چرا هر روز گران تر از دیروز است؟

می گویند کاهش عرضه و یا افزایش تقاضای موجب ایجاد تورم است. یکی از ریشه‌های تورم نبود تعادل میان درآمدها و هزینه‌های دولت است. به این ترتیب که وقتی هزینه‌های دولت از درآمدهای آن در بودجه سالانه بیش‌تر باشد، دولت با کسری بودجه مواجه می‌شود. اگر دولت برای حل مشکل کسری بودجه اقدام به استقراض از بانک مرکزی یا فروش درآمدهای ارزی (مثلاً حاصل از فروش نفت) به بانک مرکزی کند، پایه پولی و به دنبال آن نقدینگی کل در اقتصاد افزایش می‌یابد که این افزایش نقدینگی آثار تورمی به دنبال خواهد داشت.

تورم خوب هم داریم!

تورم همیشه هم بد نیست چراکه اگر همیشه همه قیمت ها ثابت باشد و هیچ تورمی نباشد در اقتصاد رونقی را شاهد نخواهیم بود. به همین علت بود که دو سال پیش مسوولان ژاپنی، تورمی که به کمتر از یک درصد رسیده بود را افزایش دادند تا رونق به اقتصادشان بازگردد. اگر تورم (البته نرخ معقول آن) وجود نداشته باشد کسی سود چندانی نمی کند. البته تورم به افراد دارای درآمدهای پولی ثابت، ضرر می‌زند و از قدرت خرید آنان می‌کاهد و در مقابل، به نفع اغلب کسانی تمام می‌شود که درآمدهای پولی متغیر دارند. از طرفی تورم همچنین هزینه‌های عمومی دولت را افزایش داده و در نتیجه دولت را مجبور به کسب درآمد بیش‌تر یا استقراض از بانک مرکزی می‌کند که در هر دو حالت ضربات جبران ناپذیری را به اقتصاد کشور وارد می‌کند.

تورم و ارز در ایران

با نگاهی به وضعیت نابسامان بازار چند نرخی ارز درکشورخواهیم دید که ترازوی میزانی روند سنجش عرضه و تقاضا این کالای مهم اقتصادی را در تامین عمده نیازها به موجب برخی محدودیت ها و یا سوئ استفاده های محرزناشی از عدم مدیریت صحیح حتی در مرجع های قانونی برای محک دقیق نمی زند تا جایی که قیمت این کالا همواره دربازار دارای نوسان بوده و مسئولان نیز هر از چند گاه نگران افزایش قیمت و یا کاهش نرخ آن دربازارهستند. به طورمثال زمانی که ارز به موجب کمبود آن در بازارعرض اندام می کرد و نرخ آن سیر صعودی را در پیش می گرفت، بانک مرکزی درگذشته نه چندان دوراقدام به حراج این کالا بصورت انبوه درصرافی ها می کرد تا قیمت ارز تعدیل و التهاب بازار ارز فروکش شود، اما اکنون مدیریت بازار ارز بستگی به میزان ذخیره ارزی و راه کار اصولی و فنی مدیریتی دارد.

اظهارنظراخیر دکتر ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی مبنی براین که کاهش شدید نرخ ارز نیز به زیان اقتصاد کشور خواهد بود برخلاف نگرانی های افزایش نرخ ارز، اکنون مورد واکنش اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس و کارشناسان اقتصادی قرارگرفته است چرا که به عقیده آنها این اظهارنظرها موجب نگرانی مردم وخوشحالی دلالان ارزی می شود. البته خبرگان اقتصادی بارها چند نرخی بودن ارز در بازار را فسادآور و رانت خیز عنوان کرده و به مسئولان و دست اندرکاران اجرایی کشور ثبات نرخ ارز و حرکت در مسیر تک نرخی شدن آن را تاکید می کنند اما متاسفانه این روند مهلک اقتصادی همچنان به قوت خود باقی است و وعده های تصحیح اقتصاد کشور بخصوص ثبات نرخ ارزازسوی مسئولان اجرایی درتریبونهای خبری همواره بدون عمل به گوش می رسد.

دکترحسن اعتضادی کارشناس ارشد مسائل اقتصاددان درباره چگونگی ثبات نرخ ارزدر بازار می گوید: "هرچند بهترین راه برای ساماندهی نرخ ارزدربازار تک نرخی شدن آن است، اما متاسفانه میزان حجم پول درکشوربه قدری بالاست که برای برون رفت از آشفتگی اقتصاد ابتدا باید به فکرجمع آوری نقدینگی فوق العاده زیاد وهدایت آن به سمت سوی تولید بود. علاوه بر وجود دست های آلوده در اقتصاد، چند نرخی بودن ارزدرب رانتخواری و فساد را به روی سودجویان گشوده است که حل این موضوع باید مورد توجه ویژه قرارگیرد. مادامی که انضباط پولی کشوربه موجب ناکارآمدی مدیریتی کم رنگ دیده می شود و حجم پول پراکنده بیش از دوبرابر ظرفیت اقتصاد کشوراست که هرروز سراز بازاری درمی آورند باید انتظاراقتصاد ناکارآمد را داشت. اکنون بیش از 200هزارمیلیارد تومان نقدینگی سرگردان مهلک در بازار وجود دارد درحالی که ظرفیت اقتصاد کشوربرای جذب نقدینگی کمتر از 1800میلیارد تومان است. نبود انضباط مالی درکنار محدودیت میزان وجود ارز درکشور اکنون کارتک نرخی کردن این کالارا در بازارسخت کرده است علاوه براین که بازارنیزدرشرایطی فعلی به موجب تحرکات سیاسی زمینه های مطلوبی را دارا نیست. ریزش شدید نرخ دلار باعث می شودتا بیشترمراکز تولیدی و شرکتهای پتروشیمی که محصولات صادراتی دارند دچار زیان شوند وسرمایه گذاران بازار سرمایه نیز در چنین شرایطی با خروج سرمایه های خود از بورس به سایر بازارهای موازی سودآور هجوم آورند، این درحالی است که درمقابل، شرکت های پالایشی ازکاهش نرخ ارزسودمند خواهند شد. اقتصاد ایران برای این که به یک ثبات نسبی برسد حداقل 5 سال نیاز به زمان دارد تا در یک برنامه ریزی دقیق استراتژیک مشکلات آن از پایه حل شود."

حالا باید پرسید نرخ ارزی که این همه در مورد نرخ آن بحث وجود دارد چه تاثیری در نرخ تورم دارد؟ در اقتصاد وابسته مثل اقتصاد ایران تورم، وابستگی بسیاری با ارزش پول ملی دارد. اقتصاد ایران وابستگی شدیدی به واردات مواد اولیه دارد و با کاهش ارزش پول ملی و افزایش نرخ ارز، قیمت تمام شده کالاها افزایش پیدا می کند و نرخ تورم بیشتر و بیشتر می شود. افزایش بی رویه تورم در نهایت به آشفتگی اقتصادی منجر می شود اتفاقی که 5 سال پیش در زیمبابوه (کشوری در آفریقا) به وجود آمد و نرخ تورم به بیش از 500 درصد رسید. این یعنی نرخ ها لحظه ای افزایش می یابد و پول ملی دیگر ارزشی ندارد. درست است که نرخ تورم در ایران با نرخ 500 درصدی زیمبابوه فاصله بسیاری دارد اما همین نرخ فعلی در ایران (40 درصد) ایران را در رتبه دوم متورم ترین کشورها قرار داده است. شایسته است تیم اقتصادی دولت یازدهم با تدبیری علمی، کاری عملی کنند و تورم را که هر ماه افزایش می یابد، کنترل کنند تا وضعیت اقتصاد به آشفتگی نرسد.