درست نویسی زبان فارسی معیار1

اهداف یادگیری:

• آشنایی با زبان معیار و ویژگی های آن از نظر تجویزگرایان و توصیف گرایان

شرح درس:

در این طرح دانش آموزان با تعریف زبان معیار و ویژگی های آن آشنا می شوند.

وقتی سخن از درست نویسی به میان می آید، اولین پرسشی که به ذهن می رسد این است که ملاک و معیار درست نویسی چیست؟ چگونه می توان حکم کرد که واژه یا ترکیبی درست یا غلط است؟

از گذشته تاکنون درست نویسی عموما بر قواعد دستوری مبتنی بوده است. اصولا قواعد دستوری زبان قواعدی ثابت و انعطاف ناپذیر است . قواعد دستوری قواعدی تجویزی است و معیاری برای حفاظت زبان از هرگونه تغییر و انحراف محسوب می شود، بنابراین یکی از معتبرترین و موثق ترین معیارهای تشخیص صحیح از ناصحیح، میزان تبعیت از قواعد حاکم بر زبان فارسی است .

زبانشناسان ملاک های دستورنویسان را از جهاتی برای قضاوت درستی و نادرستی زبان ناقص و نارسا می دانند زیرا معتقدند:

دستورنویسان بین گونه های زبانی از نظر زمانی ( تاریخی) و مکانی ( جغرافیایی )، موقعیت اجتماعی ( طبقات مختلف جامعه )، کارکردها ( ادبی، علمی، فلسفی ، فقهی، اداری،رسانه ای و ...) تمایزی قائل نیستند.

دستورنویسان قواعد زبانی را از ازلی و ابدی و مطلق و هر گونه تغییر در آن را انحراف از معیار می دانند.

دستورنویسان فقط به بایدها و نبایدها توجه دارند.

آن ها فقط به نوشتار اصالت می دهند.

آن ها در تحلیل مقولات دستور از صرف و نحو عربی یا گرامر انگلیسی یا زبان های دیگر تقلید کرده اند.

تعریف عناصر زبانی در دستورهای سنتی، جامع و مانع نیست .

کار دستورنویسان و زبان شناسان را در مواجهه با زبان، به کار باغبان و گیاه شناس تشبیه کرده اند. باغبان معمولا به محافظت و مراقبت از آنچه خود کاشته می پردازد و علف های خودرو را ریشه کن می کند ولی گیاه شناس به مطالعه ی همه ی انچه در باغ است توجه دارد و هیچ چیز از نظر او زاید و بی معنی نیست.

در اولین قدم برای تشخیص زبان معیار از غیر معیار لازم است زبان معیار از دیدگاه تجویزگرایان و توصیف گرایان تعریف شود.

تعریف زبان معیار

زبان معیار از نظر توصیف گرایان

زبان معیار از نظر تجویزگرایان

تست:

کدام گزینه نادرست است؟

الف) « زبان نخبگان و تحصیل کردگان است» از ویژگی های تجویزگرایان است.

ب) « مرجع تشخیص صورت های درست از نادرست است » از ویژگی های تجویزگرایان است.

ج) کار دستورنویسان و زبان شناسان را در مواجهه با زبان، به کار باغبان و گیاه شناس تشبیه کرده اند.

د) اصولا قواعد دستوری زبان قواعدی ثابت و انعطاف ناپذیر است.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاطمه شیرزاده