جامعه ما و عید بزرگ!
شعائر الهی به عنوان یکی از مهمترین موضوعات دین اسلام همیشه مورد توجه بودهاند. اعیاد در کنار سایر شعائر، مهملی هستند تا نام و ارکان دین اسلام به نحوی در جامعه یادآوری و تکرار شوند و در پی این تکرار و تذکر، آرمان دینخواهی مسلمانان به نسلهای بعد از خودشان منتقل شوند.
البته آنچه در این بین لازم به تذکر است آنکه تمام این زنده نگاه داشتنها و برگزاری اعیاد، در نهایت جنبهی عبادی داشته و جلب رضایت خداوند متعال را دنبال میکنند. آرمان دینخواهی به تنهایی و فقط برای انسجام یک جامعه مدنی نیست، بلکه در مقامی بالاتر، یک مسلمان آنچه از اهداف جامعه مدنی دنبال میکند، رضایت خداوند متعال خواهد بود. البته این حرکت میتواند دارای اثراتی چون وحدت و انسجام جامعه، حرکت به سوی جامعه معنوی-اسلامی و سایر اهداف دینی و اجتماعی باشد. اعیادی چون عید غدیر، عید مبعث، عید فطر، عید قربان از اعیادی مهم و تاثیر گذار در رسیدن به این اهداف میباشند.
بزرگداشت این اعیاد هر کدام به مناسبتی است که آن مناسبت و آن ارزش توسط حجج الهی مشخص و معین شدهاند. هر کدام از این اعیاد دارای اعمالی عبادی و دارای ابعاد تاثیرگذاری در دینداری فردی و اجتماعی در جامعهی دینی میباشند. مطمئئاً برخی از این اعیاد به فراخور تعیین خداوندی و همچنین تاثیرگذاری و اهمیت، دارای برتری بر برخی دیگر میشوند. برتریهایی که ملاک خوبی برای واکنش مسلمانان نسبت به آنها خواهند بود. البته این برتری به معنای کم اهمیت نمودن دیگری نیست بلکه ملاکی است تا انرژی، هزینه و وقت جامعه را با اولویت بندی مناسب به آنها اختصاص دهیم.
حال سوال اینجاست، کدام عید برتر است؟ قاعدتا اگر این سوال را از افراد متفاوت بپرسیم پاسخهای متفاوت خواهیم شنید. اگر این سوال را گزارشگری از مردم کوچه و خیابان بپرسد چه پاسخی خواهد شنید؟ قطعا اتفاقاتی که در سطح جامعه می افتد و در رسانه ها مطرح میشوند در این پاسخها تاثیرگذارند. شاید برگزاری نماز پرشکوه عید فطر در مصلاها و مساجد سراسر کشور و تعطیلی دو روزه این عید، برخی از پاسخها را به سمت برتری عید فطر نسبت به سایر اعیاد ببرد. البته بزرگداشت تمام عیار این عید در کشورهای همسایه، همراه با تعطیلات چند روزه و برگزاری جشنواره ها و فستیوالهای مختلف نیز میتواند به این موضوع کمک کند. البته شاید برخی به عید قربان اشاره کنند چرا که این عید در ایامی قرار گرفته که یکی از بزرگترین اجتماعات مسلمانان یعنی مناسک حج شکل میگیرد. شاید عده ای نیز به عید مبعث و یا غدیر اشاره کنند.
اما سۆال اصلی که در این بین مطرح میشود این است که ملاک اصلی این برتری چیست؟ اگر لازم باشد در مقام تشخیص و تخمین قرار بگیریم لازم است ضمن توجه به روایاتی، برخی گزارههای عقلی را بررسی نمائیم تا بتوانیم با روش عقلی - روایی پاسخ خوبی به این سۆال بدهیم که کدام عید برتر است؟
همه مسلمانان چه مسلمانان ایران چه مسلمانان عربستان، چه مردم سوریه و چه تروریستهایی که به هرحال خود را مسلمان معرفی میکنند، چه مسلمانان افغانستان و چه حتی طالبان و القاعده اعیاد فطر و مبعث و قربان را بزرگ میشمرند و آن را گرامی میدارند. اگر یک نفر خارج از دین به این گزاره برخورد کند برایش سۆال خواهد شد که پس دلیل این اختلافات عمیق که گاهی منجر به کشته شدن برخی -خصوصاً شیعیان- توسط دیگران میشود چیست؟
بدون اتلاف وقت خواننده باید گفت عید غدیر به عنوان نقطه عطف «اکمال دین و اتمام نعمت» همانطور که در آیه 3 سوره مائده در مورد آن تصریح شده است، همان نخ تسبیحی است که میتواند خیل عظیم مسلمانان را بر سر یک سفره جمع کند و آن اتحاد عظیم مورد علاقه همه را شکل بدهد.
در مورد هیچکدام از اعیاد اسلامی چهارگانه چنین توصیف قرآنی از یک اتفاق و یک روز تاثیرگذار دینی نداریم. توصیفی که به اعتراف قاطبه جهان اسلام مختص به عید غدیر است.
در میان روایات نیز در این مورد اشارات زیادی داریم که تنها به یکی بسنده میکنیم:
از امام صادق(علیه السلام) از پدرانشان نقل شده است كه، پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «یوم غدیر خم افضل اعیاد امتى و هو الیوم الذى امرنى الله تعالى ذكره فیه بنصب اخى على ابنابیطالب علما لامتى یهتدون به من بعدى؛ روز غدیر خم برترین عیدهاى امت من است؛ و آن روزى است كه خدا مرا به جانشینى على ـ علیه السلام ـ دستور داد تا نشانهاى براى امت من باشدو به وسیله او هدایت شوند. (بحارالانوار، ج 94، ص .118)
اما واکنش جامعه با عید برتر و سایر اعیاد چگونه است؟ واکنش جامعهی اسلامی به این اعیاد با واکنش رسانهها و نخبگان جامعه همآهنگی ویژهای دارد مگر افرادی که خود صاحب اندیشه و مطالعه عمیق در متون دینی هستند. بنا به همین اصل واکنش جامعهی دینی امروز ایران همگام با رسانه نسبت به عید غدیر واکنشی است از سر کم لطفی!
وقتی قرار میشود به تعطیلیهای موجود روز دیگری اضافه شود و یا برای یک عید، چراغانی دولتی و خیابانی در نظر گرفته شود و تمام نیروهای شهرداریها برای آن مصروف شود خوب است که نگاهی به موضوع اولویت بندی داشته باشیم و بر اساس الویتها، امکانات مالی و قانونی و خدماتی را به کار بگیریم.
چه خوب بود روزی که تصمیم گرفتیم یک تعطیلی به تعطیلیهای کشوری با مذهب رسمی شیعه اضافه کنیم، با اولویت و اهمیتی که عید غدیر دارد و مواردی که پیش از این به آنها اشاره داشتیم، آن تعطیلی را به عید غدیر اختصاص میدادیم. البته این سخنان به معنای کمرنگ کردن بزرگداشت عید فطر نیست، بلکه دقت و تمرکز بر دو امر مهم و مهمتر است.
احسان اله اشتهاردیان
بخش اعتقادات شیعه تبیان