تنها جایی که لجاجت و پافشاری مذموم نیست
لجاجت باعث تباهی و تیرگی عقل می شود و نه تنها ضرر و زیان بر شخص وارد می كند، بلكه دشمنان او را فروزانترمی كند، البته لجاجت و پافشاری در دستیابی به خواسته های خوب و خدایی به هنگام راز و نیاز با پروردگار مهربان نه تنها نكوهش نشده، بلكه صفتی ستودنی است.
یكی از جلوه های منفی و ناشایست افراط در كسب مقام و موقعیت اجتماعی لجاجت است كه به صورت اصرار بر حقانیت خود و پافشاری بر بطلان گفتار و رفتار دیگران خود را نشان می دهد كه دارای دو چهره باطنی است: حق بودن ما و باطل بودن طرف مقابل. در واقع و حقیقت ماجرا باطل بودن ما و حق بودن طرف مقابل در حقیقت و واقعیت موضوع.
آغاز ورود ما به جامعه، شروعی شیرین برای اثبات شخصیت خود و در پی آن باعث "شهرت" و گاه "محبت و محبوبیت" در بین بستگان و همسایگان و حتی همكاران و همشهریان می شود، به گونه ای كه حاضریم برای این موقعیت ممتاز یعنی ارائه شخصیتی مستقل و پایدار، فرصت های بسیار و ثروت های فراوان صرف كنیم تا در هر كوی و برزن، ناحیه و محله و یا شهر و دیار ما را به بزرگی و عظمت بنگرند و با احترام خاصی از ما یاد كنند.
این ویژگی ذاتی و همگانی كه از آن به "حب بقا " یا عشق به جاودانگی در زندگی" نام می برند گاه با اعتدال همراه است و در بسیاری از مواقع با افراط عجین می شود و راه انسان را به بیراهه ها و حتی پرتگاه ها می رساند.
اعتدال آن با حفظ اصول و بنیان های تعریف شده در ارتباط های فردی و اجتماعی است كه از آن میان حرمت نفس عزت نفس واعتماد به نفس است تا در پرتو هریك خردمندانه اعتباری ماندگار نصیب و در پایان حیات ، خشنودی و خرسندی فراهم می شود. و افراط آن یافتن موقعیت خانوادگی و اجتماعی با از دست دادن عزت نفس حرمت نفس و اعتماد به نفس است، همانند كسانی كه برای بدست آوردن دلها به انواع ذلت های شخصیتی همانند چاپلوسی و تملق تن می دهند تا لبخند اطرافیان را به سوی خود جلب كنند و آنان را راضی نگه دارند، غافل از آنكه واژه ها بار خاصی و بوی ویژه ای به همراه دارد و بسیاری از مخاطبان ما از درون پی به دروغ بودن كلمات و عبارات و رنگ و نیرنگ چاپلوسان می برند و با چشمان خود قضاوت دل و اندیشه خود را بازگو می كنند.
در نگاه شخصیت های قدسی تعریف و تمجید بستگان و اطرافیان هرگز به طور مستقل به دور از تاثیرگذاری خداوند در دلها و دیده ها فراهم نمی شود، زیرا پروردگار مهربان "مقلب القلوب" است و چون قلب ها به دست اوست، از مسیر خداجویی و خداخواهی در تمام عرصه های زندگی یعنی انجام تكالیف و عمل به وظیفه به این مهم می توان دست یافت و چونان قطره ای به اقیانوس جاودان رسید و ابدی شد.
لجاجت؛ نتیجه خود برتر بینی
یکی از نتایج بارز خودبرتربینی این است که انسان از جاده حق و حقیقت دور شود و در برابر حق به لجاجت پردازد. کسی که برای دیگری ارزش انسانی و یا اجتماعی قائل نیست و دیگری را در حد و اندازه خود نمی یابد، چنین شخصی هرگز سخن دیگری را نمی پذیرد و با او از سر گفت و گو وارد نمی شود؛ زیرا باور ندارد که دیگری بر عقل و روش معقول باشد و یا بهتر از او بفهمد و درک کند. بنابر این، یافته های دیگری هرچه باشد امری غیر مقعول و باطل است و می بایست با آن مبارزه و مخالفت ورزید. همین روحیه استکباری موجب می شود تا با حقی که در نزد دیگری است، به لجاجت بپردازد و آن را نپذیرد. (بقره، 205؛ نساء، 115.)
اگر دوست داری خدا تو را دوست داشته باشد
حضرت پیامبر (صلی الله علیه وآله) می فرماید: اگر دوست داری خدا تو را دوست داشته باشد خوف از او داشته باش و در زندگی خویش پرهیزگاری را شیوه همیشه خود كن و اگر می خواهی نزد مردم محبوب و مقبول باشی نخست به آنان نیكی و خدمت كن، دوم هیچ امید و طمعی به دارایی های آنان نداشته باش تا همیشه عزیز و سربلند باشی. (بحارالانوار، ج 82، ص 164)
در نگاهی دیگر"لجاجت" نمادی از كوتاهی بینش و بصیرت، ریز شدن در اموركم اهمیت یا بی اهمیت، دل سپردن به تعرف و تمجید دیگران، فكر مشغولی نسبت به جلوه های زودگذر زندگی و نداشتن سعه صدر یا دریا دلی به هنگام رویا رویی با دیگران است.
آنان كه همانند نیلوفر همیشه با تلاش و كوشش بسیار، خود را به اوج می رسانند و از بلندای حوادث به صحنه های حیات و هستی می نگرند، هرگز سنگریزه ها را درشت نمی بینند و همیشه با آرامش از فراز گفتگوها و تنش های مختلف عبور می كنند و از درگیری های زیان آور، خود را دور می كنند. بذرهای كینه و دشمنی را در دل و دیده های اطرافیان نمی افشانند، پیش از گفتار، در رفتار عصبانیت خود را جلوه گر می سازند و بی آنكه زشت حركات مختلف در تنش های اجتناب نا پذیر سراغ آنان بیاید با صلابت و سعادت شخصیت از كنار تیرگی های اخلاقی و اجتماعی راه خود را طی می كنند و سربلند به مقصد می رسند.
پیامبر بزرگوار اسلام (صلی الله علیه وآله) می فرماید: هركس در حالی كه حق به جانب اوست از لجاجت صرف نظر كند، خانه ای درقسمت بالای بهشت برای او بنا می شود و هر كس در حالی كه بر باطل است از لجاجت چشم بپوشد خانه ای در وسط بهشت برای او بنا می شود. (مستدرك الوسائل، ج 9، ص 76) هیچ بنده ای به طور كامل حقیقت ایمان را نمی یابد مگر آنكه دست از مجادله و لجاجت بردارد گرچه بر حق باشد. (بحارالانوار، ج 2، ص 148)
در نتیجه لجاجت باعث تباهی و تیرگی عقل می شود نه تنها ضرر و زیان برمن وارد می كند بلكه دشمنان ما را فروزانترمی كند.
گفتنی است لجاجت و پافشاری در دستیابی به خواسته های خوب و خدایی به هنگام راز ونیاز با پروردگار مهربان نه تنها نكوهش نشده، بلكه صفتی ستودنی است كه ازسوی پیشوایان ما ستایش بسیاری شده است كه فرموده اند: خداوند در خواست كننده لجوج را دوست دارد؛ (بحار الانوار ج 93، ص 300) كسی كه دست كم حاجت خود را سه بار تكرار كند و به دنبال اجابت آن باشد. (ترجمه المراقبات، ج1ص 242).
فرآوری: زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
پرسمان
اسلام کوئیست
خبرگزاری مهر
مطالب مرتبط :
