اعتقادات علویان !

یکی از فرق اسلامی که امروز در سوریه و برخی کشورهای اسلامی دیگر وجود دارد، فرقة نصیریه یا علویان است. در این مقاله قصد داریم به سیری از دیدگاه‌های مختلف درباره این فرقه بپردازیم. در ابتدای امر توجه به این نکته حائز اهمیت است که اعتقادات مذکور شامل علویان قدیم است.

خدای علویان

تعالیم نصیریه عبارت است از التقاط عناصر شیعه و مسیحیت و معتقدات ایران پیش از اسلام. به عقیده ایشان، خدا ذات یگانه‏ای است مرکب از سه اصل جداناپذیر بنامهای: «معنی‏»، «اسم‏»، «باب‏». این سه گانگی (تثلیث) به نوبت در وجود انبیا مجسم و متجلی گشته‌است و آخرین تجسم با ظهور اسلام مصادف شده و آن ذات یگانه در تثلیث لایتجزایی در وجود علی بن ابی‌طالب، محمد و سلمان فارسی تجسم یافت. بدین سبب تثلیث مزبور را با حروف عمس (ع - م - س) معرفی می‏نمودند که اشاره به حروف اول سه اسم علی، محمد و سلمان است.

تفکر علویان در موردحضرت علی علیه السلام

علویان معتقد به ربوبیت اهل بیت خصوصأ امام علی(علیه السلام ) هستند. آنها معتقدند تمام کارها در دست حضرت  علی(علیه السلام) است و خداوند امور را به او  واگذار کرده است در حالی که این تفکر دردیدگاه علمای شیعه غلو محسوب می شود و اگر چه اهل بیت در میان شیعه جایگاه بسیار بالایی دارند اما امور عالم در دست خداوند است و خدا است که ربوبیت عالم را به عهده دارد و آن را به کسی واگذار نکرده است.

اینگونه تفکر در باره حضرت علی علیه السلام وجه اشتراک میان غلات شیعه است . شیخ مفید در تصحیح الاعتقاد در تعریف غلات گوید: «غلات که از متظاهرین به اسلام‌اند کسانی هستند که علی امیرالمومنین و ائمه دین، فرزندان او، را به خدایی و پیغمبری توصیف کرده‌اند، و آنان را از جهت فضل در دین و دنیا به پایه‌ای ستوده‌اند که از حد گذشته‌است و طریق افراط پیموده‌اند. علامه مجلسی مظاهر غلو را در اعتقادات زیر برشمرده‌است:

اعتقاد به الوهیت (خداوندی) پیامبر و امامان.

پیامبر و امامان شیعه را در معبودیت ‏یا خالقیت و رازقیت ‏شریک خدا بدانند.

حلول خداوند در آنها یا اتحاد خداوند با آنان.

اعتقاد به اینکه پیامبر و ائمه، بدون وحی و الهام الهی، از غیب آگاهند.

اعتقاد به نبوت درباره ائمه.

به تناسخ معتقدند.

معتقدند که با معرفت امامان، دیگر اطاعت‏ خداوند و ترک معصیت الهی لازم نیست.

اعتقاد به تناسخ

تلمس از دیگر افکاری است که در اندیشه علویان ظهور کرده، یعنی معتقد هستند ارواح در بدن های مختلف تناسخ پیدا می کند. فرقه نصیریه که معتقد به تناسخند، به دو دسته جسمانی و روحانی تقسیم میشوند یكی عامه و دیگری خاصه، برای خود كتب مقدسی دارند و مضمون آنها را تاویل می كنند ولی برای عامه مكشوف نمیسازند،که این هم از نظر اسلامی مورد قبول نیست و این تناسخ در اسلام وجود ندارد .چرا که اسلام قائل به معاد است که معاد جسمانی و روحانی با هم است.

شریعت نزد علویان

سومین تفکر علویان که تحت تاثیر دو تفکر قبلی آنها قرار دارد این است که آنچنان به شریعت پایبند نیستند یعنی اباهه گری و عدم التزام به شریعت در بین آنها وجود دارد .اباحة محارم وكلیه محرمات، عبادت آسمان و خورشید و ماه معقتد هستند و نیز آورده اند كه آنان سلمان فارسی را فرستادة حضرت؛ و شراب را از نور دانسته و درخت مو را بزرگ می دانند و نسبت به ابن ملجم، ارادت دارند زیرا او حضرت را از لاهوت به ناسوت رسانید.

البته کسانی که از این راه بر گشته اند التزام به شریعت دارند . مهمترین نکته در رابطه با علویان سوریه این است که آنها به این خاطر که تحت ظلم امپراتوری عثمانی بودند و عالمان بزرگی نداشتند به این سمت گرایش پیدا کردند.

توجه به حضرت عیسی و حواریون

«نصیریه‏» در بزرگداشت عیسی افراط می‏ کنند و حواریون و عده‏ای از شهدای مسیحی را محترم می ‏شمرند. آنها به غسل تعمید و اعیاد مسیحی نیز توجه مخصوص دارند.

اعتقادات علویان امروز

با در نظر گرفتن منابعِ صحیح و مصاحبه ای كه با اشخاص آشنا به آیین علویان صورت گرفته خلاف همة موارد وارده در كتب مذاهب و فرق ثابت می شود. علویان فعلی اینگونه نظرات را درباره خویشتن درست نمی دانند و اعتقاد دارند كه این قبیل اتهامات ساخته و پرداخته دشمنان ایشان است، چرا كه آنان در عقیده و مرام هیچ اختلاف نظری با شیعة اثنی عشری ندارند.

آنان معتقد به رسالت نبی اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ، و امامت و خلافت بلافصل امیر المومنین ـ علیه السّلام ـ و یازده فرزند امام بعد از او اعتقاد دارند. اصول و فروع دین را پذیرا بوده و خداوند را بدون وجود شریكی برای او و قرآن را بدون دانستن تحریف و نظیری برای او؛ و شریعت را بدون نقصانی در آن قبول دارند.

در تكالیف شرعی و مسائل دینی به مراجع رجوع كرده و نسبت به تمام ادیان الهی و كتب آسمانی و انبیاء الهی احترام قائل هستند. هر حدیث مخالف با صراحت قرآن را طرد می كنند. «كلمة العلم» را منحصر در اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ دانسته و به مباحث دینی، تاویل آیات، فقه و فتوای امام جعفر صادق ـ علیه السّلام ـ اعتقاد راسخ دارند. اینان به هیچ كدام از مذاهب چهارگانة اهل سنت شباهت ندارند و كسانی هستند كه مسلمین نامیده شده اند و خدا را بدون شریك عبادت می كنند.

                                                                                                                                                  مریم پناهنده

منابع:

1)     سایت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2)     دانشنامه آزاد ویکی پدیا

3)     وبلاگ alamolghayb4

4)     سایت اندیشه قم

5)     سایت ichodoc

6)      انجمن قرآنی زیتون