آلودگی هوا - جلسه اول
اهداف: آشنایی با آلودگی هوا
وسایل مورد نیاز: قلم - کاغذ - پوشه
هدف از انجام این پروژه
به نظر شما آلودگی هوا چیست؟ و آلاینده‌ها کدامند؟
کارخانه‌جات آلوده کننده هوای شهر
هدف از انجام این پروژه آشنایی با عوامل آلوده کننده‌ی هوا و مضرات آن می‌باشد. همچنین با انجام این پروژه می‌آموزیم چگونه درباره‌ی مشکلات و مسائل مرتبط با آلودگی هوا به طور خلاقانه فکر و چاره اندیشی کنیم.
در انتهای این پروژه چه می‌آموزیم؟
می‌آموزیم که آلوده کننده های هوا چیست؟
چه زمانی و چگونه این آلودگی به وجود می آید؟ و این هوای آلوده چه مضراتی برای سلامتی بدن دارد؟
تأثیرات زیست محیطی آلودگی هوا را به کمک آزمایش اندازه گیری کنیم.
میزان بعضی ازآلاینده های هوا را به کمک آزمایشات ساده اندازه گیری کنیم.
یکی از مضرات آلودگی هوا بیماری‌هایی است که بر اثر تنفس هوای آلوده به وجود می‌آید. در مورد بیماری آسم چه می‌دانید؟ فردی که مبتلا به این بیماری است و در شهری با هوای آلوده زندگی می‌کند، با چه خطراتی مواجه است؟ آیا می دانید روزانه چند نفر در شهر بزرگی مانند تهران دچار حمله ی قلبی می شوند؟ چه آلاینده هایی می‌تواند باعث افزایش این عارضه در بین شهروندان تهرانی شود؟
آلودگی هوا تهدیدی برای شهرنشینان
جدولی مطابق با جدول شماره یک رسم کرده و به سۆالات زیر پاسخ دهید. ابتدا هر سۆال را وارد کرده و قسمت‌های اول و دوم ( آن چه که می دانیم و آن چه که نمی دانیم) را پاسخ دهید. قست آخر ( آن چه که یاد گرفتیم) را خالی بگذارید. سپس پاسخ‌ها را جمع آوری کرده و درباره آن ها تحقیق نمایید. این جدول‌ها را در پوشه ای تا انتهای کار پروژه نگهداری کنید. در جلسات پایانی این پروژه ( حدود دو سه ماه دیگر) آن ها را دوباره مرور کنید تا بتوانید قسمت آخر آن ( آنچه که یاد گرفتیم) را پر نمایید.
سۆالات اصلی:
آلودگی هوا چیست؟
آلودگی هوا چطور به وجود می‌آید؟
آلودگی هوا چگونه به انسان صدمه می‌زند؟
من چه سهمی در آلوده کردن هوا دارم؟
من چگونه می توانم کمکی در این زمینه انجام دهم؟
نام گروه: | نام اعضای گروه: | تاریخ: | |
| سوال | آن چه می دانیم | آن چه نمی دانیم | آن چه یاد گرفتیم |
آلودگی هوا چیست؟ | منوکسید کربن،دی اکسید گوگرد ،نیتروژن اکسیدها ذرات معلق ... | 1.گازهای سمی دیگر چیست؟ 2. ذرات معلق چیست؟ 3. ....؟ | |
جدول شماره یک
آلودگی هوا چیست؟
همه‌ی ما داخل اتمسفری از هوا زندگی می‌کنیم. اتمسفری که مخلوطی از گازهای مختلف است. بعضی از این گازها برای تنفس یا سوزاندن سوخت به کار می‌رود. بعضی دیگر برای حفاظت محیط زیست به کار می‌رود.اوزون ما را از اشعه ماوراء بنفش محافظت می‌کند و در حالی که آب و دی اکسید کربن با ایجاد پدیده گلخانه‌ای باعث گرم نگهداشتن کره زمین می‌شوند. فعالیت‌های انسانی و سایر موجودات زنده و همچنین حوادث طبیعی همگی باعث افزایش انواع گازها، ذرات مایع یا جامد به هوا می‌شوند. اگر این افزایش باعث خطرات زیست محیطی شود، به آن آلودگی هوا می‌گویند. آلودگی هوا مشکلات بسیاری تولید می‌کند، از جمله: تأثیر روی سلامتی بدن، کاهش رشد گیاهان و خسارت به ساختمان‌ها. از آنجایی که هوا یک سیال است و می تواند از جایی به جای دیگر جا به جا شود، آلودگی تولید شده در یک قسمت از کره‌ی زمین شاید دیر یا زود به خود ما هم برسد.
پس به فکر چاره باشیم قبل از آن که خیلی دیر شود! آلاینده‌ها و منابع تولیدکننده آن‌هابه طور خلاصه شش عامل اصلی باعث آلوده کردن هوا می شوند:اوزون (O3)، کربن منوکسید (CO)، نیتروژن منوکسید (NO)، ذرات معلق (PM)، سولفور دی اکسید (SO2) و سرب(Pb) . منابع تولیده کننده ی آلودگی هوا بسیار هستند. بعضی از آن ها کاملاً مشخص هستند مثل کارخانه ها و صنایع شیمیایی، اتومبیل‌ها، کامیون‌ها و اتوبوس‌ها. بقیه منابع چندان بارز نیستند، مثل پمپ بنزین ها، خشکشویی ها، ماشین‌های کشاورزی و باغبانی، ماشین‌های ساختمان سازی، بعضی از رنگ‌ها و مواد شیمیایی مورد استفاده در خانه ها. علاوه بر این عوامل انسانی بالا، پدیده های طبیعی نیز مثل گرد و غبار، گردباد و طوفان‌های صحرایی وآتشفشان‌ها باعث آلوده کردن هوا می شوند.
بیماری های ناشی از آلودگی هوا
آسم یکی از انواع بیماری های ناشی از آلودگی هوا است. آسم، عبارت است از یک بیماری مزمن همراه با حملات مکرر خس‌خس و تنگی نفس. این بیماری در تمام سنین بوجود می‌آید اما 50% از موارد، کودکان زیر 10 سال هستند. آسم بیشتر در پسران رخ می‌دهد تا دختران، اما در آسمی که در سنین بزرگسالی آغاز می‌شود زنان سهم بیشتری را به خود اختصاص می‌دهند.
علایم شایع
احساس فشردگی در قفسه سینه و تنگی نفس
خس خس سینه به هنگام بازدم
سرفه، خصوصاً در شب، معمولاً همراه با خلط غلیظ، شفاف و زرد
تنفس سریع و سطحی که به هنگام نشستن بهتر می‌شود
مشکل در تنفس
انقباض عضلات گردن علایم شدید حمله حاد
آبی شدن پوست
خستگی زیاد
تنفس صدادار شبیه خرخر
ناتوانی در صبحت کردن
تغییرات ذهنی و روانی، از جمله بی‌قراری یا گیجی
علل
التهاب و اسپاسم ناشی از آن در مجاری هوایی (نایژه‌ها و نایژک‌ها) ، و به دنبال آن ورم مجاری هوایی و غلیظ شدن ترشحات ریه (خلط &zwnj) این امر باعث کاهش یا بسته شدن راه عبور هوا به ریه‌ها می‌شود. عواملی که می‌توانند این تغییرات را ایجاد کنند عبارتند از: مواد آلرژی‌زا مثل گرده گیاهان، گرد و غبار، شوره بدن حیوانات، کپک‌ها یا بعضی از غذاها ، عفونت‌های ریوی مثل برونشیت.
عوامل آلوده کنند که از منابع طبیعی و یا مصنوعی وارد اتمسفر می‌گردد و باعث ایجاد انواع بیماری در انسان می‌شود عبارتند از :
- دی اکسید گوگرد: SO2 حتی در غلظت های بسیار کم موجب ایجاد واکنش هایی در مغز، تحریک غشاء مخاطی دستگاه تنفس، افزایش مقاومت ریه به جریان هوا ، درد در ناحیه سینه ، گاهی ریزش خون از بینی ، اثر بر سیستم گوارش ، تحریک چشم ، تنگی نفس ، افزایش ضربان قلب ، افزایش سرعت حرکات تنفسی، توسعه بیماری های مزمن ریوی به خصوص برونشیت، سرفه و کاهش ظرفیت تنفسی می گردد همچنین خون افرادی که در معرض این گاز قرار گرفته اند نشان می دهد که این گاز سنتز DNA (عامل انتقال وراثت ) را مختل می کند و از رشد برخی از گلبول های سفید خون (لنفوسیت ها) جلوگیری می کند که در نتیجه سیستم دفاعی بدن کاهش می یابد.
اکسیدهای ازت: اکسیدهای ازت به دو طریق مستقیم و غیر مستقیم بر سلامت انسان اثر می گذارند. اثر مستقیم آن ها بستگی به نوع اکسید دارد زیرا NO2 نزدیک به چهار برابر بیشتر از NO سمی است و در غلظت های مساوی با CO از آن زیان آورتر است. اثرات ثابت شده NO2 بر روی انسان‌ها کاملاً به اثر تنفسی محدود می شود که باعث پیامدهائی نظیر اختلال در بویائی، بی حالی، خستگی، ناراحتی های حفره بینی، اشکالات تنفسی، تحریک گلو، چشم، ناراحتی های اعصاب، گشادی مردمک چشم، افزایش برونشیت حاد و تولید نیتروزامین می شود.
هیدروکربن‌ها: عمومأ مدرکی دال بر اثرات نامطلوب هیدورکربن ها در غلظت جاری هوا بر روی انسان وجود ندارد بلکه اثر مضر آن ها اغلب از طریق واکنش های فتوشیمیایی که مواد ثانوی آلوده ساز تولید می کنند می باشد.
اکسیدان های فتو شیمیایی: علائمی از قبیل سرفه، کوتاه شدن تنفس، انقباض مجاری هوایی، سردرد، تنگی نفس،اختلالات تنفسی، تغییر گلبول های قرمز خون، التهاب حلق و گلو، تحریک چشم و آبریزش چشم می تواند نتیجه تماس با این آلاینده باشد.
منواکسید کربن: میل ترکیبی هموگلوبین (Hb) خون که عامل انتقال اکسیژن به بافت‌های بدن است با منو اکسید کربن تقریباً200 برابر بیشتر از میل ترکیبی آن با اکسیژن است. از این رو وجود CO در هوای تنفسی قادر است مقادیر زیادی از هموگلوبین خون را به کربوکسی هموگلووبین ( COHB) که یک ترکیب پایدار است تبدیل کند و از مقدار هموگلوبین که اکسیژن را به بافت‌ها می رساند بکاهد و باعث اختلالات جزئی در برخی اعمال بدن، اثر بر سیستم اعصاب مرکزی، اختلال در تشخیص زمان، اشکالات بینایی، تغییر در اعمال قلب، تنفس، خستگی، خواب آلودگی، حالت کما و مرگ گردد.
ذرات: ذرات استنشاق شده ممکن است در مجاری تنفسی فوقانی اثر تحریکی داشته و یا در داخل شش ها نفوذ نماید و ایجاد عوارضی در شش‌ها نماید که منجر به اختلالاتی در اعمال تنفسی گردد. از جمله ذرات معلق در هوا عنصر سرب است که بیشتر از طریق تنفس وارد بدن می شود و قابلیت حمل اکسیژن در خون را کم می کند، لذا اکسیژن کافی به مغز نمی رسد. این نارسائی در کودکان می تواند منجر به عقب ماندگی ذهنی شود و یا سرب می تواند بر روی دستگاه خون ساز کلیه و مجاری ادراری اثر گذارد. اثرات مزمن ممکن است نظیر سردرد، ضعف، سستی یبوست، خط آبی یا بورتون در سر تا سر لثه ها، بی اشتهایی و کم خونی باشد. از اثرات نامطلوب دیگر کاهش میدان دید است. بر اثر این کاهش حمل و نقل زمینی و هوایی با اشکالاتی روبرو گردید. به‌علاوه اثرات روانی کاهش میدان دید در یک منطقه که ساکنان آن از تماشای زیبایی های طبیعی محروم می شوند قابل ملاحظه است.
مواد رادیو اکتیو: مخفی ترین و وحشتناک ترین منبع آلودگی هوا مواد رادیو اکتیو هستند که اثرات جسمانی و ژنتیکی را در انسان بوجود خواهد آورد.
تکلیف: جدول شماره 1 را به جز ستون آخر تکمیل کنید.
محل بازدید/ اردو/ خرید: آیا به تابلوهای نمایش آلودگی هوا در میادین بزرگ شهر دقت کرده اید؟ به چند میدان شهر که تابلوی نمایش آلودگی هوا نصب شده است بروید و نحوه نمایش نمودار آلودگی هوای نقاط مختلف شهر را مشاهده نموده و با هم مقایسه کنید.
منابع مطالعه: برای کسب اطلاعات بیشتر کتاب آلودگی هوا، آب، آلودگی زمین ( مترجم: مجید عمیق/ نشر پیدایش) را مطالعه کنید.
مطالب مرتبط:
