آلودگی هوا - جلسه سوم
اهداف: بررسی اثرات مخرب باران های اسیدی بر محیط زیست
وسایل مورد نیاز: آب - خاک - برگ سبز تازه - سرکه - pH سنج - کاسه بزرگ - بطری اسپری - استوانه مدرج - لیوان - کاغذ یا مقوا
بارن اسیدی چیست و چگونه تولید می شود
یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا باران اسیدی است. در نواحی صنعتی و بر اثر فعالیتهای کارخانهها میزان دی اکسید گوگرد و دی اکسید ازت در هوا افزایش یافته است. این دو ماده در اتمسفر با اکسیژن و بخار آب واکنش شیمیایی ایجاد می کند و به صورت اسید نیتریک و اسید سولفوریک در میآید. این ذرات اسیدی مسافت های طولانی را به وسیله باد طی میکنند و به صورت باران اسیدی بر سطح زمین فرو میریزند. چنین بارشهایی ممکن است به صورت برف یا باران یا مه نیز در بیاید.
نحوه تشکیل باران اسیدی
مواد آلاینده در هوا روی خاک و آبهای سطحی نشسته و می تواند تغییرات بسیاری بر جای گذارد. اگر غلظت این آلاینده ها زیاد و زمان حضور آن ها به مقدار کافی زیاد باشد، سلامت حیوانات و گیاهان نیز مانند انسانها به مخاطره می افتد.
باران های اسیدی از ترکیب اکسیدهای نافلزات با آب باران تولید می شود. گوگرد دی اکسید، کربن دی اکسید و اکسیدهای نیتروژن از جمله این آلاینده ها هستند که از دود اتومبیلها، دودکش خانه ها و کارخانجات به مقدار قابل ملاحظه ای خارج شده و در هوا کره رها می شوند. این گازها با آب باران به ترتیب تولید سولفوریک اسید، کربنیک اسید و نیتریک اسید می کنند. این بارانهای اسیدی هم به طبیعت و هم به موجودات زنده و ساختمانها آسیب جدی وارد می کنند.
به نظر شما خاک، آب، گیاه کدام یک بیشتر قربانی باران اسیدی می شوند؟
تأثیر باران اسیدی روی آب، خاک و گیاهان
pH مقدار اسیدیته آب را بین مقیاس 0 تا 14 نشان می دهد. pH حدود 7 یعنی خنثی، pH آب خالص حدود 7 می باشد. آب باران معمولی مقداری اسیدی است که pH آن حدود 5.5 می باشد. آبی که pH آن بیشتر از 7 باشد بازی یا قلیایی به حساب می آید. بارانهای اسیدی به طور مستقیم باعث نابودی گیاهان نمی شوند، بلکه با تخریب برگ گیاهان، آن ها را تخریب کرده و کار غذاسازی آن ها را مختل می کنند. این عمل باعث ضعیف تر شدن درخت و کاهش مقاوت در مقابل عوامل زیست محیطی دیگر مثل هوای سرد زمستانی و باد و باران می شود. همان طور که بارانهای اسیدی باعث تخریب درختان می شود، می تواند عاملی نیز برای تخریب محصولات کشاورزی نیز باشد. معمولاً کشاورزان با افزودن مواد لازم و به خاک سعی در کاهش تأثیرات بارانهای اسیدی دارند.
برای آن که تغییرات pH که بخاطر بارانهای اسیدی ایجاد می شود را به طور بارز مشاهده کنید، آزمایشات زیر را انجام دهید، این آزمایشات همگی با گستره ی بالایی از تغییرات pH انجام می شود.
تحقیق و آزمایش:
قسمت اول: تأثیر آلودگی بر خاک و گیاهان
تأثیر باران اسیدی بر گیاهان
الف) زیربخش یک: خاک
100 میلی لیتر سرکه یا هر محلول دیگری که pH آن حدود 4 باشد را به کمک یک استوانه مدرج اندازه گرفته و درون یک بطری اسپری بریزید.
حدود6 لیوان خاک را درون یک ظرف دو لیتری بریزید.
pH خاک را اندازه گرفته و یادداشت کنید.
محلول اسیدی را به مدت 10 ثانیه روی خاک اسپری کنید. حدود 30 ثانیه فرصت دهید تا اسید به درون خاک نفوذ کند.
به کمک استوانه مدرج، مقدار محلول اسیدی باقیمانده را اندازه گرفته و سپس با کم کردن از عدد 100 مقدار محلول اسیدی مصرف شده را محاسبه کرده و یادداشت کنید.
مجدداً pH خاک را محاسبه کرده و یادداشت کنید و سپس به پرسشهای زیر پاسخ دهید.
پرسش ها ی زیربخش خاک:
1. آیا تفاوتی در مقدار pH مشاهده کردید؟ اگر جواب مثبت است، میزان تفاوت را بنویسید.
2. اگر از محلول اسیدی به جای 10 ثانیه به مدت یک دقیقه روی خاک اسپری کنیم، سطح pH چگونه تغییر می کند. با انجام آزمایش جواب دهید.
3. به نظر شما بارانهای اسیدی چگونه مقدار PH خاک مزارع و جنگلها را تغییر می دهند؟
ب) زیربخش دوم: آب
آب
100 میلی لیتر سرکه یا هر محلول دیگری که pH آن حدود 4 باشد را به کمک یک استوانه مدرج اندازه گرفته و درون یک بطری اسپری بریزید.
حدود6 لیوان آب را درون یک ظرف دو لیتری بریزید.
pH آب را اندازه گرفته و یادداشت کنید.
محلول اسیدی را به مدت 10 ثانیه روی آب اسپری کنید. حدود 30 ثانیه صبر کنید.
به کمک استوانه مدرج، مقدار محلول اسیدی باقیمانده را اندازه گرفته و سپس با کم کردن از عدد 100 مقدار محلول اسیدی مصرف شده را محاسبه کرده و یادداشت کنید.
مجدداً pH آب را اندازه گرفته و یادداشت کنید و به سئوالات زیر پاسخ دهید.
پرسشهای زیربخش آب:
1. آیا تغییر در میزان pH مشاهده کردید؟ اگر جواب مثبت است، این تفاوت چقدر بود؟
2. اگر به مدت 30 ثانیه از آب اسیدی اسپری کنیم، چه مقدار تفاوت در میزان pH مشاهده خواهید کرد؟ اگر به مدت یک دقیقه اسپری کنیم چطور؟ برای هر دو حالت آزمایش را تکرار کنید.
3. به نظر شما بارانهای اسیدی چگونه و تا چه اندازه سطح pH دریاچه ها، رودها و رودخانه ها را تغییر می دهد؟
ج) زیربخش سوم: گیاهان
تأثیر باران اسیدی بر درختان
سه برگ تازه ی سبز یک شکل و یک اندازه از یک درخت جدا کنید.
یکی از آن ها را به عنوان نمونه ی شاهد (کنترل) روی یک برگه کاغذ سفید چسبانیده و زیر آن بنویسید "نمونه ی شاهد" و کاغذ را در یک محل امن و خشک نگهدارید.
روی تمام قسمتهای برگ دوم از محلول اسیدی اسپری کنید و سپس آن را در کنار نمونه ی شاهد بچسبانید و آن را "نمونهی اسیدی" نامگذاری کنید.
روی تمام قسمتهای برگ سوم از محلول اسیدی برای اسپری کنید. این کار را 6 مرتبه در زمانهای مختلف روز تکرار کنید. این برگ را نیز کنار دو برگ دیگر بچسبانید و به عنوان "نمونه خیلی اسیدی" نامگذاری کنید.
سپس به پرسشهای زیر پاسخ دهید.
پرسش های زیر بخش گیاهان:
1. آیا در همان لحظات اول تغییری بین نمونهی شاهد و نمونهی اسیدی و نمونه خیلی اسیدی مشاهده کردید؟
2. بعد از یک شبانه روز چه تغییری در بین نمونه ها مشاهده کردید؟
3. بعد از یک هفته آیا تغییر چشمگیری نسبت به روز اول مشاهده کردید؟
4. به نظر شما باران های اسیدی چه تاثیری روی درختان و گیاهان می گذارد؟
تکلیف: نتیجه آزمایش و تحقیق را بهصورت یک کزارش درآورده و به همراه پاسخ به سئوالات برای ما ارسال نمایید.
محل بازدید/ اردو/ خرید: برای این جلسه به سازمان بررسی آلودگی هوا واقع در سازمان حفاظت از محیط زیست مراجعه نمایید و با نحوه بررسی و اندازه گیری آلودگی هوا آشنا شوید.
منابع مطالعه: برای اطلاع بیشتر در زمینه تأثیرات آلودگی هوا بر محیط زیست و باران های اسیدی به منابع زیر مراجعه نمایید.
- کتاب باران های اسیدی نویسنده: الکس آدموندز/ مترجم: رضوان دزفولی/ نشر پیدایش
- کتاب آلودگی هوا ترجمه: دکتر منصور غیاث الدین/ انتشارات دانشگاه تهران شما را با تعریف آلودگی هوا، اثرات جهانی آلودگی هوا، اثرات آلودگی هوا بر انسان و دستگاه تنفس، تأثیرات آلودگی هوا بر گیاهان، گنجینه های هنری و خسارات مالی آلودگی هوا بیشتر آشنا می سازد.
- با مطالعه فایل زیر با موضوعاتی مثل بارش اسیدی و اثرات آن، تعریف بارش اسیدی، منابع ایجاد باران های اسیدی و پراکندگی جغرافیایی ریزش باران های اسیدی در جهان بیشتر آشنا خواهید شد.
مطالب مرتبط: