَا یَعْلَمُ مَا دَاخَلَنِی مِنَ السُّرُورِ إِلَّا اللَّهُ بِإِكْفَائِی رَسُولُ اللَّهِ ص تَحَمُّلَ رِقَابِ الرِّجَال»[1]، «جز خدا كسی نمی داند كه از این تقسیم كار تا چه اندازه مسرور و خوشحال شدم ، چرا كه رسول خدا مرا از انجام كارهایی كه مربوط به مردان است، بازداشت

پراكندن محبّت

خانه ای كه جوّ حاكم بر آن سرشار از محبت، عاطفه، تفاهم، آرامش و احترام باشد، افراد متعادل و با شخصیت رشد یافته ای، سر بر می آورند. اما خانه ای كه روح فرزندان خود را از كینه توزی، تغذیه می كند كه اساس آنها ترس و خشم است. چنین خانواده ای كاروانهایی از افرد منحرف و جنایتكار به سوی جامعه سرازیر می كند. اگر نیك بنگریم خواهیم دید كه آن خانه ی گلی و خشتی كه علی و فاطمه (صلوات ا... علیهم) در آن زیسته اند و فرزندانی چون جوانان اهل بهشت ، امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) را تربیت نموده اند، در سایه ی محبت الهی و عطر الفت و پاكدامنی بوده كه بوی آن هنوز هم انسانها را شیفته ی خود می سازد. پس محبت مانند آبی است كه به گیاه می رسد، اگر نباشد گیاه می خشكد و اگر بیش از حدّ شود ریشة گیاه می گندد و خراب می شود و گیاه می خشكد.

صحبت كردن با چهره بشاش موجب می شود تا رایحة دل انگیز دوستی، فضا و محیط خانه و خانواده را معطر گرداند. و امام متقیان علی می فرمایند: أَجْمِلُوا فِی الْخِطَابِ تَسْمَعُوا جَمِیلَ الْجَوَاب؛ « زیبا خطاب کنید ،تا جواب زیبا بشنوید»

قرآن كریم محبّت نسبت به یكدیگر را این گونه سفارش می نماید: إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا[2] آنان كه ایمان آورده اند و شایسته ها انجام داده اند خداوند بخشایشگر برایشان دوستی قرار می دهد. و یا در آیه ای دیگر به محبت و علاقه بین همسران تاكید شده است. وَ جَعَلَ بَیْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَة [3] ؛ «در میان شما با همسرانتان دوستی قرار داد و مهر افكند». و به قول مولانا جلال الدین رومی؛

از محبت تلخها شیرین شود      ازمحبت مِسها زریّن شود

ابراز و اظهار علاقه در خانواده

صفای زندگی به حاکمیت عشق و علاقه بر محیط زندگی و معاشرت است و اگر دوستی و

علاقه نباشد، زندگی جهنمی سوزان و فضایی سرد و بی روح خواهد شد. ابراز عشق ومحبّت در محیط خانواده میان زن و مرد و نیز نسبت به فرزندانشان خانه را به بهشت تبدیل می کند. چه دوزخ های سوزانی که کمبود محبت و عاطفه فرزندان از جانب والدین است و حسرت شنیدن عزیزم، دلبندم، تو را دوست دارم و... سالها بر دل کودکان می ماند و گرفتار عقده کمبود محبّت می شوند. اگر اظهار علاقه در خانواده بنا به هر دلیل و توجیهی ترک شود، بایستی خود را آماده روئیدن علف های هرز در کنار گل زندگی نمود. پس سخنان زشت و نیش دار، عیب جویی ها و ظن و گمان های ناروا در مورد یکدیگر بازارش گرم خواهد شد.

ما در سیره و رفتار خانواده امام علی طبق آنچه از تاریخ و روایات در دست داریم حتی یک مورد هم سراغ نداریم که رفتارها و برخوردها از مدار محبت و علاقه و آن چیزی که مرضی خداوند است، خارج شده باشد. وجود حضرت زهرا به قدری برای حضرت علی مایه آرامش و خشنودی بود که امام علی در این باره می فرمایند: وَ لَقَدْ كُنْتُ أَنْظُرُ إِلَیْهَا فَتَنْكَشِفُ عَنِّی الْهُمُومُ وَ الْأَحْزَان [4] ؛ «من که به چهره زهرا نگاه می کردم، همین نگاه هر گونه غم و اندوه رااز من بر طرف می نمود».

تربیت -دین

دینداری و پایبندی به تعهدات اخلاقی و اعتقادی

برای یك زندگی سالم و با آرامش رعایت تناسب از نظر ارزش های اخلاقی و اعتقادی امری مسلّم است. چنانكه تقریبا اكثر افراد با انتخاب لباس خاص با توجه به آیه هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُن[5] در واقع نوع بینش و طرز تفكر خود را بروز و آشكار می سازند و در صورت عدم تناسب باعث احساس نامطلوب و مشكلات فراوانی را با خود به همراه خواهد داشت. مولا علی در همین زمینه می فرمایند: ِ عَلَیْكُمْ بِالصَّفِیقِ مِنَ الثِّیَابِ فَإِنَّهُ مَنْ رَقَّ ثَوْبُهُ رَقَّ دِینُه [6] «برشما باد پوشیدن لباس های ضخیم، زیرا كسی كه جامه اش نازك باشد، دینش نازك شود.» از این رو عدم تناسب بین فرد و همسر او که همچون لباس دائمی است مشکلات روانی و نیز زمینه انحراف فکری و اعتقادی را به دنبال خواهد داشت.بنابراین پیشوایان دینی بحث کفویت زن و مرد را مطرح کرده اند.

عدالت در خانواده

دین اسلام بر رعایت مساوات و عدالت در خانواده ، تأكید فراوانی نموده و از هرگونه تبعیض و امتیاز بیجا به برخی یا یكی از فرزندان به شدّت منع نموده است. همچنین از تبعیض بین دو جنس دختر و پسر و محبت بیش از اندازه به پسران كه ریشه در عصر جاهلیت داشت، پدر و مادر را تنبه می دهد. امام علی می فرمایند: « ان النبی«صلی الله علیه و اله» ابصر رجلا له ولدان فقبّل احدهما و ترك الاخر. فقال رسول الله (صلی الله علیه و آله): فهلّا و اسیت بینهما[7]،

پیامبر كسی را دید كه دو فرزند داشت. یكی را بوسید و دیگری را رها كرد [در این هنگام] پیامبر خدا [به وی] فرمود: « چرا میان آنان یكسان عمل نكردی؟» با توجه به این حدیث نورانی، عدالت ورزی حتی در محبت و بوسیدن فرزندان بایستی رعایت شود تا مانع از حسادت و كینه ورزی آنان نسبت به هم شویم.

گفت و گوی صمیمی

درخانواده ها ی صمیمی و موفق، همواره بستر لازم برای گفت و گوهای شاد و جذاب فراهم است. نگرش مثبت به مسائل، دادن فرصت اظهار بیان برای تك تك اعضای خانواده و رعایت اصل مهارت گوش دادن بدون قضاوت و پیشداوری و ارزیابی سریع، سبب رشد و احساس هویت و شخصیت خانواده را به دنبال دارد. متأسفانه با همه گیر شدن تكنولوژی و فناوری، از جمله اینترنت و ماهواره و ... ارتباط كلامی خانواده ها به كمترین حدّ خود نزدیك می شود و به عبارتی بهتر خانواده از یك فضای صمیمی ،ارتباط نزدیك ،تبادل افكار و حل مشكلات به سپری كردن اوقات در زیر یك سقف  مبدل گشته است.[8] بنابراین صحبت كردن با چهره بشاش موجب می شود تا رایحة دل انگیز دوستی، فضا و محیط خانه و خانواده را معطر گرداند. و امام متقیان علی می فرمایند: أَجْمِلُوا فِی الْخِطَابِ تَسْمَعُوا جَمِیلَ الْجَوَاب [9]؛ « زیبا خطاب کنید، تا جواب زیبا بشنوید».

خانه ای كه جوّ حاكم بر آن سرشار از محبت، عاطفه، تفاهم، آرامش و احترام باشد، افراد متعادل و با شخصیت رشد یافته ای، سر بر می آورند. اما خانه ای كه روح فرزندان خود را از كینه توزی، تغذیه می كند كه اساس آنها ترس و خشم است. چنین خانواده ای كاروانهایی از افرد منحرف و جنایتكار به سوی جامعه سرازیر می كند

آموزش و افزایش اطلاعات در خانواده

امیرالمۆمنین علی (علیه السلام) در قالب وصایای خود و در فرآیند آموزش فرزند جوان خویش به امام حسن مجتبی (ع)در نامه 31 نهج البلاغه كه مشتمل بر سفارش های ناب و ظریف و نكات اخلاقی- تربیتی است، به تبیین و تصویر درستِ رابطة بین پدر كه یكی از اركان مهم تشكیل دهنده خانواده است با فرزندان كه میوه دل و گل خوشبو خانواده هستند، می پردازد.بنابراین به موارد كلیدی كه از سوی والدین باید به فرزندان منتقل شود را، اجمالاً اشاره می كنیم.امام می فرمایند: وَ أَنْ أَبْتَدِئَكَ بِتَعْلِیمِ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تَأْوِیلِهِ وَ شَرَائِعِ الْإِسْلَامِ وَ أَحْكَامِهِ وَ حَلَالِهِ وَ حَرَامِه ... [10] ؛ «ابتدا خواستم (تربیت) تو را به تعلیم کتاب خداوند و بیان آن و مقررات و احکام اسلام و حلال و حرام آن آغاز کنم ».

از این رو هر معلم و مربی و یا هر پدر مهربانی كه واقعاً دلسوز فرزند خود باشد، در قدم نخست و قبل از آلوده شدن دل و درون ، باید حقایق دین را به فرزند خود بیاموزد وگرنه اگر تعلل نموده و این مهم را به تأخیر بیندازد، دل جوان به عقاید انحرافی آلوده می شود و اصلاح كردن وی، زحمتی دو چندان می طلبد. به امید روزی که در سنجش خانواده مان با این معیارها نمره عالی بگیریم!

پی نوشت ها:

[1] بحار الانوار، ج43، ص81.

[2] نظام خانواده در اسلام، ص122.

[3] روم،21

[4] بحارالانوار،ج43،ص134

[5] بقره ،187

[6] تحف العقول،ص113

[7] حکمت نامة کودک، ح373، ص236.

[8] برای مطالعه بیشتر در این زمینه به منبع زیر رجوع شود : نقش رسانه های تصویری در زوال دوران کودکی ؛ نیل پستمن .

[9] غررالحکم ،ص436

[10] همان

بخش نهج البلاغه تبیان


منبع: امام علی (علیه السلام) و خانواده؛ نویسنده: علی بخشی.

مطالب مرتبط:

چه کنیم فرزندان موفقی داشته باشیم !!

نگاه نهج‏البلاغه به نوجوانان

آثار و نتایج تربیت فرزند از کلام امام علی علیه‌السلام

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.